70 TL’ye peynir, 9 TL’ye süt… Yok mu bunun bir tahlili
Günümüzde marketlerde pazarlanan süt fiyatı 9 liraya, tam yağlı peynirin kilosu 80 liraya dayandı.
Bu durumda taban fiyatlı ucuz eser peşine niyet, kazein hususunu suyla peynire dönüştürenler ve tarihi geçmiş eserleri paketleyenler piyasada cirit atmaya başladı.
Bu mevzuda açıklama Ege Üniversitesi Süt Teknolojisi Kısım Lideri Prof. Harun Uysal, “Asgari fiyatın açlık hududunun altında olduğu bugün bir taban fiyatlı 70 TL’ye peynir, 9 TL’ye süt alabilir mi? Bu imkânsızlık düzmece eserler için büyük bir piyasa yaratıyor. Piyasada ortasında bir damla süt olmayan, kazein unsurundan üretilen peynirler satılıyor” dedi. Kazein unsuru su ve margarinle birleştirilip ortasında hiç süt olmayan lakin peynir tadında eser üretiliyor”demiş.
Tüketici Hakları Derneği Genel Lideri Turhan Çakar da “Piyasada kontrol yok, düzenleme yok. Özgür piyasa iktisadı, hür soygun tertibi haline geldi” ve peynir üreticisi Cemal Torun ise, kendisinin 38 TL’ye verdiği 1 kg Ezine peynirini markette 78 TL etiketle satıldığını belirtmiş ve “hiç bir denetim, sınırlama yok. Market yasası olmadığı için istenen fiyat konulabiliyor, üreticinin burada bir kelam hakkı bulunmuyor. “Üretici de dertli” biçiminde açıklama yapmış ve tahlili “Market Yasası”na bağlamış.
İşin bu yanı tüketici açısından kıymetli. Zira son çözümlemede eserin bedelini o ödüyor.
Lakin gelelim asıl mağdur olan süt üreticisine.
SÜT ÜRETİCİSİ NE DURUMDA
“Ulusal Süt Konseyi” diye bir kurumumuz var. Lakin Ulusal Süt Kurulu yapısı ve yönetmeliği gereği piyasada düzenleyici bir pozisyona sahip değil. Bu yetki Et ve Süt Kurumu’na verilmiş durumda. Lakin Et ve Süt Kurumu’nun mevzuat ve tertiple ilgili çalışmaları çabucak hemen tamamlanmamış bulunuyor. Tarım ve Orman Bakanlığı ise süt tozu ve okul sütü üzere dayanaklarla piyasayı düzenlemeye çalışıyor, fakat bu enstrümanların piyasa yapan bir rolü olmadığı uzun vakittir biliniyor.
Süt günlük işlenmesi gereken bir hammadde olduğundan üretici sütü satmak zorunda. Bu bulanık ve karmaşık yapı ise endüstricinin işine geliyor. Belirlenen referans fiyatı, tavan fiyat olarak değerlendirebiliyor, bu fiyata bağlı kalmaksızın süt toplayabiliyor.
özetlemek gerekirse, sütte sömürü sistemi acımasız devam ediyor. Üretici para kazanamıyor, fakat şimdilik süt sanayicisi, yem sanayicisi ve de marketler, daha doğrusu AVM’ler karlarını katlıyor.
Bildirimlere göre “Gıda Komitesi çiğ süt referans fiyatını 1 Temmuz-31 Aralık 2021 tarihlerinde geçerli olmak üzere litre başına 3 lira 20 kuruş olarak belirlemiş. Üreticiler prim dahil litre başına 4 TL olmasını istemişti. Destekleme primi litre başına 30 kuruştan 20 kuruşa düşürülmüş.” özetlemek gerekirse belirlenen bu fiyat ve prim, çiftçinin mağduriyetini karşılamaktan uzak.
SÜT ÜRETİCİLERİ İÇİN TAHLİL NE
Yapılması gereken birinci iş olarak, maliyet temelli bir taban fiyat belirlenmeli, bu fiyat ile piyasa içindeki fark üreticiye ödenmelidir. Fakat tahlili salt buna bağlamak hakikat değil. Dayanak ne kadar artarsa endüstrici de o oranda fiyat düşürüyor. Fiyat belirlenirken bu takviyeler düşüldüğü için üreticiye pek yansımıyor. Öteki yandan Et ve Süt Kurumu, mevzuat ve tertiple ilgili çalışmalarını süratli tamamlayarak piyasadan süt çekmelidir.
Temelde tahlil, üreticilerin kooperatifleşerek endüstrileşmesi ve tüketicilerin de pazarlamada kooperatif örgütlenmeyi temel almaları. Bu bağlamda özetle neler yapılmalıdır?
Kooperatif kanunları, tek bir yasaya indirgenmelidir.
Ziraî hedefli kooperatiflere gelir için Çiftçi Kayıt Evrakı verme hakkı verilmeli, pazarladığı eserlerde KDV yüzde 1’e düşürülmeli ve en az 10 yıl mühletle Üst birlikleri olan ünite kooperatiflere kurumlar vergisi muafiyeti sağlanmalıdır.
Ziraî Kooperatif örgütlenme ile ilgili tek bir bakanlık sorumlu olmalıdır ve esere dayalı ziraî kooperatifleşme olmamalıdır.
Kooperatiflere finans sağlayacak bir Kooperatifçilik Bankası Kurulmalıdır.
Ziraî hedefli kooperatifler ilçe ya da büyük belde/köy temelinde örgütlenmelidir.
Ve de peynir başta olmak üzere süt ve mamüllerin pazarlanmasında AVM’lerin egemenliğini ortadan kaldırmak için pazarlamada da kooperatif örgütlenme hükümran kılınmalıdır.
Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı
ALINTIDIR
Günümüzde marketlerde pazarlanan süt fiyatı 9 liraya, tam yağlı peynirin kilosu 80 liraya dayandı.
Bu durumda taban fiyatlı ucuz eser peşine niyet, kazein hususunu suyla peynire dönüştürenler ve tarihi geçmiş eserleri paketleyenler piyasada cirit atmaya başladı.
Bu mevzuda açıklama Ege Üniversitesi Süt Teknolojisi Kısım Lideri Prof. Harun Uysal, “Asgari fiyatın açlık hududunun altında olduğu bugün bir taban fiyatlı 70 TL’ye peynir, 9 TL’ye süt alabilir mi? Bu imkânsızlık düzmece eserler için büyük bir piyasa yaratıyor. Piyasada ortasında bir damla süt olmayan, kazein unsurundan üretilen peynirler satılıyor” dedi. Kazein unsuru su ve margarinle birleştirilip ortasında hiç süt olmayan lakin peynir tadında eser üretiliyor”demiş.
Tüketici Hakları Derneği Genel Lideri Turhan Çakar da “Piyasada kontrol yok, düzenleme yok. Özgür piyasa iktisadı, hür soygun tertibi haline geldi” ve peynir üreticisi Cemal Torun ise, kendisinin 38 TL’ye verdiği 1 kg Ezine peynirini markette 78 TL etiketle satıldığını belirtmiş ve “hiç bir denetim, sınırlama yok. Market yasası olmadığı için istenen fiyat konulabiliyor, üreticinin burada bir kelam hakkı bulunmuyor. “Üretici de dertli” biçiminde açıklama yapmış ve tahlili “Market Yasası”na bağlamış.
İşin bu yanı tüketici açısından kıymetli. Zira son çözümlemede eserin bedelini o ödüyor.
Lakin gelelim asıl mağdur olan süt üreticisine.
SÜT ÜRETİCİSİ NE DURUMDA
“Ulusal Süt Konseyi” diye bir kurumumuz var. Lakin Ulusal Süt Kurulu yapısı ve yönetmeliği gereği piyasada düzenleyici bir pozisyona sahip değil. Bu yetki Et ve Süt Kurumu’na verilmiş durumda. Lakin Et ve Süt Kurumu’nun mevzuat ve tertiple ilgili çalışmaları çabucak hemen tamamlanmamış bulunuyor. Tarım ve Orman Bakanlığı ise süt tozu ve okul sütü üzere dayanaklarla piyasayı düzenlemeye çalışıyor, fakat bu enstrümanların piyasa yapan bir rolü olmadığı uzun vakittir biliniyor.
Süt günlük işlenmesi gereken bir hammadde olduğundan üretici sütü satmak zorunda. Bu bulanık ve karmaşık yapı ise endüstricinin işine geliyor. Belirlenen referans fiyatı, tavan fiyat olarak değerlendirebiliyor, bu fiyata bağlı kalmaksızın süt toplayabiliyor.
özetlemek gerekirse, sütte sömürü sistemi acımasız devam ediyor. Üretici para kazanamıyor, fakat şimdilik süt sanayicisi, yem sanayicisi ve de marketler, daha doğrusu AVM’ler karlarını katlıyor.
Bildirimlere göre “Gıda Komitesi çiğ süt referans fiyatını 1 Temmuz-31 Aralık 2021 tarihlerinde geçerli olmak üzere litre başına 3 lira 20 kuruş olarak belirlemiş. Üreticiler prim dahil litre başına 4 TL olmasını istemişti. Destekleme primi litre başına 30 kuruştan 20 kuruşa düşürülmüş.” özetlemek gerekirse belirlenen bu fiyat ve prim, çiftçinin mağduriyetini karşılamaktan uzak.
SÜT ÜRETİCİLERİ İÇİN TAHLİL NE
Yapılması gereken birinci iş olarak, maliyet temelli bir taban fiyat belirlenmeli, bu fiyat ile piyasa içindeki fark üreticiye ödenmelidir. Fakat tahlili salt buna bağlamak hakikat değil. Dayanak ne kadar artarsa endüstrici de o oranda fiyat düşürüyor. Fiyat belirlenirken bu takviyeler düşüldüğü için üreticiye pek yansımıyor. Öteki yandan Et ve Süt Kurumu, mevzuat ve tertiple ilgili çalışmalarını süratli tamamlayarak piyasadan süt çekmelidir.
Temelde tahlil, üreticilerin kooperatifleşerek endüstrileşmesi ve tüketicilerin de pazarlamada kooperatif örgütlenmeyi temel almaları. Bu bağlamda özetle neler yapılmalıdır?
Kooperatif kanunları, tek bir yasaya indirgenmelidir.
Ziraî hedefli kooperatiflere gelir için Çiftçi Kayıt Evrakı verme hakkı verilmeli, pazarladığı eserlerde KDV yüzde 1’e düşürülmeli ve en az 10 yıl mühletle Üst birlikleri olan ünite kooperatiflere kurumlar vergisi muafiyeti sağlanmalıdır.
Ziraî Kooperatif örgütlenme ile ilgili tek bir bakanlık sorumlu olmalıdır ve esere dayalı ziraî kooperatifleşme olmamalıdır.
Kooperatiflere finans sağlayacak bir Kooperatifçilik Bankası Kurulmalıdır.
Ziraî hedefli kooperatifler ilçe ya da büyük belde/köy temelinde örgütlenmelidir.
Ve de peynir başta olmak üzere süt ve mamüllerin pazarlanmasında AVM’lerin egemenliğini ortadan kaldırmak için pazarlamada da kooperatif örgütlenme hükümran kılınmalıdır.
Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı
ALINTIDIR