AKP’dilk evvel AKP’den daha sonra elektrik faturaları nasıldı… Atatürk periyodu örnekleri

admin

Administrator
Yetkili
Admin
Global Mod
AKP’dilk evvel AKP’den daha sonra elektrik faturaları nasıldı… Atatürk periyodu örnekleri
Elektrik faturalarındaki artışın temel sebeplerinden birisi santrallere dövizle verilen alım garantileri ve sübvansiyon sistemleri. Dövizle verilen alım garantileri, başarısız iktisat idaresi niçiniyle artan dolar kuru ile birleşince üretim maliyetleri bir çok artıyor. Misal biçimde kapasite düzeneği üzere açıktan ve doğalgaz alanında uygulanan sübvansiyonlar niçiniyle işverenlerin kârlarının düşmemesi için hem kamu ziyan ettiriliyor birebir vakitte yurttaşların fatura yükü her geçen gün artıyor. Elektrik faturalarımızda üretim, dağıtım ve perakende satış faaliyetlerinin farklı başka özelleştirilmesi kararında faturalarımızda en az üç şirketin kârı bulunuyor. Şirketlerin kârları ile birlikte hükümetin aldığı yüksek vergiler niçiniyle yurttaşlar tükettiği elektriğin fazlaca ötesinde faturalar ödüyor. Seçime yanlışsız gidilirken AKP’nin elektrik faturalarına yaptığı artırımlar yurttaşlar arsında sıkça konuşulmaktadır. Yeni artırımlarla bir arada beşerler ay sonunu getirebilmek için 150 kWh (kilowat saat)’in altında elektrik tüketmeye çalışmaktadır. Zira yurttaşlar 150 kWh’ı aşarsa artırımlı tarifenin geri kalan kısmına maruz kalacaktır.

Pekala, ayda 150 kilowat/saatin altında kalmak mümkün mü?

Bu, Türkiye’de konutlarda tüketilen aylık ortalama elektrikle uyumlu bir hudut mı?

Bu amacı tutturmak için meskendeki elektrik tüketimimizi nasıl düzenleyebiliriz?

Tüketicilere sunulan tek yahut üç vakitli tarifeler ile tasarruf sağlayabilir miyiz?

İşte bütün bu soruları sorgulayabilmemiz için Atatürk periyodu, AKP öncesi ve AKP devrine kadarki güç meblağları bilgilerini ele alacağız.

YALNIZCA 1929 BUHRANINDA

Cumhuriyetin birinci senelerında ülke nüfusunun yüzde 94’ü elektriksiz kesimde yaşamaktaydı. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi yaklaşık 3 kWh’tı. Günümüz sayılarına bakılırsa Türkiye’nin yıllık kişi başı elektrik tüketimi 2002-2019 yılları içinde yıllık ortalama yüzde 3,8 artış göstererek 1.932 kWh/kişi düzeyinden 3.652 kWh/kişi düzeyine yükseldi. Cumhuriyetin birinci 10 yılında vilayet ve ilçeler dâhil 105 yerleşim merkezi elektriğe kavuşmuştu. Nüfusun yıldan yıla artması ve kişi başına elektrik tüketiminin artış göstermesi, kentlerdeki sanayi ve kent santrallerinin artması ile 1930’da konseyi güç 78 MW’a ulaşmış, elektrik üretimi 106.3 GWh ve kişi başına yıllık elektrik tüketimi 6.7 kWh olmuştu. 1938 yılında tüketilen güç 282 milyon kWh ötüründa olup şurası gücü 178.5 MW’a ulaşmıştı. Bu gücün 172 milyon kWh’ı konut ve kent gereksinimlerinde, 110 milyon kWh’ı sanayide tüketilmişti. Atatürk devrinde yalnızca dünyada gerçekleşen 1929 Ekonomik Buhranında fiyatlar yükselmiştir. 1929’da şiddetlenen ekonomik buhran Türkiye’de enflasyonist ortamda elektrik meblağlarını çok yükseltmiş, elektrik üretimi arttığı biçimde elektrik meblağları düşmemiş, 1930’da İstanbul’da elektrik fiyatı 14; Adana ve Ankara’da 28,3; İzmir’de 25; Bursa’da 19,2; Konya’da 10; Trabzon’da 15 liraya yükselmişti. Lakin bu süreçteki fiyat artışı konjonktürel-geçici bir durumdu. Dünyayı sarsan bir ekonomik bir buhranın sonucuydu. AKP devrindeki fiyatların artışı ise izlenen yanlış siyasetler kararı özelleştirmelerle ilgilidir.

HER VİLAYET ELEKTRİKLENMİŞ


Mustafa Kemal Atatürk, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni ekonomik taraftan kalkındırmak hedefiyle birfazlaca alanda ileriye dönük yatırımları teşvik etti ve destekledi. Bunlar içinde maden ve güç kesiminin mihenk taşlarından Etibank’ta yer almaktaydı. Bankanın kuruluş tabanı, yabancıların elindeki bir kısım maden havzalarının, demiryollarının ve güç tesislerinin ulusallaştırılması ile hazırlandı. Atatürk devrinde devletçi bir siyaset izlendiği için elektrik faturaları pek düşüktü. Tüm bunların haricinde yabancıların elinde bulunan demiryolu, maden ve elektrik şirketleri ulusallaştırıldı. Bunlardan; Güney Anadolu Manganez Madencilik Şirketi, Kireçlik Krom Madencilik Şirketi ve Fethiye Simli Kurşun Madencilik Şirketi 1928’de, Anadolu, Mersin, Tarsus ve Adana demiryolları 1928’de, Mudanya ve Bursa Demiryolu T.A.Ş. 1931’de, İzmir, Afyon, Manisa ve Bandırma demiryolu sınırı 1934’te, Aydın demiryolu sınırı 1935’te, Ereğli Limanı 1937’de, İstanbul Türk Anonim Elektrik Şirketi ve Şark Demiryolları T.A.Ş. 1938’de devletleştirilen işletmeler içinde yer almaktaydı. Yabancıların elindeki işletmelerin devletleştirilmesi evvela ülke güvenliğinin sağlanması ve stratejik bedeldeki kaynakların daha verimli bir biçimde kullanılması bakımından pek kıymet taşımaktaydı. Bu bakımdan ulaşım, elektrik ve maden alanındaki ulusallaştırma çalışmaları daha sonrası yeraltı kaynaklarının bilimsel usuller ile işletilmesi ve elektrik gücünün üretimi ve dağıtımında devletin aktif bir rol alması için 1935’te Etibank kuruldu ve kısa bir müddetde kıymetli faaliyetlerde bulundu. Türkiye’nin endüstrileşmesi için maden ve güç temini çok kıymet taşımaktaydı. Bundan dolayı ülkenin yeraltı kaynaklarını işletmek ve elektrifikasyonu gerçekleştirmek için 14 Haziran 1935’te kabul edilen 2804 Sayılı Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Kanunu ile “Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü”16 ve 2819 Sayılı Elektrik İşleri Etüt Dairesi Teşkiline Dair Kanun ile “Elektrik İşleri Etüt İdaresi” kuruldu. Etibank’ın nazaranvleri içinde elektrik santralleri kurmak da vardı.

Kurtuluş Savaşı sırasındaki duraksamadan daha sonra tüm ülkeye elektrik süratle yayılmış ve 1923’te Adapazarı, Samsun, 1925’te Ankara, İzmir, Giresun, İnebolu, Artvin, Trabzon, Sivas, 1926’da, Adana, Aksaray, Konya, Ayvalık, Bursa, Malatya, İzmit, Kütahya, Antalya, 1928’de Nazilli, Kırkağaç, Afyon, Kırklareli, Samsun, Çorlu, Eskişehir, Yozgat, 1929’da Mersin, Bandırma, Biga, Milas, Ordu, Bafra, Urfa, 1930’da Balıkesir, Kastamonu, Tekirdağ elektriklendirilmiştir.

ÖZAL DEVRİ ARTIRIMLAR

Ülkede 1923 yılı itibariyle on santral bulunmakta olup buralarda toplam 32.300 kw/h elektrik üretilmekteydi. 1 Eylül 1930’da yayımlanan 1580 Sayılı Belediyeler Kanunu ile kentler ve sanayi tesislerinin elektrik gereksiniminin karşılanması için santraller kurulması kabul edilmişti. Yapılan çalışmalar kararı kurulan santrallerde üretilen elektrik ölçüsü on yılda %2.3 oranında bir artış kaydetti ve 1933 yılı itibariyle 107.800 kw/h düzeyine yükseldi. Bu çalışmaların kararında Etibank, 1961 yılı itibariyle Türkiye’deki elektriğin %46’sını üretecek bir potansiyele sahip olmuştur.

1923-1980 ortası devirde planlı devletçi iktisat modeli uygulandığı için yurttaşların temel ihtiyaçları çok ucuzdu.
Lakin 24 Ocak 1980 kararlarından daha sonra Turgut Özal ile başlayan özelleştirme furyası ile yurttaşların temel ihtiyaçlarına dahi çok yüksek artırımlar geldi. 1984 yılında, güç kesimindeki TEK monopolü kaldırılmış, gerekli müsaadeli alınarak kurulacak özel bölüm şirketlerine de güç üretimi, iletimi ve dağıtımı konusunda imkanlar sağlanmıştır. Ayrıyeten bir daha bu yılda TEK’in türel bünyesi, organları ve yapısı düzenlenerek bir Kamu İktisadi Kuruluşu hüviyetine kavuşması sağlanmıştır. 1988-1992 senelerında, elektrik bölümünde kendi yasal misyon bölgesi ortasında elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticaretini yapmak üzere 10 kadar sermaye şirketi gorevlendirilmiştir. beraberinde imtiyazlı şirketlerden olan ÇEAŞ ve KEPEZ A.Ş.’lerine de kendi bakılırsav bölgelerinde elektrik üretim, dağıtım ve ticaretini yapma nazaranvi verilmiştir.

Özal devri elektrik artırımlarının sebebi temel olarak kur ayarlaması, KİT artırımları, özelleştirmeler ve fiyat kontrollerinin kaldırılmasıydı ve Özal bu uygulamaları ideolojik bir propaganda ile alternatifsiz olarak topluma sunmuştu. Gerçekten bu vakitte IMF ile yapılan mutabakatlar sonuç vermemiş ve ülkenin dış borcu da yüksek oranda artmıştır. Özal’ın yanlış siyasetleri sonucunda ülkenin elektriğe olan gereksinimi %82 artmış ve bu talep karşılanmamıştır. Özal’ın son yanlışı da TEDAŞ’ı özelleştirmek olmuştur. TEDAŞ’ın öteki özelleştirme bedellerine göre oranı yüzde 21’dir. (12,9 milyar dolar). Lakin gerçek fiyatının altında elden çıkarılmıştır. Zira ıslahat uygulayan ülkelerde gözlemlenen sonuç, özgürleşme daha sonrasında fiyatların yükselmesi formundadır.

2000’Lİ YILLARA YANLIŞSIZ


Türkiye’de 1984 yılında kabul edilen 3096 sayılı yasa ile elektrik piyasasında yap işlet devret devri başlamıştır. bu vakitte üretilen elektriğin tek alıcısı Türkiye Elektrik Kurumu iken 2001’de kabul edilen 628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) kurulmasıyla birlikte elektrik piyasasının özgürleştirilmesi sürat kazanmıştır. ötürüsıyla Orhan Sarıbal’ın tezine bakılırsa elektrik fiyatındaki artışın bilhassa 2001 daha sonrasındaki periyotta sürat kazanmış olması beklenmelidir. Aktüel elektrik fiyatlarına ayrıntısı bir biçimde ulaşmak mümkün olsa da 2000 yılı öncesi için elimizde farklı alternatifler yok. Metodolojisi hakkında fikir edinemediğimiz lakin alanında son derece saygın bir kurum olan Dünya Güç Kurulu, Türk Ulusal Komitesi’nin derlediği bilgilere bakılırsa 1990-2004 yılları içinde konut ve sanayi için Türkiye’de elektrik meblağlarının seyrinde farklı datalar vermektedir. Örneğin; 1990’lı yılların başında elektriğin ünite fiyatı 3 cent iken, 2000’li senelerda özelleştirmelerin artmasıyla bugün ünite fiyat 18 cente kadar çıkıyor.

2022 ELEKTRİK ARTIRIMI

2022 yılında mesken elektrik tarifelerinde az tüketenin düşük ünite fiyattan, fazlaca tüketenin ise yüksek ünite fiyattan faturalandırılacağı piyasa maliyet bazlı yapıya geçildi. Bu doğrultuda düşük kademeli tarifenin vergiler dahil ünite fiyatı yüzde 49’luk bir artırımla 0,9155 TL/kWh’den 1,37 TL/kWh’ye, yüksek kademeli tarifenin vergiler dahil ünite fiyatı ise yüzde 125’lik artışla 2,06 TL/kWh’ye yükseltildi. Konut abone kümesindeki tüketiciler için evvelki senelerdaki uygulamadan farklı olarak maliyet bazlı tarife uygulamasına geçildiğindilk evvelki yıla bakılırsa direkt olarak artırım kıyaslaması yapılması yanlıştır. 2022 yılının Ocak, Şubat ve Mart aylarını kapsayan birinci çeyreği için iş yeri faal güç elektrik meblağlarına yüzde 168, birebir kalem için alçak tansiyon sanayi elektrik meblağlarına yüzde 156’lık bir artırım yapılmıştır. Dağıtım bedellerinin güncellenmesi, TRT hissesinin kaldırılması üzere kararlar kararında tüketicilere tesir edecek artırım oranı etkin güç artırım oranının altında kalmıştır. 021 yılının Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarını kapsayan üçüncü çeyrek elektrik meblağlarına %15 artırım yapıldı. 2021 Şubat ayında meskenler 2.06 TL’den, iş yerleri ise 2.74 TL’den elektrik kullanacak. bu biçimdece 2021 yılında elektriğe toplam % 21,90 artırım yapılmış oldu.

Mesken Elektrik Tarifeleri

2021 ELEKTRİK ARTIRIMI


1 Temmuz’daki artırımdan evvel Ocak, Şubat ve Mart aylarını kapsayan birinci çeyrek devir için EPDK tarafınca Ulusal Elektrik Tarifesi’ne yaklaşık %6’lık bir artırım yapılmış, takip eden periyot olan ve Nisan, Mayıs ve Haziran aylarını kapsayan ikinci çeyrekte ise tüketicilere tesir eden bir elektrik artırımı yapılmamıştı. 2021 yılının birinci çeyreğinde faal güç ticarethane ünite fiyatı 0,599118 TL/kWh ve dağıtım bedeli 0,251976 TL/kWh, mesken tarifesi faal güç ünite fiyatı 0,397629 TL/kWh, dağıtım bedeli ise 0,246441 TL/kWh olarak açıklanmıştı. Takip eden devir olan ve Nisan, Mayıs ve Haziran aylarını kapsayan ikinci çeyrekte ise tüketicilere tesir eden bir elektrik artırımı yapılmamıştı.

2020 ELEKTRİK ARTIRIMI

2020 yılının Ocak ayında mesken tüketicileri 1 kWh elektrik için vergiler dahil 0,7102 TL öderken, Aralık ayında ödenen sayı 0,7511 TL oldu. bu biçimdece 2020 yılında Mesken tarifesinde elektriğe toplam %12 artırım yapılmış oldu. Ticarethane fiyatları 2020’ye 0,9445 TL ile başlayıp 0,9988 TL ile kapanarak 2020 yılında Ticarethaneler için elektrik artırımı oranı yaklaşık %15 oldu.

2019 ELEKTRİK ARTIRIMI

2019 yılının Ocak ayında mesken tüketicileri 1 kWh elektrik için vergiler dahil 0,5375 TL öderken, Aralık ayında ödenen sayı 0,7102 TL oldu. bu biçimdece2019 yılında Mesken tarifesinde elektriğe toplam %32 artırım yapılmış oldu. Ticarethane fiyatları 2019’a 0,7148TL ile başlayıp 0,9445TL ile kapanarak 2019 yılında Ticarethaneler için elektrik artırımı oranı %32 oldu. bundan evvelki yılın kapanış meblağları olan 0,5972 TL/kWh (Mesken) ve 0,7148 TL/kWh (Ticarethane) ile kıyasladığımızda ise 2019 yılı elektrik artırım oranı %32 olarak gerçekleşti. 2019 yılında elektrik meblağları aşağıdaki biçimdeydi.

EN YÜKSEK ARTIRIM

1 Ocak 2022 tarihinden itibaren mesken aboneleri için aylık 150 kWh’e kadar olan tüketim ölçüleri için kesin fiyat 1,37 TL/ kWh, aylık tüketimlerin 150 kWh’ın üzerindeki kısmı için ise 2,06 TL/ kWh olarak”uygulanacak. Artırım oranları yüzde 52 ile yüzde 130 içinde değişiyor ve bu oran Cumhuriyet tarihinin en yüksek elektrik artırımıdır. Bu artırımlarla bir arada halk gitgide yoksullamıştır. Elektrik tarifeleri, elektrik gücü maliyetleri doğrultusunda hazırlanmaktadır. Artan maliyet kalemleri de elektrik gücü meblağlarına yansımaktadır. Kimi devirlerde, elektrik maliyetleri artmış olsa bile son tüketiciye maliyet artışını yansıtmamak gayesi ile elektrik tarifelerine artırım yapılmamıştır.

Konut Abone Kümesi Etkin Güç Bedeli Artırımları

ALINTIDIR
 
Üst