Miguel Martínez nasıl tepki vereceğini tam olarak bilmiyordu. Pazartesi akşamı Bilbao'da bir barın önünde durup içerideki televizyon ekranına bakarken meslektaşlarının konuşmalarını dinledi. İspanya'nın Avrupa Futbol Şampiyonası'ndaki gelişimini büyük bir ilgiyle takip ettiğini ve bir iş gezisinin ona engel olamayacağını söyledi.
Ülkenin ilk iki maçını 13 yaşındaki oğluyla Sevilla'daki evinde izlemişti. Şehrin, her iki yılda bir Avrupa'yı saran turnuva ateşinin pençesinde olduğunu söyledi. Balkonlar İspanyol bayraklarıyla süslenmiştir. İspanyol formaları sokaklarda uçuşuyor. İspanya'nın zaferleri çılgın kutlamalara yol açtı.
Martínez'in anladığı kadarıyla Bilbao bir şekilde bundan muaftı. Balkonlardan sarkan çok sayıda bayrak olmasına rağmen, bunlar Filistin'i veya Gururu veya en yaygın olarak bölgenin geleneksel Ikurriña'sı biçiminde Bask Ülkesinin kendisini temsil ediyordu. İspanyol bayrağı yalnızca birkaç resmi binada dalgalanıyordu.
Bay Martínez bunun nedenlerini çok iyi biliyordu. İspanya'nın kuzeyindeki Biscay Körfezi ve Pireneler sınırındaki dağlık bir bölge olan Bask Bölgesi, uzun süredir kendisini ülkenin geri kalanından farklı olarak görüyor. Kendine has bir dili, kültürü ve kimliği vardır. Baskların özerklik, hatta bağımsızlık mücadelesinin uzun ve kanlı kökleri var.
Ev sahiplerine saygılı olmak ve kimseyi kırmamak istiyordu. İspanya, Arnavutluk'a karşı üçüncü grup maçında erken gol attığında, o ve meslektaşları kısa, sessiz bir kutlamayla karşılık verdi; Sevilla'da gösterebilecekleri neşeli teslimiyetin aksine, rahat bir nefesten biraz daha fazlası.
“Biraz ihtiyatlı olmak muhtemelen daha iyidir” dedi. “Buradaki insanların milli takım hakkında ne düşündüğünü bilmiyorum.”
Yıllarca korkusu muhtemelen haklıydı. İspanyollar ilk iç saha maçlarını 1921'de, Bilbao'nun tutkuyla desteklediği yerel takım Athletic Club'ın evi olan San Mamés'te oynamasına rağmen, İspanyol erkek milli takımı 1967'den beri şehri ziyaret etmedi. Bu, Basklı ayrılıkçı grup ETA'nın faaliyet gösterdiği yıllarda şehrin güvenli bir alan olmadığının itirafı gibi görünüyor.
2014 yılında Bilbao'nun birkaç Euro 2020 maçına ev sahipliği yapmak için teklifte bulunacağı açıklandığında, önde gelen bir Bask siyasetçisi böyle bir fikrin kaçınılmaz olarak “sokaklardaki tanklarla” sonuçlanacağını söyledi.
Coronavirüs salgını nedeniyle Bilbao turnuvaya ev sahipliği yapmaktan çekildi ve yerine Sevilla getirildi, ancak turnuva sonunda ertelendi.
Daha keyifli bir bölgeye taşınmanın yetkililer için bir rahatlama olduğu yönündeki şüpheler devam etti: Sonuçta Athletic Bilbao taraftarlarının İspanyol milli marşıyla alay etmesiyle biliniyor. Bask Ulusal Partisi lideri Andoni Ortuzar da turnuva sırasında İspanya'nın yerine İngiltere'nin kazanmasını tercih edeceğini söyledi.
Görünüşte bu yıl çok az şey değişti. Bu ay Ortuzar'ın meslektaşlarından Aitor Esteban, Euro 2024'te İspanya'yı desteklemeyeceğini itiraf etti. “Benim takımım Bask takımı, İspanyol takımı değil” dedi. “Eğer ben bir hayransam, bu başkası içindir.”
Bilbao sokaklarında İspanyol bayraklarının ve formalarının olmaması, pek çok kişinin de bunu gördüğünü gösteriyor. Bask Bölgesi tarihi profesörü Joseba Agirreazkuenaga, “Bask medyasının çoğunluğu için İspanyol milli takımıyla ilgili olanlar haberdir, ancak bunları özel bir heyecanla takip etmiyorlar” diyor.
(İspanya'nın Arnavutluk'a karşı kazandığı zaferin ertesi günü gazete bayilerine bir bakış bu değerlendirmeyi doğruladı: İspanyol ulusal gazeteleri dikkatlerini zafere odakladılar. Basklı meslektaşlarının çoğu bundan sadece laf arasında bahsetti.)
Ancak Bilbao'nun arnavut kaldırımlı eski kentinin kalbindeki Plaza Nueva'da yeğenleriyle futbol oynayan Iñaki Álvarez için durum farklıdır. “20 yıl önce durum daha karmaşıktı” diyor. “Onu destekleyenler var. Bunu yapmayan insanlar var. Ve bunu umursamayan insanlar var. Ancak geçmişte Bilbao'da İspanyol forması giyen kimseyi görmezdiniz. Şimdi çok fazla yok, ama eğer varsa sorun değil. Eskisinden çok daha sessiz.”
Örneğin Bay Martínez'in İspanya maçını gösteren bir barı kolayca bulması bunun kanıtıydı.
2008 yılında, (muhtemelen uydurma) hikayeye göre, Bilbao'da, İspanya'nın Avrupa Şampiyonası finalinde Almanya'ya karşı oynadığı maçı gösteren büyük ekranlı tek bir bar vardı: A Prosit, Alman esintilerine sahip bir kafe, sadece birkaç adım ötede Plaza Moyua uzakta. Hikayeye göre, katılan herkesin Almanya'nın kazanmasını istediği yönündeki zımni anlaşma uyarınca barın oyunu göstermesine izin verildi.
Artık Bay Martínez ve meslektaşlarının, şehir merkezinden San Mames'e giden bir cadde olan Licenciado de Pozo'daki yarım düzine bar ve eski şehirdeki çok daha fazla bar arasında seçim yapma şansı vardı.
Iñaki ile akrabalığı olmayan Dani Álvarez, Bask kamu yayıncısı Radio Euskadi'de haber sorumlusu olarak çalışıyor. Bu değişimin büyük ölçüde Bask kültüründeki bir dizi yavaş, tektonik değişimin sonucu olduğunu söyledi.
“Katlandığımız terör yıllarının mirası, Bask Ülkesini çok misafirperver ve hoşgörülü hale getirdi” dedi. “Aynı zamanda aktif bir ETA olmadan büyüyen ve ebeveynlerinin veya büyükanne ve büyükbabalarının neden İspanya'nın kaybetmesini istediğini anlamayan bir dijital nesil var. Artık doğal olarak çifte bir kimlikle yaşıyorlar; hem Bask hem de İspanyol hissetmeleri onlar için son derece kolay.”
Ancak bunun aynı zamanda mevcut İspanyol takımının belirgin bir Bask karakterine sahip olmasından da kaynaklanabileceğini itiraf etti. Bölgenin en büyük iki kulübü, San Sebastian'ın Athletic ve Real Sociedad, milli takıma her zaman önemli sayıda oyuncu kazandırdı, ancak bu yıl bu ilgi özellikle zengin.
Turnuvada İspanya'yı temsil eden 26 oyuncudan sekizinin kökleri, Bask Bölgesi'nin idari biçimi olan Euskadi'ye ya da Bask Ülkesi'nin biraz daha büyük manevi evi olan Euskal Herria'ya dayanıyor. (Dokuzuncu, Robin Le Normand, Fransa'da doğdu ancak Real Sociedad'da oynuyor.)
Teknik direktör Luis de la Fuente, komşu eyalet La Rioja'dan geliyor, ancak futbol açısından bakıldığında o Basklı: Oyunculuk kariyerinin on bir yılını bugüne kadar sadece Bask oyuncularını çalıştıran bir kulüp olan Athletic'te geçirdi. Bay Álvarez, bu bağlantının, taraftarların en azından İspanyol takımının bazı bölümlerinin bu yaz iyi bir performans sergilemesini istememelerini zorlaştırdığını söylüyor.
İki Athletic yıldızına atıfta bulunarak, “Unai Simon ve Nico Williams gibi oyuncular sadece takımın bir parçası değil, aynı zamanda liderleridir” dedi. “Onlar Bask futbolu için rol modeller. Başarıları Athletic ve Bilbao'nun uluslararası tanınırlığa ulaşmasına yardımcı oluyor. Peki neden sevdiğiniz oyuncularla dolu bir takıma karşı oynamak istiyorsunuz?
Ancak bu duygunun nereye kadar uzanacağı belli değil. Martínez ve meslektaşları, İspanya'nın golünü incelikli bir şekilde kutladıkları için hakarete uğramadılar, ancak maçın sonucu da yüksek sesle kutlanmadı. Álvarez, “Elbette İspanya'nın kazanmasını isteyen insanlar var” dedi. “Fakat belki bu daha özel bir meseledir.”
İspanya'yı Pazar günkü son 16 turuna gönderen İspanya-Arnavutluk maçının bitiminden birkaç dakika sonra, eski kentte yüksek sesli tezahüratlar çınladı: bir yerlerde birisinin turnuva ateşi tarafından ısırıldığını düşündüren türden dizginsiz bir neşe.
Salgının izini hızlı bir şekilde, ekranında akşamın diğer maçı olan İtalya'nın Hırvatistan ile karşılaşmasını gösteren bir bara kadar takip edildi. İtalya bir sonraki turda yerini garantilemek için son dakika eşitliğini sağladı. İzlemek için ekranların etrafında toplanan İtalyan grubu, ne kadar mutlu olduklarını herkese söylemekten çekinmedi.
Ülkenin ilk iki maçını 13 yaşındaki oğluyla Sevilla'daki evinde izlemişti. Şehrin, her iki yılda bir Avrupa'yı saran turnuva ateşinin pençesinde olduğunu söyledi. Balkonlar İspanyol bayraklarıyla süslenmiştir. İspanyol formaları sokaklarda uçuşuyor. İspanya'nın zaferleri çılgın kutlamalara yol açtı.
Martínez'in anladığı kadarıyla Bilbao bir şekilde bundan muaftı. Balkonlardan sarkan çok sayıda bayrak olmasına rağmen, bunlar Filistin'i veya Gururu veya en yaygın olarak bölgenin geleneksel Ikurriña'sı biçiminde Bask Ülkesinin kendisini temsil ediyordu. İspanyol bayrağı yalnızca birkaç resmi binada dalgalanıyordu.
Bay Martínez bunun nedenlerini çok iyi biliyordu. İspanya'nın kuzeyindeki Biscay Körfezi ve Pireneler sınırındaki dağlık bir bölge olan Bask Bölgesi, uzun süredir kendisini ülkenin geri kalanından farklı olarak görüyor. Kendine has bir dili, kültürü ve kimliği vardır. Baskların özerklik, hatta bağımsızlık mücadelesinin uzun ve kanlı kökleri var.
Ev sahiplerine saygılı olmak ve kimseyi kırmamak istiyordu. İspanya, Arnavutluk'a karşı üçüncü grup maçında erken gol attığında, o ve meslektaşları kısa, sessiz bir kutlamayla karşılık verdi; Sevilla'da gösterebilecekleri neşeli teslimiyetin aksine, rahat bir nefesten biraz daha fazlası.
“Biraz ihtiyatlı olmak muhtemelen daha iyidir” dedi. “Buradaki insanların milli takım hakkında ne düşündüğünü bilmiyorum.”
Yıllarca korkusu muhtemelen haklıydı. İspanyollar ilk iç saha maçlarını 1921'de, Bilbao'nun tutkuyla desteklediği yerel takım Athletic Club'ın evi olan San Mamés'te oynamasına rağmen, İspanyol erkek milli takımı 1967'den beri şehri ziyaret etmedi. Bu, Basklı ayrılıkçı grup ETA'nın faaliyet gösterdiği yıllarda şehrin güvenli bir alan olmadığının itirafı gibi görünüyor.
2014 yılında Bilbao'nun birkaç Euro 2020 maçına ev sahipliği yapmak için teklifte bulunacağı açıklandığında, önde gelen bir Bask siyasetçisi böyle bir fikrin kaçınılmaz olarak “sokaklardaki tanklarla” sonuçlanacağını söyledi.
Coronavirüs salgını nedeniyle Bilbao turnuvaya ev sahipliği yapmaktan çekildi ve yerine Sevilla getirildi, ancak turnuva sonunda ertelendi.
Daha keyifli bir bölgeye taşınmanın yetkililer için bir rahatlama olduğu yönündeki şüpheler devam etti: Sonuçta Athletic Bilbao taraftarlarının İspanyol milli marşıyla alay etmesiyle biliniyor. Bask Ulusal Partisi lideri Andoni Ortuzar da turnuva sırasında İspanya'nın yerine İngiltere'nin kazanmasını tercih edeceğini söyledi.
Görünüşte bu yıl çok az şey değişti. Bu ay Ortuzar'ın meslektaşlarından Aitor Esteban, Euro 2024'te İspanya'yı desteklemeyeceğini itiraf etti. “Benim takımım Bask takımı, İspanyol takımı değil” dedi. “Eğer ben bir hayransam, bu başkası içindir.”
Bilbao sokaklarında İspanyol bayraklarının ve formalarının olmaması, pek çok kişinin de bunu gördüğünü gösteriyor. Bask Bölgesi tarihi profesörü Joseba Agirreazkuenaga, “Bask medyasının çoğunluğu için İspanyol milli takımıyla ilgili olanlar haberdir, ancak bunları özel bir heyecanla takip etmiyorlar” diyor.
(İspanya'nın Arnavutluk'a karşı kazandığı zaferin ertesi günü gazete bayilerine bir bakış bu değerlendirmeyi doğruladı: İspanyol ulusal gazeteleri dikkatlerini zafere odakladılar. Basklı meslektaşlarının çoğu bundan sadece laf arasında bahsetti.)
Ancak Bilbao'nun arnavut kaldırımlı eski kentinin kalbindeki Plaza Nueva'da yeğenleriyle futbol oynayan Iñaki Álvarez için durum farklıdır. “20 yıl önce durum daha karmaşıktı” diyor. “Onu destekleyenler var. Bunu yapmayan insanlar var. Ve bunu umursamayan insanlar var. Ancak geçmişte Bilbao'da İspanyol forması giyen kimseyi görmezdiniz. Şimdi çok fazla yok, ama eğer varsa sorun değil. Eskisinden çok daha sessiz.”
Örneğin Bay Martínez'in İspanya maçını gösteren bir barı kolayca bulması bunun kanıtıydı.
2008 yılında, (muhtemelen uydurma) hikayeye göre, Bilbao'da, İspanya'nın Avrupa Şampiyonası finalinde Almanya'ya karşı oynadığı maçı gösteren büyük ekranlı tek bir bar vardı: A Prosit, Alman esintilerine sahip bir kafe, sadece birkaç adım ötede Plaza Moyua uzakta. Hikayeye göre, katılan herkesin Almanya'nın kazanmasını istediği yönündeki zımni anlaşma uyarınca barın oyunu göstermesine izin verildi.
Artık Bay Martínez ve meslektaşlarının, şehir merkezinden San Mames'e giden bir cadde olan Licenciado de Pozo'daki yarım düzine bar ve eski şehirdeki çok daha fazla bar arasında seçim yapma şansı vardı.
Iñaki ile akrabalığı olmayan Dani Álvarez, Bask kamu yayıncısı Radio Euskadi'de haber sorumlusu olarak çalışıyor. Bu değişimin büyük ölçüde Bask kültüründeki bir dizi yavaş, tektonik değişimin sonucu olduğunu söyledi.
“Katlandığımız terör yıllarının mirası, Bask Ülkesini çok misafirperver ve hoşgörülü hale getirdi” dedi. “Aynı zamanda aktif bir ETA olmadan büyüyen ve ebeveynlerinin veya büyükanne ve büyükbabalarının neden İspanya'nın kaybetmesini istediğini anlamayan bir dijital nesil var. Artık doğal olarak çifte bir kimlikle yaşıyorlar; hem Bask hem de İspanyol hissetmeleri onlar için son derece kolay.”
Ancak bunun aynı zamanda mevcut İspanyol takımının belirgin bir Bask karakterine sahip olmasından da kaynaklanabileceğini itiraf etti. Bölgenin en büyük iki kulübü, San Sebastian'ın Athletic ve Real Sociedad, milli takıma her zaman önemli sayıda oyuncu kazandırdı, ancak bu yıl bu ilgi özellikle zengin.
Turnuvada İspanya'yı temsil eden 26 oyuncudan sekizinin kökleri, Bask Bölgesi'nin idari biçimi olan Euskadi'ye ya da Bask Ülkesi'nin biraz daha büyük manevi evi olan Euskal Herria'ya dayanıyor. (Dokuzuncu, Robin Le Normand, Fransa'da doğdu ancak Real Sociedad'da oynuyor.)
Teknik direktör Luis de la Fuente, komşu eyalet La Rioja'dan geliyor, ancak futbol açısından bakıldığında o Basklı: Oyunculuk kariyerinin on bir yılını bugüne kadar sadece Bask oyuncularını çalıştıran bir kulüp olan Athletic'te geçirdi. Bay Álvarez, bu bağlantının, taraftarların en azından İspanyol takımının bazı bölümlerinin bu yaz iyi bir performans sergilemesini istememelerini zorlaştırdığını söylüyor.
İki Athletic yıldızına atıfta bulunarak, “Unai Simon ve Nico Williams gibi oyuncular sadece takımın bir parçası değil, aynı zamanda liderleridir” dedi. “Onlar Bask futbolu için rol modeller. Başarıları Athletic ve Bilbao'nun uluslararası tanınırlığa ulaşmasına yardımcı oluyor. Peki neden sevdiğiniz oyuncularla dolu bir takıma karşı oynamak istiyorsunuz?
Ancak bu duygunun nereye kadar uzanacağı belli değil. Martínez ve meslektaşları, İspanya'nın golünü incelikli bir şekilde kutladıkları için hakarete uğramadılar, ancak maçın sonucu da yüksek sesle kutlanmadı. Álvarez, “Elbette İspanya'nın kazanmasını isteyen insanlar var” dedi. “Fakat belki bu daha özel bir meseledir.”
İspanya'yı Pazar günkü son 16 turuna gönderen İspanya-Arnavutluk maçının bitiminden birkaç dakika sonra, eski kentte yüksek sesli tezahüratlar çınladı: bir yerlerde birisinin turnuva ateşi tarafından ısırıldığını düşündüren türden dizginsiz bir neşe.
Salgının izini hızlı bir şekilde, ekranında akşamın diğer maçı olan İtalya'nın Hırvatistan ile karşılaşmasını gösteren bir bara kadar takip edildi. İtalya bir sonraki turda yerini garantilemek için son dakika eşitliğini sağladı. İzlemek için ekranların etrafında toplanan İtalyan grubu, ne kadar mutlu olduklarını herkese söylemekten çekinmedi.