Bir soruyla gündeme gelen skandal: İsviçre’nin ‘karanlık’ tarihi; Verdingkinder’ler

Perez

Global Mod
Global Mod
Avrupa’nın ‘huzur ve refah ülkesi‘ olarak tanıtılan İsviçre ile ilgili Kim Milyoner Olmak İster yarışında sorulan bir soru, Avrupa’nın karanlık tarihine ışık tuttu.

Müsabakaya Almanya’dan katılan Hamide Tanır, farklı üslubu ve konuşmasıyla tüm dikkatleri üzerine topladı.

Tanır, kendisine sorulan şu soruda şaşkınlığını gizleyemedi:

Şıklarda da Danimarka, Norveç, İsviçre ve Belçika yer aldı.

Şıklara şaşıran Tanır, “Ancak bunlar Avrupa ülkesi. Bana şu biçimde Orta Doğu, Uzak Doğu’dan yanıtlar gelmiş olsaydı tamam diyecektim” dedi.

İSVİÇRE’NİN GELİŞMİŞLİĞİNİ ÖVDÜ

İsviçre’nin gelişmişliği hakkında da konuşan Tanır, “İsviçre’ye gittim gördüm, orası fazlaca farklı bir ülke. Orada bir kalite yakaladım, hoşluk yakaladım. Orada her şey farklıydı.” dedi.

CEVAP İSVİÇRE ÇIKTI, ŞAŞKINLIĞINI GİZLEYEMEDİ

Tanır, yarışa devam etseydi yanıt olarak Danimarka’yı söyleyeceğini belirtti. O sırada ise yanıt İsviçre çıktı ve Tanır kısa müddetli şok yaşadı.


Toplumsal medyada her insanın konuştuğu bu soru da Avrupa ülkelerinin insan hakları konusundaki kirli geçmişini bir defa daha gözler önüne sermiş oldu.

BİR MEDENİYETİN KARA LEKESİ: ÇOCUK KÖLELER VE HEİDİ

Eşsiz tabiat hoşlukları, çikolatası, peyniri ve dağlarıyla meşhur İsviçre’de 1920 ile 1970 yılları içinde utanç verici bir uygulama vardı.

Kan donduran köle ticaretinin birinci adımı 1789 yılında 14 yaşından küçük çocukların fabrikalarda çalıştırılmasının yasaklanmasıyla başladı.

Herkes bu düzenlemenin çocuk haklarına yönelik olduğunu düşünürken, müthiş gerçek daha sonradan ortaya çıkacaktı.


Yeni düzenlemeyle, devlete borcu olan, boşanan ailelerin, yoksul ailelerin çocukları, yetimler, ailesi cezaevinde olanlar yahut hata işleyen çocuklar, kilise aracılığıyla çalıştırılmak üzere öteki ailelerin yanına yerleştirilmeye başladı.

Bu düzenlemenin art planında tarım iktisadını canlandırmak, iş gücünü ucuz hale getirmek vardı.

bu biçimdece fakir ailelerin çocukları zorla alınıp köle olarak çalıştırıldı.

Vergingkinder (çıplak ayaklı çocuklar) olarak anılan bu çocuklar kiliselerin açtığı pazarlarda güçlü çiftlik sahiplerine satıldı

Verdingkinder’leri öbür çocuklardan ayıran en değerli özellikleri ayakkabı giymiyor olmalarıydı.


YÜZ BİNLERCE ÇOCUK SUİSTİMAL EDİLDİ

İsviçre’de bu türlü yüz binlerce çocuk suistimal edildi. Birçok evvel bakıcı ailelere daha sonra da yetimhanelere veriliyordu. Buralarda kendilerini savunmayı öğrenmediler.

Sevim Akyürek, Kozmik Kültür Mecmuası’nın 2015 sayısında bu mevzuyu şu biçimde anlatıyordu:

İSVİÇRE’NİN KARANLIK YÜZÜ

İsviçre’de 1789 yılında 14 yaşından küçük çocukların fabrikalarda çalışmaları yasaklandı. Ancak çocuk sömürüsü için yeni bir kapı açıldı ve İsviçre, 18. yüzyılın sonundan 1960’lı yılların başına kadar çocuk emeği sömürüsünün meselae az rastlanan bir biçiminin uygulama alanı oldu. Devlete borcu bulunan ya da boşanan çiftlerin, yoksul ailelerin çocukları, yetimler, ailesi cezaevinde olan ya da kendisi cürüm işleyen çocuklar, devlet ve kilise vasıtasıyla, çalıştırılmak üzere öbür ailelerin yanına yerleştirilirdi. Fakat 1974 yılında maddeyle kaldırılan bu uygulamada, papazların önderliğinde ailelerden toplanan çocuklar çiftliklere kiralık olarak verilir yahut kentlerde kurulan çocuk pazarlarında, dört yaşındaki çocuklar bile, mesken ve çiftlik işlerinde çalıştırılmak için satışa çıkarılırdı. Bu andan itibaren, çocukları arayan, problemlerini dinleyen tecavüze uğradıklarında ya da azap gördüklerinde sahip çıkan olmazdı. Zira toplumun gözünde onlar, kabahat işleyen, boşanan, yoksul düşmüş ailelerinden “kurtarılmış” çocuklardı!

bu biçimdece, ahırlarda hayvanlarla birlikte yaşayan, birden fazla kere bir çuvaldan ibaret elbiseleri ortasında çabucak her vakit aç olan bu çocuklar, toplumsal ömrün olağan, bayağı bir modülü olarak kabul gördü. Bunun bir çeşit kölelik sistemi olduğu idrak edildikten daha sonra bile, uzun vakit içinder boyunca İsviçre’nin konuşmaktan dahi kaçındığı bir tabu halinde üstü örtüldü.


YÜZLEŞME

Birkaç yıldır İsviçre toplumu bu gerçekle yüzleşmeye çağrılıyor. Zira köle çocuklardan bugün hayatta olanlar bu tarihî utanca tanıklık ederek o devrin hiç şayet olmazsa vicdanlarda yargılanması tarafında kuvvetli bir kamuoyu baskısı oluşturdular.

Bilhassa 1998 yılından itibaren Olten’da yaşayan birkaç tarihçi bir vakit içinder tabu olarak isimlendirilen bu gerçeğin konuşulmasını sağlamak üzere, yaşayan bütün Verdingkinder’lere ya da yakınlarına ulaşmak için çalışmalara başladı. Bu işe gönül verenlerden biri Tarihçi Marco Leuenberger. On yaşındayken babası kendisinin bir verdingkinder olduğunu açıklamış ve yaşadıklarını anlatmış. Bugün oğlu canla başla bu karanlık tarihin ortaya çıkarılması için emek harcıyor. Bilhassa 2009 yılındaki Verdingkinder Reden ismi verilen stantla birinci kere bilimsel çalışmalara, konferanslara, canlı tanıklıklardan oluşan açık oturumlara husus edilerek, daha sonra operaya ve birinci kere bir sinemaya de uyarlanarak mevzu gündemde tutuluyor.


Mevzunun toplumda ilgi görmesi, ses getirmesi üzerine stant 2016 yılına kadar uzatıldı. Bu etkinlikler kararında 11 Nisan 2013’ de devlet resmi olarak özür diledi. Verdingkinderler bir vakit içinder çocukluklarının çalındığı bu yerde konuşarak tüm çiftliklerden hesap sorarcasına yaşadıklarını anlatıyorlar, İsviçre’ye ve dünyaya. Basel Üniversitesinden Veli Mäder açılışta şimdiye kadar yapılanların ses getirdiğini deklare etti. Toplumun hususa hassaslığını arttırdığını, hayli sayıda okulu ziyaret ettiğini ve artık bir adım öteye geçerek 30 Mart 2014 yılında parlamentonun önünde yapılan protesto gösterisinde verdingkinder ve yakınlarının maddi tazminat istemelerinin sevindirici olduğunu deklare etti.


SANAT VE EDEBİYATTA KÖLE ÇOCUKLAR

Pekala, bu vakitte hiç reaksiyon gösteren yok muydu? Vardı kuşkusuz. Örneğin, bir Rus hekimin, bir çiftlikte ağır tecavüzler kararı ölen bir erkek çocuğu hakkında birinci kez bir resmi rapor yazması o devir için sık rastlanılan bir durum değildi. Fakat bu tavrından dolayı dışlandı ve yazdıkları dikkate alınmadı. beraberinde bayan örgütleri, partiler ve sendikalardan da reaksiyonlar gelmişti. Örneğin kendisi de bir “verdingbub” olan muharrir Carl Loosli “Susmuyorum” şiarı ile yazdığı kitaplarıyla gayrette yerini almıştı. Carl Loosli, İsviçre’nin bir “Verdingbub” müellifi, toplumsal eleştirmeni, filozofu, gazetecisi. Yaşadığı periyotta yazdıkları dikkate alınmayan, dışlanan bir muharrir. Carl Loosli, “annemi hayatımda sırf beş sefer nazaranbildim, babamı ise hiç görmedim” diyerek başlar ömrünü anlatmaya. 1877 yılında Bern kentinde gayri yasal bir çocuk olarak doğdu. Sekiz yıl bir çiftlikte yaşadı. 11 yaşından daha sonraki hayatı yetimhanelerde, cezaevlerinde ve tımarhanelerde geçti. Ülke ve toplum sıkıntıları üzerine düşünen, uğraş eden bir yazardı. Yaşadığı periyotta konuşulması tabu olan “Verdingkindern” gerçeğini yazdı, İsviçre’nin faşizme ve mültecilere olan halini, sanat anlayışını eleştirdi, Museviler, bayan ve çocuk hakları üzere problemler için çaba etti. Bu yüzden düşmanı da epey oldu.

Onun “evlilik dışı çocuk” olmasından dolayı devlet ve kilise tarafınca kendisine layık görülen hayatı, İsviçre’nin “karanlık bir dönemine” tanıklık eder. Çocuğun eğitim yerinin cezaevi olmadığını söylemiş lakin tüm bunlar yaşadığı periyot için alışılmamış niyetler olarak nitelendirilip dışlanmıştır. Her şeye karşın, İsviçre Muharrirler Derneği ve İsviçre Ressamlar, Heykeltıraşlar Derneği ve Mimarlık Derneği üzere kuruluşların ortaya çıkmasına önderlik etmiştir.

Ressam Albert Anker’in İsviçre halk hayatını resmettiği tabloların birçoğunda çıplak ayaklı çocukları görürüz. Bu köle çocuklar okulda, sokakta, meskenlerde çıplak ayakları, düşük omuzları, soluk benizleri ile o kadar ortadalar lakin bir o kadar da görünmez olmuşlar. Biz bu tablolarda onları, bilhassa okul temalı fotoğraflarında, öteki çocuklarla bir arada ancak onlardan çabucak ayırt edilebilen özellikleriyle görürüz. Kendilerine lakin iki senede bir verilen ayakkabıları ya düzgünce küçük gelmeye başlamıştır, ya da fazlacatan eskiyip atılmıştır. Büyüme çağındaki bir çocuğun ayakları için iki sene kısa bir zamandır!

Verdingkinder’lerin insanlık dışı hayat şartları birinci sefer bir sinemaya de mevzu edildi. Bu gerçeği hayatış on bine yakın beşerle yapılan röportajlardan doğan senaryo, Markus Imboden tarafınca çekildi ve 2011 tarihinden itibaren gösterime girdi.

103 dakika süren sinema, puslu karanlık bir havada dorukta, köyden uzakta yeşillikler ortasındaki bir çiftliğe taşınan bir tabut manzarasıyla başlıyor. Dayağın, soğuğun, küçük vücutların taşıyamayacağı işlerin, bitmeyen çalışmaların yaşandığı çiftlikten çıkmaktadır. İçinde, on yaşında bir kız çocuğu vardır. Mesken işlerinin yorucu çalışmalarının akabinde geceleri konutun oğlu tarafınca tecavüze uğramıştır. Köle kız gebe kalmıştır ve sahibesi, çocuğu düşürtmeye kalkmıştır. Kanaması olur, doktora gdolayılmez. Bir rahip, sorgusuz sualsiz, tabutu alır sarfiyat.

Sinema, bu biçimdea kadar kendi gerçeklerinin kabuğunda yaşayan bir fazlaca insanın konuşmasını sağladı.

Örneğin; Lyss’ de oturan Hugo Zingg (76) sinemanın gösterimin ikinci günüde ‚ “Ben de O Cehennemi Yaşadım” diyerek bir gazeteye yaşadıklarını anlattı. Tam 70 yıl daha sonra bu yazı yardımıyla, ikisi de senelerca köle olarak farklı çiftlikler de birbirlerinden hiç haber almadan çalıştırılmış iki kardeş birbirlerini bulabildi. İsviçre Çiftçiler Birliği, o günkü çocuklardan özür diledi. Thurgau idaresi, vaktinde bölgede çalıştırılmış tüm çocuklar için resmi olarak özür diledi. Şimdiye kadar bu ticarete aracılık yapan rahipler ismine yalnızca Luzern Katolik Kilisesi özür dilemiş durumda.

YALNIZCA KARLI DAĞLAR, YEMYEŞİL ÇİMENLER DEĞİL

“Verdingkinder… Bu kelimeyi, ‘sözleşmeli çocuk’ diye çevirsek de Türkçeye, kapsadığı karanlık ve acı hikayeyi bilmeden manasını açıklayamayız. Bu yazıda onlardan ‘çıplak ayaklı çocuklar’ olarak kelam edeceğiz. Karlı dağlarla çevrili yemyeşil çimenlerin üzerinde, sardunyalarla süslü ahşap çiftlik konutlarını gösteren kartpostal fotoğraflarından tanırız İsviçre’yi.


Alp’ler, peynir ve çikolatadan daha sonra İsviçre’nin simgelerinden biri sayılan Heidi’yi hatırlayın. Kırmızı yanaklı, sıradan elbiseli, hiç yorulmadan her insanın yardımına koşan bu kız çocuğu, daima çıplak ayaklarıyla geçer hikayelerin ortasından. Onun büyükbabası olarak izlediğimiz yaşlı çiftçiyle arkadaşı Peter’in ayakkabıları varken Heidi, keskin taşların üzerinde ve soğuk havalarda bile daima çıplak ayak koşar keçilerin peşinden.

KESKİN UÇURUMUN SİMGESİDİR

DÖVÜLDÜLER, AŞAĞILANDILAR, TECAVÜZE UĞRADILAR


13 Şubat 2012. Biel’e yıllardır görülmeyen yoğunlukta kar yağıyor. Mahallî gazeteye verilen küçük bir ilanda; Biel Kent Kütüphanesi’nde yapılacak söyleşi haberi var. İsviçre’nin karanlık devrini simgeleyen ‘Verdingkinder’ şahitleri hayatlarını anlatacak.

Salon saat 19 ‘da gençlerin tartıda olduğu dinleyicilerle doldu. Verdingkinder Derneği Lideri Walter Zwahlen, dinleyicilere, bu soğukta kendilerine vakit ayırıp dinlemeye geldikleri için teşekkür ederek oturumu başlattı. İştirakçilerden Dora Stettler, Emmental’de yaşadıklarını bir kitapta toplamış. hayatını anlatacak ve soruları cevaplayacaktı. Lakin ne yazık ki kendisi düşüp dizini incittiği için katılamadı. Onun yerine Dernek Lideri, onun yapıtından birtakım anıları okudu.

Dora Stettler, iki kardeşi ile bir arada Emmantel’e bir çiftliğe kiralık olarak verilir. Tarih 1934. Artık burası sizin meskeniniz diyerek çocukları bırakırlar. Yeni bulduğu arkadaşı Karl ile hayatına meselesiz ve manisiz devam etmek istemektedir. Yedi yaşında ki Dora, annesinin bavula koymuş olduğu elbiseleri tam dört yıl giyer. Kendisine iki numara büyük gelen ayakkabısını bir numara dar gelene kadar da kullanmak zorunda kalmıştır. Babasının getirdiği kıyafetleri ise çiftlik sahibinin çocukları giyer. Babaları onları geri almak için tam dört yıl boyunca gayret eder, sahip çıkar ve sonunda uğraşını kazanır. Annesinden daima nefret eder. yıllar daha sonra bu kitabı müellif.

Walter Zwahlen yaptığı açıklamalarda verdingkinder konusunda en epeyce kitabın İsviçre’de basılmış olduğunu deklare etti. Yalnız İsviçre’de değil, Almanya ve Ukrayna’ya kadar olan bölgelerde de çocuk köleliği resmi olarak uygulanmış. İsviçreli Fotografçı Paul Senn, “Bauern und Mitarbeitern” isimli kitabını bu mevzuda senelerca İsviçre’yi dolaşarak çektiği fotoğraflardan oluşturmuş.

Sergiyi izleyenlerin ziyaretçi defterine yazdıklarından kimilerini bir arada okuyalım:

  • “Ben de bir Verdingkinder idim. Ancak fazlaca geç kaldınız.”
  • “Bakıcı babamın yıllar daha sonra gazetede mevt ilanını görür görmez gazeteyi parçaladım.”
  • “Bunlar bizim özgür ve güçlü ülkemizde mi olmuş? Çok üzgünüm.”
  • “67 yaşındaki eşimin niye çocukluk ve gençlik senelerından hiç kelam etmek istemediğini artık anlıyorum.”
Bugün dernek, yaptığı çalışmalarla devletten tazminat ve özür bekliyor. Zira bu çocukların sömürülmesiyle tıpkı zamandavlet tıpkı vakitte çiftlikler güçlü olmuş. Şimdiye kadar tek resmi özür yalnızca Luzern Katolik Kilisesi’nden gelmiş. İsviçre Bilim Vakfı’nın 2004 yılında bu çocuklar için maddi ve manevi özür teklifi ise Federal Meclis tarafınca reddedilmiş. Geçen yaz Bodensee ve etrafındaki çiftliklerde araştırmalar yapılmış. Gaye daha fazlaca çocuğa ulaşmak ve bu hayatları belgelemek… Gelecek yaz Solothurn ve Luzern’deki çiftliklerde de araştırmalar yapılacak.

Aslında fazlaca aramaya gerek yok! Onlar gündelik hayat ortasında yanı başımızdalar. Tıpkı köyden bir tanıdık bayan da o gece oradaydı. Yan yana oturduk. Onunla daima selamlaştığımız için sevindim ve artık de yan yana oturduğum için de gurur duydum. O da gelmeme mutlu olduğunu söylemiş oldu. Tek isteği vardı. Devletin artık resmi olarak özür dilemesi!

KAYNAK: HABER7, KOZMİK KÜLTÜR MECMUASI
 
Üst