Dünyaca ünlü Marksist müelliften Taliban çıkışı
Dünyaca ünlü sosyolog ve filozof Slavoj Zizek, Russia Today’de yayımlanan makalesinde Taliban’ın mensuplarının “şehitlik” üstlenmeye hazır olduğunun altını çizerek, bunun zaferin şartlarından biri olduğunu kendine has üslubuyla ele aldı.
Independent Türkçe’nin aktardığı “Taliban’ın Afganistan’ı bu kadar çabuk geri almasının gerçek niyei” başlıklı yazısında Zizek, “Taliban’ın ülkeyi nasıl bu kadar çabuk geri almayı başardığına dair daha karmaşık ve gerçekçi bir açıklama ise, devam eden savaş ve yolsuzluğun niye olduğu kaos. Bu durum, baskı getirse ve şeriat kanunu dayatsa bile Taliban rejiminin en azından bir ölçü güvenlik ve tertip sağlayabileceği tarafında bir inancın gelişmesine niçiniyet vermiş olabilir” yorumunda bulundu.
Marksist görüşleriyle bilinen Slavoj Zizek’in yazısı şu biçimde:
“TALİBAN’IN ÜLKEYİ NASIL BU KADAR ÇABUK GERİ ALMAYI BAŞARDIĞINA DAİR GERÇEKÇİ BİR AÇIKLAMA…”
“Taliban’ın 80 bin askeri Afganistan’ı geri alır ve kentler domino taşları üzere devrilirken, daha uygun teçhizata ve eğitime sahip 300 bin kişilik hükümet güçleri büyük ölçüde eridi ve savaşmaya dair hiç bir istek göstermeden teslim oldu. Pekala niye bu biçimde oldu?
Batı medyası bize bunun birkaç açıklaması olabileceğini söylüyor. Birinci açıklama açıkça ırkçı: Afgan halkı demokrasi için kâfi olgunluğa sahip değil, köktendinciliğin hasretini çekiyorlar.
bu biçimde bir sav var ise bile fazlaca gülünç. Yarım yüzyıl evvel Afganistan (kısmen) aydınlanmış, Afganistan Halkın Demokratik Partisi olarak bilinen kuvvetli Komünist Parti’nin birkaç yıl iktidarda kalmayı bile başardığı bir ülkeydi. Afganistan çabucak sonrasında, komünist iktidarın yıkılışını engellemeyi amaçlayan Sovyet işgaline karşı verilen reaksiyonla köktendinci oldu.
Medyanın bize sunduğu bir başka açıklamaysa, Taliban’ın siyasetine karşı çıkanları zalimce infaz etmesi sebebiyle terör.
Öteki açıklamaysa inanç: Taliban, hareketleri üzerinden İlah tarafınca kendilerine verilen bakılırsavi icra ettiğini ve zaferin garanti edildiğine inanıyor. Bu yüzden sabırlı olmayı göze alabiliyorlar zira vakit onlardan yana.
Taliban’ın ülkeyi nasıl bu kadar çabuk geri almayı başardığına dair daha karmaşık ve gerçekçi bir açıklama ise, devam eden savaş ve yolsuzluğun niye olduğu kaos. Bu durum, baskı getirse ve şeriat kanunu dayatsa bile Taliban rejiminin en azından bir ölçü güvenlik ve tertip sağlayabileceği istikametinde bir inancın gelişmesine niçiniyet vermiş olabilir.
Lakin tüm bu açıklamalar, liberal Batılı görüş için travmatik temel gerçeği göz arkası ediyor üzere duruyor. Bu gerçek, Taliban’ın hayatta kalmayı umursamaması ve savaşçılarının yalnızca savaşta değil, intihar aksiyonlarında bile ölerek “şehitlik” kazanmaya hazır olmasıdır.
“FARKI YAKALAMADIĞI İÇİN YETERSİZ”
Köktendinci Taliban mensuplarının şehit olup öldüklerinde cennete gittiklerine “gerçekten inandığı” açıklaması, entelektüel içgörü olarak inanç (“cennete gideceğimi biliyorum, bu bir gerçek”) ile öznel bağlı pozisyon olan inanç içindeki farkı yakalamadığı için yetersiz.
Öteki bir deyişle bu açıklama, ideolojinin maddi gücünü (bu durumda inanç gücünü) hesaba katmıyor. Maddi güç ise, yalnızca kanaatimizin kuvvetine değil, beraberinde inancımıza varoluşsal bağlamda nasıl adandığımıza da dayanıyor: Bu manada şu yahut bu inancı seçen özneler değil, bu inancın hayatımıza nüfuz etmesi bakımından “bizler” inancın ta kendisiyiz.
Fransız filozof Michel Foucault işte bu özellik sebebiyle 1978 İslam Devrimi’nden o kadar etkilenmişti ki İran’ı iki sefer ziyaret etti. Foucault’yu orada büyüleyen şey yalnızca şehitliği kabul eden duruş ve birinin kendi hayatını yitirmesine karşı kayıtsızlık değildi. Foucault, “Çağdaş batı iktidarının pasifleştirici, nötrleştirici ve normalleştirici biçiminin bilakis, partizan ve doğuşçu bir hakikat anlatımı biçimini, uğraş ve zahmet yoluyla dönüşümü vurgulayan ‘hakikat öyküsünün’ epey özel bir anlatımıyla” meşguldü. “Bu noktayı anlamak için hayati kıymet taşıyan şey, tarihsel-politik telaffuzda geçerli hakikat teriminin, hakikatin partizanlara mahsus taraflı oluşunun anlaşılmasıdır.”
Yahut Foucault’nun kendisinin de belirttiği üzere:
“Eğer haktan (ya da daha doğrusu haklardan) kelam eden bahse bahis özne hakikatten bahsediyorsa, o hakikat artık filozofun üniversal hakikati olmaktan çıkar. Genel savaşa dair bu telaffuzun, savaşı barışın altında yorumlamaya çalışan bu telaffuzun, gerçekte savaşı bir bütün halinde tanımlama ve savaşın genel gidişatını bir daha inşa etme gayreti olduğu bir gerçek. Lakin bu durum onu bütüncü yahut tarafsız bir telaffuz kılmaz. O, her vakit için bakış açısıyla ilgili bir söylemdir. Bütünlük ile lakin onu tek taraflı bakılırsabildiği, çarpıtabildiği ve kendi bakış açısından bakabildiği ölçüde ilgilenir. Başka bir deyişle gerçek, yalnızca muharebe pozisyonundan, zafer için istek edilen bakış açısından ve nihayetinde, tabiri caizse bizatihi öznenin kurtuluşu tarafınca konuşlanabilen bir gerçektir.”
bu biçimdesine angaje bir telaffuz, çabucak hemen çağdaş bireyciliğe geçmemiş, çağdaş öncesi “ilkel” topluma ilişkin bir işaret olarak reddedilebilir mi? Pekala bugün bir daha canlanması faşist gerileme işareti olarak mı reddedilmeli?
Batı Marksizmine minimum seviyede aşina herkes bakımından yanıt açık: Macar filozof Georg Lukacs, Marksizmin taraflılığına rağmen değil, yalnızca makul öznel pozisyondan erişilebilen “taraflı” bir şey olması sebebiyle nasıl “evrensel doğru” olduğunu gözler önüne sermişti. Bu görüşe katılırız yahut katılmayız lakin gerçek şu ki, Foucault’un uzaktaki İran’da aradığı şey (hakikat anlatımının uzlaşmaz [“savaş”] biçimi) Marksist görüşte esasen kuvvetli biçimde mevcuttu. Bu, sınıf gayretinin “nesnel” tarih bilgisinin önünde bir pürüz değil, tersine bir kuralı olduğu (söyleminde) yakalanmıştı.
Makul bir öznellik tarafınca çarpıtılmamış gerçeğe “nesnel” (tarafsız) yaklaşım olarak (Foucault’nun “modern Batı iktidarının pasifleştirici, nötrleştirici ve normalleştirici biçimleri” biçiminde nitelediği) alışılagelmiş pozitivist bilgi kavramı en saf haliyle bir ideolojidir (“ideolojinin sonu” ideolojisi).
Bir yandan, ideolojik olmayan “nesnel” uzman bilgisine sahibiz. Öbür yandansa, her biri kendine mahsus “benlik kaygısına” (Foucault’nun İran tecrübesini terk ederken kullandığı terim), kişinin hayatına haz kazandıran ufak şeylere odaklanmış dağınık bireylerimiz var.
Liberal bireycilik ve üniversal bağlılık, bu bakış noktasından, bilhassa de hayat riskini içeriyorsa, kuşkulu ve “irrasyoneldir”…
“BU BASTIRILMIŞ DURUŞ KÖKTENDİNCİLİK KİSVESİNDE GERİ DÖNÜYOR GİBİ”
Burada değişik bir paradoks karşımıza çıkıyor: Taliban’ın başarısına ikna edici bir açıklama getirebileceği kuşkulu olsa bile klâsik Marksizm, Foucault’un İran’da aradığı (ve artık bizi Afganistan’da büyüleyen) çeşitten kusursuz bir Avrupalı emsal sunmuştu.
Daha yeterli bir hayat için kolektif iştirak dışında hiç bir köktendincilik içermeyen bir emsal. Global kapitalizmin zaferi daha sonrası, bahse husus kolektif iştirak ruhu bastırıldı ve artık bu bastırılmış duruş köktendincilik kisvesinde geri dönüyor üzere.
“TALİBAN’A KARŞILIĞIMIZ BU OLMALI”
Bastırılanın, kolektif özgürleştirici iştirake uygun biçiminde dönüşünü hayal edebilir miyiz? Mutlaka. Yalnızca hayal etmemizle kalmıyor, kapılarımızı da büyük bir güçle çalıyor.
Sırf global ısınma felaketini ele alalım: Alıştığımız biroldukca zevkten fedakarlık ederek kendi şehitlik biçimlerini talep edecek geniş çaplı kolektif hareketler davetinde bulunuyor. Ömür stilimizi sahiden bütünüyle değiştirmek istiyorsak, zevkleri kendi kullanmasımıza odaklı bireyci “benlik kaygısının” yerini terk etmesi gerekecektir. Bunu uzman bilim tek başına yapamayacak: En derin kolektif taahhüde dayanan bir bilim gerekli. Taliban’a yanıtımız BU olmalı.”
Odat.com
ALINTIDIR
Dünyaca ünlü sosyolog ve filozof Slavoj Zizek, Russia Today’de yayımlanan makalesinde Taliban’ın mensuplarının “şehitlik” üstlenmeye hazır olduğunun altını çizerek, bunun zaferin şartlarından biri olduğunu kendine has üslubuyla ele aldı.
Independent Türkçe’nin aktardığı “Taliban’ın Afganistan’ı bu kadar çabuk geri almasının gerçek niyei” başlıklı yazısında Zizek, “Taliban’ın ülkeyi nasıl bu kadar çabuk geri almayı başardığına dair daha karmaşık ve gerçekçi bir açıklama ise, devam eden savaş ve yolsuzluğun niye olduğu kaos. Bu durum, baskı getirse ve şeriat kanunu dayatsa bile Taliban rejiminin en azından bir ölçü güvenlik ve tertip sağlayabileceği tarafında bir inancın gelişmesine niçiniyet vermiş olabilir” yorumunda bulundu.
Marksist görüşleriyle bilinen Slavoj Zizek’in yazısı şu biçimde:
“TALİBAN’IN ÜLKEYİ NASIL BU KADAR ÇABUK GERİ ALMAYI BAŞARDIĞINA DAİR GERÇEKÇİ BİR AÇIKLAMA…”
“Taliban’ın 80 bin askeri Afganistan’ı geri alır ve kentler domino taşları üzere devrilirken, daha uygun teçhizata ve eğitime sahip 300 bin kişilik hükümet güçleri büyük ölçüde eridi ve savaşmaya dair hiç bir istek göstermeden teslim oldu. Pekala niye bu biçimde oldu?
Batı medyası bize bunun birkaç açıklaması olabileceğini söylüyor. Birinci açıklama açıkça ırkçı: Afgan halkı demokrasi için kâfi olgunluğa sahip değil, köktendinciliğin hasretini çekiyorlar.
bu biçimde bir sav var ise bile fazlaca gülünç. Yarım yüzyıl evvel Afganistan (kısmen) aydınlanmış, Afganistan Halkın Demokratik Partisi olarak bilinen kuvvetli Komünist Parti’nin birkaç yıl iktidarda kalmayı bile başardığı bir ülkeydi. Afganistan çabucak sonrasında, komünist iktidarın yıkılışını engellemeyi amaçlayan Sovyet işgaline karşı verilen reaksiyonla köktendinci oldu.
Medyanın bize sunduğu bir başka açıklamaysa, Taliban’ın siyasetine karşı çıkanları zalimce infaz etmesi sebebiyle terör.
Öteki açıklamaysa inanç: Taliban, hareketleri üzerinden İlah tarafınca kendilerine verilen bakılırsavi icra ettiğini ve zaferin garanti edildiğine inanıyor. Bu yüzden sabırlı olmayı göze alabiliyorlar zira vakit onlardan yana.
Taliban’ın ülkeyi nasıl bu kadar çabuk geri almayı başardığına dair daha karmaşık ve gerçekçi bir açıklama ise, devam eden savaş ve yolsuzluğun niye olduğu kaos. Bu durum, baskı getirse ve şeriat kanunu dayatsa bile Taliban rejiminin en azından bir ölçü güvenlik ve tertip sağlayabileceği istikametinde bir inancın gelişmesine niçiniyet vermiş olabilir.
Lakin tüm bu açıklamalar, liberal Batılı görüş için travmatik temel gerçeği göz arkası ediyor üzere duruyor. Bu gerçek, Taliban’ın hayatta kalmayı umursamaması ve savaşçılarının yalnızca savaşta değil, intihar aksiyonlarında bile ölerek “şehitlik” kazanmaya hazır olmasıdır.
“FARKI YAKALAMADIĞI İÇİN YETERSİZ”
Köktendinci Taliban mensuplarının şehit olup öldüklerinde cennete gittiklerine “gerçekten inandığı” açıklaması, entelektüel içgörü olarak inanç (“cennete gideceğimi biliyorum, bu bir gerçek”) ile öznel bağlı pozisyon olan inanç içindeki farkı yakalamadığı için yetersiz.
Öteki bir deyişle bu açıklama, ideolojinin maddi gücünü (bu durumda inanç gücünü) hesaba katmıyor. Maddi güç ise, yalnızca kanaatimizin kuvvetine değil, beraberinde inancımıza varoluşsal bağlamda nasıl adandığımıza da dayanıyor: Bu manada şu yahut bu inancı seçen özneler değil, bu inancın hayatımıza nüfuz etmesi bakımından “bizler” inancın ta kendisiyiz.
Fransız filozof Michel Foucault işte bu özellik sebebiyle 1978 İslam Devrimi’nden o kadar etkilenmişti ki İran’ı iki sefer ziyaret etti. Foucault’yu orada büyüleyen şey yalnızca şehitliği kabul eden duruş ve birinin kendi hayatını yitirmesine karşı kayıtsızlık değildi. Foucault, “Çağdaş batı iktidarının pasifleştirici, nötrleştirici ve normalleştirici biçiminin bilakis, partizan ve doğuşçu bir hakikat anlatımı biçimini, uğraş ve zahmet yoluyla dönüşümü vurgulayan ‘hakikat öyküsünün’ epey özel bir anlatımıyla” meşguldü. “Bu noktayı anlamak için hayati kıymet taşıyan şey, tarihsel-politik telaffuzda geçerli hakikat teriminin, hakikatin partizanlara mahsus taraflı oluşunun anlaşılmasıdır.”
Yahut Foucault’nun kendisinin de belirttiği üzere:
“Eğer haktan (ya da daha doğrusu haklardan) kelam eden bahse bahis özne hakikatten bahsediyorsa, o hakikat artık filozofun üniversal hakikati olmaktan çıkar. Genel savaşa dair bu telaffuzun, savaşı barışın altında yorumlamaya çalışan bu telaffuzun, gerçekte savaşı bir bütün halinde tanımlama ve savaşın genel gidişatını bir daha inşa etme gayreti olduğu bir gerçek. Lakin bu durum onu bütüncü yahut tarafsız bir telaffuz kılmaz. O, her vakit için bakış açısıyla ilgili bir söylemdir. Bütünlük ile lakin onu tek taraflı bakılırsabildiği, çarpıtabildiği ve kendi bakış açısından bakabildiği ölçüde ilgilenir. Başka bir deyişle gerçek, yalnızca muharebe pozisyonundan, zafer için istek edilen bakış açısından ve nihayetinde, tabiri caizse bizatihi öznenin kurtuluşu tarafınca konuşlanabilen bir gerçektir.”
bu biçimdesine angaje bir telaffuz, çabucak hemen çağdaş bireyciliğe geçmemiş, çağdaş öncesi “ilkel” topluma ilişkin bir işaret olarak reddedilebilir mi? Pekala bugün bir daha canlanması faşist gerileme işareti olarak mı reddedilmeli?
Batı Marksizmine minimum seviyede aşina herkes bakımından yanıt açık: Macar filozof Georg Lukacs, Marksizmin taraflılığına rağmen değil, yalnızca makul öznel pozisyondan erişilebilen “taraflı” bir şey olması sebebiyle nasıl “evrensel doğru” olduğunu gözler önüne sermişti. Bu görüşe katılırız yahut katılmayız lakin gerçek şu ki, Foucault’un uzaktaki İran’da aradığı şey (hakikat anlatımının uzlaşmaz [“savaş”] biçimi) Marksist görüşte esasen kuvvetli biçimde mevcuttu. Bu, sınıf gayretinin “nesnel” tarih bilgisinin önünde bir pürüz değil, tersine bir kuralı olduğu (söyleminde) yakalanmıştı.
Makul bir öznellik tarafınca çarpıtılmamış gerçeğe “nesnel” (tarafsız) yaklaşım olarak (Foucault’nun “modern Batı iktidarının pasifleştirici, nötrleştirici ve normalleştirici biçimleri” biçiminde nitelediği) alışılagelmiş pozitivist bilgi kavramı en saf haliyle bir ideolojidir (“ideolojinin sonu” ideolojisi).
Bir yandan, ideolojik olmayan “nesnel” uzman bilgisine sahibiz. Öbür yandansa, her biri kendine mahsus “benlik kaygısına” (Foucault’nun İran tecrübesini terk ederken kullandığı terim), kişinin hayatına haz kazandıran ufak şeylere odaklanmış dağınık bireylerimiz var.
Liberal bireycilik ve üniversal bağlılık, bu bakış noktasından, bilhassa de hayat riskini içeriyorsa, kuşkulu ve “irrasyoneldir”…
“BU BASTIRILMIŞ DURUŞ KÖKTENDİNCİLİK KİSVESİNDE GERİ DÖNÜYOR GİBİ”
Burada değişik bir paradoks karşımıza çıkıyor: Taliban’ın başarısına ikna edici bir açıklama getirebileceği kuşkulu olsa bile klâsik Marksizm, Foucault’un İran’da aradığı (ve artık bizi Afganistan’da büyüleyen) çeşitten kusursuz bir Avrupalı emsal sunmuştu.
Daha yeterli bir hayat için kolektif iştirak dışında hiç bir köktendincilik içermeyen bir emsal. Global kapitalizmin zaferi daha sonrası, bahse husus kolektif iştirak ruhu bastırıldı ve artık bu bastırılmış duruş köktendincilik kisvesinde geri dönüyor üzere.
“TALİBAN’A KARŞILIĞIMIZ BU OLMALI”
Bastırılanın, kolektif özgürleştirici iştirake uygun biçiminde dönüşünü hayal edebilir miyiz? Mutlaka. Yalnızca hayal etmemizle kalmıyor, kapılarımızı da büyük bir güçle çalıyor.
Sırf global ısınma felaketini ele alalım: Alıştığımız biroldukca zevkten fedakarlık ederek kendi şehitlik biçimlerini talep edecek geniş çaplı kolektif hareketler davetinde bulunuyor. Ömür stilimizi sahiden bütünüyle değiştirmek istiyorsak, zevkleri kendi kullanmasımıza odaklı bireyci “benlik kaygısının” yerini terk etmesi gerekecektir. Bunu uzman bilim tek başına yapamayacak: En derin kolektif taahhüde dayanan bir bilim gerekli. Taliban’a yanıtımız BU olmalı.”
Odat.com
ALINTIDIR