Göğüs gelişimi anne karnında başlar, doğum sırasında göğüs erkekte ve bayanda birebirdir. Yalnızca büyük süt kanallarını içerir. Ergenlikte gelişmeye devam eder. Göğüsler gelişmenini hamilelikte tamamlar. Göğüs gelişmeninde östrojen, progesteron, prolaktin, tiroid hormonları, kortizol ve büyüme hormonları üzere hormonlar tesirlidir.
Göğüs süt üreten, 15-20 adet lobül denen bezler ve bu üretilen sütü göğüs başına taşıtan kanallar, göğüs başı ve büyük çoğunluğunu içeren yağlı dayanak dokudan oluşur. Erkeklerde süt kanalları mevcut olup, süt üreten bezler yoktur. Bayanların büyük çoğunluğu hayatının bir periyodunda göğüsle ilgili şikayet yaşarlar. Göğüs muayenesi ergenlikten daha sonra yılda 1 kez uzman doktor muayenesi ve ultrason ile yapılmalıdır. 40 yaşa gelindiğinde muayene ve ultrasona mamografi eklenerek yıllık göğüs muayenesi yapılır. Şayet hastanın aile hikayesi (yakın akrabalarında göğüs kanseri) varsa, mamografi yaşı daha erkene çekilebilir. Birden çok yakın akrabada kanser hikayesi olması durumunda genetik araştırma yapılabilir.
Göğüs muayenesi, ultrason ya da mamografi hastanın kanser oluşumuna mani değildir. Tertipli takip ve tedavi biçimleriyle oluşabilecek göğüs kanseri epey erken teşhis edilerek tedavisi yapılabilir. Hastayı doktor yılda 1 sefer görür. Bu yüzden her bayan, her ay sistemli olarak kendi kendine göğüs muayenesi (ilgili kısımda detaylı bilgi alabilirsiniz) yaparak yılda yaklaşık 12 defa kendini kıymetlendirme fırsatı bulur. Buradaki hedef hastanın kendine teşhis koyması değil, rutin denetim öncesi saptamış olduğu anormalliği, yıllık denetimi beklemeden doktorla paylaşmasıdır.
Göğüste bir kadro değişiklikler hastayı kaygıya düşürebilir. Göğüs başında doğumsal olan çekintiler, patoloji teşkil etmez. Fakat yeni meydana gelmiş göğüs başı çekintisi kanser kuşkusu ile değerlendirilmelidir. hiç bir bayanda göğüs simetrik değildir. Bu asimetri gözle fark edilebilecek kadar bariz olabileceği üzere, sıklıkla fark edilemez. Bu durumda patoloji teşkil etmez.
Biroldukça hasta yalnızca mamografi yaptırmanın kâfi olduğunu düşünse de ve değişik branşlar tarafınca değerlendirilse de göğüs hastalıklarının takip, tedavi ve cerrahisi Genel Cerrahi Kısmı tarafınca yapılır. Muayene, ultrason ve mamografi bir arada yapıldığında bir bütünlük teşkil eder. Birbirinin tamamlayıcısıdır.
Hastalar için başka bir tasa verici durumda mamografi sırasında göğse X ışını verilmesidir. Lakin rutin denetimler sırasında yapılan mamografinin kanser riskini artırmadığı belirtilmiştir.
Dünyada ortalama 8 bayandan 1’inin göğüs kanseri olduğu bilinmektedir, bu da tertipli göğüs denetiminin yapılmasını değerli hale gelmektedir. Şu andaki mevcut tedavi formlarıyla bu hastalık tedavi edilebilmektedir.
Yeterli huylu göğüs hastalıkları;
-Meme kisti/Kistler -Yağ Nekrozu
-Fibroadenom -Filloid Tümör
-Mastodini/Mastalji(Meme Ağrısı) -Galaktosel
-Meme başı akıntısı -Adenoizis
-Duktal Ektazi -Jinekomasti
-Mastit -Mondor Hastalığı
-İntraduktal Papillom -Granülamator Mastit
Göğüs hastalıkları denince akla birinci gelen göğüs kanseri bulunmasına karşın düzgün huylu göğüs hastalıkları daha yaygın görülmektedir. Âlâ huylu göğüs hastalıklarının birfazlaca bulgusu göğüs kanseriyle benzerlik gösterir. Bu niçinle kesinlikle göğüs kanseri ekarte edildikten daha sonra tedavisi yapılmalıdır. Göğüste ele gelen her kitle kanser değildir. Lakin kesinlikle ayrımı yapılmalıdır. Bu kitlelerden;
-içi sıvı dolu olan keselere kist,
-içi farklı doku ile dolu olanlara da solid kitle diyoruz.
Bu iki kitlenin ayrımında göğüs ultrasonundan yararlanılır.
Göğüs Kisti/Kistler;
Göğüste en sık görülen lezyonlardır. Göğüsteki süt kanalı bezlerindeki genişlemeler kararı oluşur. 25-45 yaş ortası bayanlarda daha sık görülür. Tek ya da birden çok olabilir. Tek ve büyük olan kistlerde, kist ortasındaki sıvı iğne ile boşaltılabilir. Kist ortasından alınan sıvının özelliğine göre cerrahi gerekebilir. Kist boşaltıldıktan daha sonra yinelayan kistler için de cerrahi önerilir. Çoğunlukla göğüste ağrı ve ele gelen kitleyle fark edilir.
Kistin cerrahi endikasyonları;
-Kist içerisinin boşaltıldıktan daha sonra kitle kalması,
-Kist içerisinin kanlı olması,
-Patolojik incelemenin kuşkusu,
-Aspirasyon daha sonrasında yinelaması.
Fibroadenomlar;
Göğüs kistlerinden daha sonra göğüste en sık görülen kitle niçinidir. 30 yaş altında sık görülür. Gebelikte büyümeye eğilimlidir. Düzgün hudutlu, sert ve hareket eden kitlelerdir. Boyutları değişkendir. Ekseriyetle 2-3 cm ve üzeri olan fibroadenomların cerrahi olarak çıkarılması önerilmektedir. Fibroadenomlar kansere dönüşmez. Süratli büyüme görülebilir. Doğum denetim hapı kullanması fibroadenomlarda artış göstermez.
Göğüs Ağrısı (Mastodini/Mastalji);
Bayanlarda en sık görülen göğüs şikayetidir. Büyük kısmı fizyolojik ağrı dediğimiz mensturasyon öncesi hormonal değişikliklere bağlıdır. Göğüs ağrısıyla kanser beraberliği ender görülür. Göğüs kanserleri ekseriyetle ağrısız seyreder. Göğüs ağrısının en sık niçini hormonal değişikliklerdir. Fibrokistik göğüs yapısına sahip bayanlarda, adete yakın periyotlarda adet ağrısı çoğunlukla gözlenir. Göğüs ağrısı olan her hasta kesinlikle tabip tarafınca kıymetlendirilir. Muayene ve tetkikleri yapıldıktan daha sonra elbette değerlendirilirse semptomatik tedavi edilir. Birtakım durumlarda kafein, tuz ve yağ kısıtlaması, destekleyici südyen kullanması önerilir. Medikal tedaviden de yarar görür.
Göğüs Başı Akıntısı;
Göğüs başı akıntısı değişik vakit içinderda ortaya çıkabilir. Göğsün sıkılarak göğüs başından akıntı gelmesi elbette kabul edilir. Göğüs başı akıntısının ciddiye alınması ve kanser ile ilişkilendirilebilmesi için resen akıntının olması gerekir. Göğüs başı akıntısı bulunan bayanlarda akıntının tabiatıyla olması ve kahverengi-kırmızı renkte olması kanseri düşündürebilir. Bilhassa kanlı ya da kahverengi renkte kıymetli bir bulgudur. bu biçimde durumlarda göğüs başı akıntısından örnek alınarak laboratuvar incelemesi yaptırılmalıdır. Fakat her göğüs başı akıntısı aksi ispat edilene kadar patolojik kabul edilmelidir. Göğüs başı akıntısının büyük çoğunluğu doğum denetim hapına, gebeliğe, mensturasyona, travmalara, mekanik uyaranlara ve ilaçlara bağlı olarak gelişir. Fizyolojik akıntılar genelde tedavi gerektirmez.
Duktal Ektazi;
Göğüs başı altında yer alan göğüs kanallarının genişlemesi ve bunların etrafında inflamasyon ve fibrozis denilen değişikliklerle karakterize bir durumdur. Göğüs başından berrak, kanlı yahut iltihaba emsal akıntıya niye olabilir. Muayenede kitle olarak ele gelebilir. Ender olarak cerrahi gerektirir. Cerrahisinde genişlemiş olan göğüs kanalıyla bir arada etraf dokuların çıkarılması kafidir.
Mastit;
Göğüs dokusunun enfeksiyonudur. Çoklukla emzirme devrinde görülür. Göğüs başındaki çatlak ve erozyonlardan giren bakterilerle oluşur. Göğüste sertlik, kızarıklık, ağrı, ısı artışı meydana gelirken ateş yüksekliği, genel durum bozukluğu görülebilir. Şayet bu durum ilerlerse, göğüste apse gelişebilir. Göğüs apsesi oluşmadan enfeksiyon bulguları saptanırsa antibiyotik ile tedavi edilir. Emzirme durdurulabilir. Tedavi geciktiği taktirde tek ya da hayli sayıda apse görülür. Şayet apse oluşmuş ise kesinlikle boşaltılması ve alınan örnekten kültür antibiyogram yapılarak uygun antibiyotik tedavisi verilir. Emzirme haricinde meydana gelen enfeksiyonlar subareolar mastit olarak isimlendirilir. Bu da göğüs başı etrafında gelişen bir iltihap çeşididir. Sigara kullanmasıyla ilişkilendirilir. Tedavisinde antibiyotik kullanılır. Apse gelişir ise, apse drene edilmelidir. yinelama eğilimi gösterebilir. Mastit tanısı konmuş hastalar antibiyotik tedavisi alırken emzirmeye devam edebilir. Gereğince göğsün boşalmadığı düşünülür ise pompa yardımı ile göğüsteki süt boşaltılır ve süreç öncesinde sıcak uygulama yapılabilir. Sıcak uygulama, göğüs boşalmasını rahatlatıp, hızlandırır. Kronik hastalığı olanlar ve immünitesi baskılanmış hastalarda göğsün öteki yerlerinde de enfeksiyon gelişebilir. Tedavi bir daha antibiyotik, apse gelişmişse drenaj, şayet kuşkulu bir durum yahut kitle kelam konusu olursa biyopsi ile göğüs kanseri ekarte edilmelidir.
İntraduktal Papillom;
Göğüs başı gerisindeki kanallar içerisinde oluşan âlâ huylu kitlelerdir. Ekseriyetle 40-50 yaş ortası görülür. Göğüs başı akıntısıyla kendini gösterir. Akıntı değişik özelliklerde olabilir. Muayenede ele gelme mümkünlüğü azdır. Gerektiği durumlarda cerrahi olarak ortasında bulunduğu kanalla ile bir arada çıkartılır. Kanlı göğüs başı akıntısının en sık rastlanılan niçinidir.
Yağ Nekrozu;
Az görülen bir göğüs lezyonudur. Yağ dokusundan varlıklı olan göğüslerde görülür. Travma ve enfeksiyon niçiniyle oluşabilir. Kitle oluşturması göğüs başında yahut derisinde çekinti oluşturması niçiniyle kanser ile karışabilir. Radyoterapi ve segmental rezeksiyon daha sonrası sık görülür. Muayene ve mamografi bulguları göğüs kanserine hayli benzediğinden biyopsi ya da açık cerrahiyle kesin teşhis ve tedavisi yapılır.
Filloid Tümör(Sistosarkoma Filloides);
Fibroadenomun bir çeşidi olarak kabul edilir. Süratli büyüdüğü için birinci müracaatta fibroadenomdan daha büyük boyuttadır. Bu tümör ekseriyetle güzel huyludur. Ender olarak makus huylu cinsine rastlanır. Muayenede sert, hareketli ve lobüllü bir kitle olarak ele gelir. Büyüklüğü 3-4 cm üzerindedir. Güzel huylu olan cinsin tedavisinde etrafında göğüs dokusuyla birlikte kitlenin çıkartılması kafidir. İmaj olarak karnabahar görünümünde olup, kistik boşluklara gerçek gelişen polipoid kitle biçimindedir. Mamografide fibroadenomdan ayırt edilemez. Fibroadenoma nazaran daha ileri yaşlarda görülür. Göğüste görülen kitlelerin %1’inden daha azını oluşturur. Makus huylu olanlarda sıradan mastektomi kafidir. Koltuk altı lenf bezlerine yayılım bildirilmemiştir. Bu yüzden koltuk altı cerrahisi yapılmaz. çoğunlukla göğüste lokal nükslerle seyreder.
Galaktosel;
Emzirme devrinde yahut emzirme kesildikten daha sonra görülen az bir hastalıktır. Sütün kistik bir yapıda birikmesiyle oluşur.
Adenozis;
Göğüs dokusundaki süt üreten yapıların/kanalların çoğalmasıyla meydana gelen düzgün huylu bir oluşumdur. Göğsün rastgele bir yerinde olabilir. Hudutları net olmayan nodüller olarak ele gelir. Lezyon yaşlandıkça fibrozis gelişir. Kesin teşhis için biyopsi yapılır.
Jinekomasti;
Erkeklerde görülen çeşitli faktörlerin tesiriyle göğüs büyümesidir. Jinekomasti fizyolojik olarak yenidoğan periyodu, ergenlik ve yaşlılık periyodunda de görülebilir. Patolojik jinekomasti ise, biroldukça kronik hastalık, ilaç ve tümörle beraberlik gösterebilir. Fakat genel olarak jinekomasti, erkek göğsünde kanser riskini artırmaz.
Oluşumunda östrojen hormon fazlalığı, androjen yetmezliği ve ilaçlar rol oynar. 10 yaş altı çocuklarda erken ergenlik bulgularıyla olan yahut olmayan jinekomasti, tümör açısından endokrin kıymetlendirme gerektirir. Ergenlik periyodunda görülen jinekomasti tedavi edilmez, 2-3 yılda bizatihi düzelir ve ekseriyetle tek taraflıdır. Nadiren tedavi gerektirecek kadar önemli olursa yahut denetim süreci içerisine gerilemez ise, ruhsal meselelere niye olursa, cerrahi düşünülebilir. Yaşlılık da görülen jinekomasti ise ekseriyetle iki taraflıdır. Jinekomastili hastalarda ortaya çıkan önemli ağrı, hassasiyet ve toplumsal ömrü bozan durumlarda tedavi gerektirir. Medikal tedavi kullanılabilir. Cerrahi; kanser tanısı temalır ise ve kozmetik niçinlerle yapılır. Cerrahi olarak subkutanoz mastektomi denilen jinekomasti dokusunun alınması formundadır. Kanser ekarte edilirse liposuction üzere minimal invaziv cerrahi formüller kullanılabilir. Jinekomasti, göğüs kanserine yol açan bir lezyon değildir.
Mondor Hastalığı;
Göğsün yüzeyel toplardamarlarında pıhtılaşma ve buna bağlı olarak gelişen enflamasyon halidir. Oluşumunda lokal travma ve zorlayıcı sert hareketler sorumlu tutulur. Olayın başlangıcında göğüste lokalize ağrı ve hassasiyet vardır. 3-4 hafta içerisinde ağrı azalır. 5-6 hafta içerisinde lezyon büsbütün kaybolur. Çoklukla tedavi gerektirmez.
Granülamatoz Mastit;
Gelişmekte olan ülkelerde ve immünitesi baskılanmış hastalarda sık görülür. Geçirilmiş enfeksiyon ve travma niçinleri içinde olabilir. Görüntüleme formlarıyla kanser, çoğunlukla karıştırılabilir. Antibiyotik tedavisine karşın yinelayan apseler görülebilir. Görüntüleme formlarına karşın kanserden ayırmak çok zordur. Kesin teşhis için kesinlikle biyopsi gerekir. Küçük kitleli hastalar takip edilebilir. Birden çok odakta ise immüniteyi baskılayan ilaçlar kullanılabilir. Bağışıklığı baskılayan ilaçlara karşılık verirse cerrahi olarak çıkarılabilir. Bunun haricinde enfeksiyona bağlı olan mastitte, tüberkülöz, sarkoidoz, tifo, mantar enfeksiyonları üzere enfeksiyon kaynaklara sebep oluşturur. Genç, doğurganlık çağındaki hastalarda idiopatik lobüler granülamatoz mastit sık görülür. Bu tıp öbür enfeksiyon kaynaklarına bağlı olan granülamatoz mastitlerden ekarte edilmelidir. Çoğunlukla niçini bilinmemektedir. Göğüste kitle, apse ve yenidenlayan akıntıya sebep olan lezyonlar görülür. Buna bağlı yenidenlayan mastit, apse ve göğüs başında çekinti olabilir. Göğüs kanserinin ayırtıcı tanısı yapılmalıdır. Tedavisinde kitle ve akıntı yapan sinüs ağızlarını içine alacak biçimde total eksizyon ile tedavi edilir.
Kendi Kendine Göğüs Muayenesi;
Kendi kendine göğüs muayenesi, göğüs lezyonlarının erken tanınması açısından değerlidir. Hastalar bu muayene ile göğsünde bulunan kitleleri büyük çoğunlukta tespit edebilirler. Her göğüsteki kitle kanser manasına gelmez. Birçok kitle yeterli huyludur. Yeni ortaya çıkan ve büyüyen kitleler kanser açısından değerli olabilirler.
Göğüs dokusu, hanımın yaşı ve hormonal durumuna bakılırsa değişik biçim ve büyüklüktedirler. Adet periyoduna yakın ve adet periyodunda göğüs dokusunun yoğunluğu ve büyüklüğü değişiklik gösterir. bu vakitte göğüsler daha hassastır. Adetin birinci haftası göğüs dokusunun büyüklüğü ve hassasiyeti azaldığı için en küçük ve olağan halini alır.
Kendi kendine göğüs muayenesi adetin 5.-10. günlerinde yapılmalıdır. Adet görmeyen bayanlar, her ayın birebir gününde göğüs muayenesini yapmalıdırlar.
Hastalar bedeninin üst yarısı büsbütün çıplak olacak biçimde ayna karşısına geçerek, kollarını beline koyup, yana açarak ve üst kaldırarak göğsün gözle muayenesini yapmalıdır. Burada göğüste bir çekinti, dışa yanlışsız bir çıkıntı ya da bir asimetri var mı denetim edilir. sonrasındasında düz bir yere uzanarak muayene edeceği göğsün altına küçük bir yastık yerleştirerek tıpkı taraftaki elini başının altına koyup, başka elinin parmak uçları ile göğüs duvarı ortasına memeyi sıkıştırarak göğüs başından başlayıp dairesel hareketlerle ya da çizgisel biçimde tüm memeyi denetim eder. Göğüs başından göğüs dışına hakikat her seferinde diğer bir çizgisel alan olacak biçimde muayeneyi tamamlar. Bir taraf göğüs muayenesi bitince öbür tarafa geçilir.
Koltuk altı muayenesi için hasta oturur konuma gelir. Muayene edilecek göğüs tarafındaki kol aşağı salınır. Öbür taraftaki elin parmak uçları ile bütün koltuk altı çukuru muayene edilir. Bu muayene yumuşak hareketlerle ve nazikçe yapılmalıdır.
Kendi kendine göğüs muayenesi, ayda 1 kere yapılmalıdır. Daha sık yapmak göğüsteki lezyonun tanısı açısından daha manalı değildir. Zira göğüs kanserinin 1 cm çapa ulaşması için geçen mühlet ortalama 5 yıldır. Bu muayenenin maksadı hastanın teşhis koyması değildir. Yılda 1 kere doktor tarafınca bedellendirilen hastanın kendi kendine göğüs muayenesi ile fark ettiği bir anormallik için daha erken tabibe başvurmasını sağlar. Hasta, kendi kendine göğüs muayenesinde kuşkulu bir bulguda tabibe başvurmalıdır. Rastgele bir kuşkulu durum yoksa yılda 1 defa doktor muayenesi kafidir. Yüksek risk kümesindeki hastalar (aile kıssası, bir göğüste kanser tanısı almış hastalar gibi) için daha sık doktor denetimi gerektirebilir.
Göğüs kanseri konusunda hastalar yanlışsız bilgilendirilmeli, kanser endişesiyle yaşamamalıdırlar.
Kanser dünyada kıymetli bir sıhhat sorunu olup, ülkemizde de ehemmiyeti artmaktadır. Günümüzde birtakım kanserlerden korunmak mümkün olup, birfazlaca kanser çeşidi de tedavi edilebilir. Erken teşhis, kanserle çabanın temel prensiplerinden biridir. Kanser tüm doku ve organlarda görülebilen bir hastalık olması niçiniyle, erken teşhis lakin nizamlı denetimlerle mümkün olabilir.
Kendi kendine göğüs muayenesi 20 yaşında başlamalı ve her ay sistemli olarak yapılmalıdır. Kendi kendine göğüs muayenesinde maksat, hastanın kendi göğsünü daha yeterli tanıması ve göğüste oluşan değişikliği kendi fark etmesidir. Göğüsteki kitlelerin büyük çoğunluğunu bayanlar kendisi bulur. Bu da erken teşhiste çok değerlidir. Kendi kendine göğüs muayenesi, öğrenilmesi kolay, zararsız ve fiyatsız bir muayenedir. Bu muayenede; göğüste kitle, göğüslerden birinin olağandışı büyümesi, göğüslerden birinin çok sarkık olması, göğüs cildinde buruşma, göğüste portakal kabuğu görünümü, göğüs ucunda çukurlaşma, göğüs ucunda kanlı akıntı, göğüs ucunda renk değişikliği, kolda şişlik, koltuk altında ele gelen kitle saptanabilir. (saptanan kitlenin büyüklüğü-fotoğraf)
***MEME SIHHATİNİZ PARMAKLARINIZIN UCUNDA***
Makromasti;
Ülkü göğüs ölçüsü, 300-350 cm3 olarak belirtilmiştir. Ülkü göğüs hacminin, %50’den çok artışının bulunmasına makromasti denir. Bu hastalar sıklıkla boyun ağrısı, omuz ağrısı, kol ağrısı, sırt ağrısı, bel ağrısı, koltuk altı basısı, sırt omurlarında eğilme, teneffüs kasveti, göğüs ağrısı, göğüs altı/arası mantar enfeksiyonu, kozmetik sorun, sütyen bulma sorunu ve fizikî aktivite kısıtlılığından şikayetçidirler. Makromasti, yalnızca estetik bir sorun değil, bir sıhhat sıkıntısıdır. Bu hastaların mevcut şikayetleri niçiniyle biroldukca farklı hekim tarafınca görülmesi gerekir ve birfazlaca tetkik yapılması gerekir. Bu niçinle makromasti bir sıhhat sorunudur. Bu niçinle, bu hastaların şikayetleri önemli bir işgücü kaybı, para, sıhhat hizmeti olarak karşımıza çıkar. Makromastik hastalarda, benign göğüs hastalıklarının sayısında artış gözlenir. Göğüs kanseri görülme ihtimali de öteki hastalara nazaran fazladır. Makromastiyi bir hastalık olarak kabul ederek, tedavi yapılması uygun olur.
Bu hastaların büyük çoğunluğu bu klinik sorunları kabullenmiştir ve görüntüleme hallerinin de bu hastalarda aktifliği azalmıştır. Makromasti, kanserin erken teşhisinde pürüz teşkil eder. Kansersiz küçültme ameliyatlarının kanser riskini de azalttığı belirtilmiştir. Makromasti, estetik bir sorun değil. Gerçek bir göğüs bağımlılığıdır.
Göğüs Kanseri;
Süt bezleri ve süt kanallarını oluşturan kanalların denetimsiz çoğalmasıyla gelişir. (Erzurum vilayet sıhhat müdürlüğü göğüs k. Fotoğrafı)
Östrojen bağımlı, endokrin bir tümördür. Göğüs kanseri, bayanlarda en sık görülen kanser cinsidir. hem de birfazlaca ülkede vefat sebebinin en baştaki niçinidir. Ülkemizde de bayanlarda en sık görülen 10 kanser tipinden birinci sıralarda yer alanıdır. Göğüs yapısı, süt salgılayan lobüller ve salgılanan sütü göğüs ucuna taşıyan kanallardan oluşur. Ve bu 2 yapının denetimsiz çoğalmasıyla kanser gelişir. Süt salgılayan kısımda gelişen kansere lobüler kanser, süt kanalından gelişen kansere duktal kanser denir. En sık görülen duktal kanser olup, göğüs kanserinin büyük çoğunluğunu oluştururlar. Bayanlarda en sık görülen kanser göğüs kanseridir. Dünyada ortalama her 8 bayandan 1’inde göğüs kanseri görülmektedir. Göğüs kanserinin niçinleri ve risk faktörleri denetim edilebilen ve denetim edilemeyen olarak 2’ye ayrılırlar.
Denetim edilemeyen risk faktörleri;
1- Yaş;
20 yaş altında pek görülmez iken yaş ilerledikçe risk artar. 50 yaş üzerinde dada sık görülür.
2-Cinsiyet;
Göğüs kanseri, yalnızca bayanlara mahsus bir kanser değildir. Tüm göğüs kanserlerinin %99’u bayanlarda, %1 erkeklerde görülür.
3-Aile Hikayesi;
Kişinin yakın akrabalarında (anne, kız kardeş, teyze…) göğüs kanseri var ise görülme sıklığı artmaktadır. Göğüs kanserinin %5-10 kadarının genetik olduğu belirtilmişken, göğüs kanseri olan bayanların yaklaşık %75’i de bilinen risk faktörü olmayan bayanlarda ortaya çıkar. Göğüs kanseriyle bağlantılı olan BRCA-1 ve BRCA-2 genlerini taşıyan bir bireyde 70 yaşına kadar göğüs kanseri görülme riski %50’nin üzerindedir.
4- Başka Göğüste Kanser var ise;
Bir göğsünde kanser olan kişinin öbür göğsünde de çıkma riski öbür bayanlardan daha fazladır.
5- Erken Adet/Geç Menapoz;
Birinci adet yaşı 12 yaşından küçük, menapoz yaşı 50’den büyük olan bayanlarda risk fazladır. Bunun niçini de östrojen hormonuna maruz kalınan müddette artış olmasıdır. Östrojene maruz kalınan mühletin azalmasının ise gözetici olduğu düşünülmektedir.
Kısırlık tedavisinin göğüs kanseri riskinde tesiri tam bilinmemektedir. Emzirme ise, göğüs riskini azaltmaktadır.
6- Doğum Hikayesi;
Hiç doğum yapmamış bayanlar kanser açısından riskli kümeye girerler. Birinci doğum yaşı 30 ve üzeri olan bayanlarda kanser riski birinci doğum yaşı 20 yaş olan bayanlara bakılırsa daha fazladır.
7- Irk;
Beyaz ırka ilişkin bayanlarda göğüs kanseri, siyah ırka ilişkin bayanlardan daha fazladır. Lakin siyah ırkta vefat oranı yüksek bildirilmiştir. Bu durumda, ömür şekli ve sosyoekonomik durumdan kaynaklandığını düşündürmektedir.
Denetim edilebilir risk faktörleri;
1-Alkol;
Alkol alımının artmasıyla kanser riski artmaktadır.
2-Yağlı Diyet/Şişmanlık;
Bilhassa hayvansal yağ ile güçlü diyetlerin göğüs kanser riskini artırdığı saptanmıştır.
3-ışınım;
Mamografiye bağlı göğüs kanseri gelişme riski epey düşük oranda bir risk olarak kabul edilir (yaklaşık 1/1.000.000 gibi). 30 yaşın altında ışınıma maruz kalmak, göğüs kanseri riskini artırır.
4-Doğum Denetim Hapı kullanması;
35 yaş altında OKS kullanması göğüs kanser riskini yavaşça artırdığı saptanmıştır. 1. derece akrabalarında göğüs kanseri görülen hastaların kullanmaması önerilir.
5-Menapoz daha sonrası Hormon Tedavisi;
Uzun vadeli ve aralıksız OKS kullanmasının riski artırdığı bildirilmektedir.
6-Egzersiz;
Sistemli olarak fizikî idman yapan bayanlarda göğüs kanser riskinin daha düşük olduğu görülmüştür.
Göğüs Kitlelerinin Belirti ve Bulguları;
1-Memede Kitle;
Göğüs kanseri hastalarının büyük bir kısmında değerli bir bulgu kitle bulmaktır. Kitlelerin büyük çoğunluğu ağrısızdır. en çok göğsün üst dış kadranında bulunur. Sonları düzgün tespit edilemeyen, kaba ve pürtüklü olarak ele gelir. Göğüste tespit edilen kitlelerin büyük çoğunluğu âlâ huyludur. Fakat göğüsteki her kitle aksi ispat edilene kadar kanser olarak kabul edilip gerekli araştırmalar yapılmalıdır.
2- Göğüs Başı Akıntısı;
Zaten olan tek taraflı ve kanlı göğüs başı akıntısının yaklaşık %10 kadarı kansere bağlı olabilir ve her göğüs başı akıntısı kesinlikle ciddiye alınıp, değerlendirilmelidir.
3-Ağrı;
Göğüs kanserinde ağrı daha epey geç periyotta ortaya çıkar. Klinik rastgele bir belirti olmadan kansere bağlı ağrı epeyce azdır. Ekseriyetle uygun huylu göğüs hastalıklarında görülür.
4- Göğüs Ucu Çekintisi;
Genelde göğüs başına yakın yerleşen kanserlerde görülür. Lakin yapısal olarak da bu manzara saptanabilir. Yapısal olarak saptananlar patolojik değildir. daha sonradan çıkan, tek taraflı olan göğüs başı çekilmesi kanser olarak kesinlikle değerlendirilmelidir.
5- Göğüs Derisinde Ödem;
Göğüs kanseri hücrelerinin lenf damalarını tıkaması kararı göğüs derisi kalınlaşır ve portakal kabuğu görünümü alır. Bu da göğüs kanseri görülmesinin bir belirtisidir.
6-Meme Başı ve etrafındaki Deride Egzama/Döküntü;
Tahrişe bağlı lezyonlar yaklaşık 1-2 haftalık uygun tedaviyle düzelirken kansere ilişkin lezyonlar düzelmez. Ve kesinlikle denetim gerektirir.
7-Koltuk Altında Ele Gelen Kitle;
Tümörün lenf damarlarından ilerleyip koltuk altındaki lenf bezlerine yayılmasıyla oluşur. Kesinlikle aydınlatılması gerekir.
Göğüs Kanserinde Erken Teşhis;
Göğüs kanser sıklığı giderek artmasına karşın erken teşhis konulma bahtı da yüksektir. Ve erken teşhis konulduğunda hastaların bu hastalıktan büyük oranda kurtulma bahtı vardır. Erken teşhiste en büyük ögelerden bir tanesi kendi kendine göğüs muayenesidir. Bayanlar çoklukla 1 cm büyüklüğe ulaşmış bir kitleyi fark edebilirler. Kendi kendine göğüs muayenesinin yanı sıra, doktor muayenesi ve göğüs için yapılan görüntüleme halleri de erken teşhis da büyük rol oynar.
1 gram göğüs kanseri dokusu ortalama 8 yılda gelişir. Diğer bir deyişle, 1 cm göğüs kanseri oluşabilmesi için ortalama 5 yıl geçmektedir. Şayet göğüs kanseri tedavi edilmez ise, uzak organ metastazları ile 5 yılda ölür. Erken evrede tedavisi mümkün iken, uzak organ metastazı yapmış evrede tedavisi mümkün değildir. Göğüs kanser tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Göğüs kanserinde, erken teşhisteki emel göğüs kanserinin biyolojik olarak başlamasından daha sonra klinik olarak semptom vermeden tespit edilmesidir.
Mamografi;
Hastanın muayenesinden daha sonra kimi ek görüntüleme formları gerekebilir ve göğüs için bu görüntüleme formlarının başında mamografi gelir. Göğüs kanserini en erken saptayabilen prosedür mamografidir. Mamografi, düşük doz X ışını kullanılarak uygulanan bir sistemdir. Hedef, göğüs kanserini mümkün olduğunca erken saptamaktır. Göğsün 2 katman ortasına sıkıştırılarak üstten aşağıya ve sağdan-sola çekim yapılan bir görüntüleme yoludur. Bayanların bir kısmında epeyce ağrılı bir sistem olarak bilinir. Hakikat ve tecrübeli ellerde mamografi çekimi hiç bir vakit dayanılamayacak ağrıya sebep olmayacağı üzere çekilen mamografinin kalitesi açısından da büyük kıymet taşır. 40 yaşın üzerinde şikayeti olsun ya da olmasın, her hanımın yılda 1 kez mamografi çekilmesi gerekir. Erken teşhis açısından bu değerlidir.
Göğüs Ultrasonografisi;
Ultrason, ses dalgaları kullanılarak elde edilen bir görüntüleme usulüdür. Ses dalgalarının ekrana yansımasıyla oluşturulan imajlar, göğüs ortasındaki oluşumları kıymetlendirir. Ultrason ile göğüsteki kitlenin solid ya da kistik ayrımı net olarak yapılır. ışınım içermemesi niçiniyle istenilen sıklıkta ve rahatlıkla yapılabilir. Mamografide ağır göğüs dokusu saptanan hastalara önerilir. En epey tecrübe gerektiren inceleme formlarından bir adedidir. Bulguların gözden kaçmaması ve yanlış değerlendirilmemesi için tecrübe ve deneyim değerlidir.
Manyetik Rezonans (MR);
Mamografik anormalliklerin tanımlanmasında kullanılır. Yüksek riskli bayanların ve yeni göğüs kanseri tanısı almış bayanlarda uygulanmaktadır. Dens göğsü olan ve mamografik olarak değerlendirilemeyen hastalarda tercih olabilir. Şayet bir kitle yalnızca MR’da görülebiliyor ise kesinlikle biyopsi yapılmalıdır. Tedavisi yapılmış bir göğüs kanserinin, nüksü açısından da kıymetlendirme yapılabilir.
Pozitron-Emisyon Tomografisi (PET);
Yeni ve hala araştırmaların devam ettiği bir kanser teşhis sistemidir. Uygulamada hastaya radyoaktif husus verilir. Kanser hücreleri öteki hücrelere göre süratli çoğalan hücrelerdir. Ve bu kanser hücreleri verilen radyo-aktif unsurları daha evvel ve süratli fiyatlar. Bu usulle olası kanser hücresinin yerini tespit eden bir görüntüleme sistemidir. Bu görüntüleme sistemi ile kanserin yayılımını (metastazını) saptamak, lenf bezlerinde kanser olup olmadığını tespit etmek hedefiyle kullanılır. Hastaya tedavinin bir modülü olan kemoterapi ve radyoterapi daha sonrasında kanserin ne durumda olduğunun araştırılmasını sağlar. PET, mamografi ve ultrasonun yerine tercih edilen bir yol değildir. Göğüs kanseri taramasında kullanılmaz.
Tomosentez;
Son vakit içinderda kullanılmaya başlanan bu görüntüleme prosedürü, göğüs dokusunu 3 boyutlu olarak değerlendirebilmektedir. Bu yolla değişik açılardan hayli sayıda manzara alınarak bilgisayar sistemiyle tomografi çekimi üzere göğüs dokusunun milimetrik kesitler halinde 3 boyutlu olarak değerlendirilmesini sağlar.
Göğüs kanserinin tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Cerrahi tedavi göğüs kanseri tedavisinin birinci basamağını oluştursa da, tümörün göğüs kanserinin büyüklüğüne, yayılımına, cinsine bağlı olarak öbür tedaviler öncelik alabilir. Cerrahi ve radyoterapi lokal denetimi sağlarken, kemoterapi ve hormonoterapi sistemik denetimi sağlar. Göğüs kanserinde tedaviye karar verilirken tüm tedavi seçenekleri hastayla bir arada tartışılarak karar verilir. Göğüs kanserinin tedavisinde muvaffakiyet, hastalığın erken evrede yakalanmasıyla alakalıdır. Hastalardan uygun bir öykü alınmalı, muayene yapılmalı ve gerekli olan görüntüleme biçimleri yapılmalıdır. Bütün bunlar yapıldıktan daha sonra uygun hastalara biyopsi ile teşhis konulmalıdır. Tüm bunlar ile hastalığın evrelemesi yapılır. Evreleme, hastalığın teşhis anındaki durumunu belirleme sürecidir. Buna nazaran uygulanacak tedaviyi ve bundan daha sonra hastalığın süreci hakkında karar vermeyi sağlar.
Mastektomi;
Göğüs dokusunun tümüyle alınmasıdır. Göğüs kollayıcı cerrahi uygun olmadığı durumlarda yapılır. Hastanın koltuk altı lenf tavrı varsa, göğsün tamamı ve koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılması uygulanır buna da modifiye radikal mastektomi denir.
Göğüs Esirgeyici Cerrahi;
Göğüs gözetici cerrahideki asıl maksat, cerrahi daha sonrası düzgün bir kozmetik sonuç sağlayarak göğüs kanserini tedavi etmektir. Günümüzde erken evre göğüs kanserlerinde standart tedavi olarak kabul edilir. Erken teşhis biçimleri hastaların farkındalığının artması, hastalığın erken evrede yakalanması göğüs esirgeyici cerrahiye imkan sağlamaktadır. Hastalarda göğsün büsbütün alınması, ruhsal travmayla bir arada depresyon, his bozuklukları, cinsel istek kaybı, vücut algısında azalma, kadınlık özelliklerini kaybetme, hastalığın yenidenlaması üzere tasalar yaratmaktadır. Göğüs korucu cerrahi, hastanın kabulü, göğsün uygunluğu ve tümörün uygunluğu durumunda göğsün korunarak kanserli kısmın alınmasıyla yapılan bir cerrahi süreçtir. Göğüs hami cerrahi yapabilmek için hastaya tüm cerrahi süreçler anlatılmalı ve hastanın uygulanacak tüm tedavileri kabul etmesi gerekmektedir. Göğüs esirgeyici cerrahi daha sonrası kalan göğsün estetik olarak tatminkar olmalı ve hastanın mutlak radyoterapi alabileceği bir merkeze ulaşabiliyor olması gerekmektedir. Zira göğüs hami cerrahiden daha sonra kesinlikle radyoterapi gerekmektedir.
Sentinal Lenf Nodu Biyopsisi (SLNB);
Göğüsteki lenf akımı büyük oranda koltuk altı lenf bezlerine doğrudur. Bu niçinle en evvel koltuk altı lenf bezleri tutulur. Göğüs kanserinde koltuk altı lenf bezlerinin durumu evrelemeyi ötürüsıyla tedaviyi ve takibi kıymetli hale getirir. Tümörün koltuk altı bezine yayılmış olması koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılmasını gerektirir. SLNB sürecinde mavi boya (izosülfan mavisi yahut metilen mavisi) tek başına yahut radyoaktif bir unsurla birlikte (roll) tümörün olduğu bölgeye yahut göğüs başının altına enjekte edilerek 10-15 dakika beklenir ve koltuk altı lenf bezlerine ulaşıldığında mavi boya tutmuş lenf bezleri ya da radyoaktif unsur tutmuş lenf bezleri saptanarak koltuk altındaki birinci (sentinel) lenf bezi bulunarak çıkarılır. Sentinel lenf bezleri 1’den çok olabilir. Ve bu lenf bezleri çıkarılarak tümör hücresi içerip içermediği patoloji tarafınca ameliyat sırasında saptanır. Tümör hücresi görülmez ise süreç sonlandırılır. Tümör hücresi görülür ise, koltuk altı lenf bezleri temizlenir. Koltuk altı lenf bezlerinin tutulumu kanserin nasıl seyir edeceği konusunda değerli bir göstergedir. Koltuk altı lenf bezi temizlenen hastalarda kolda oluşabilecek şişlik için (kol ödemi) o kolu ihtimamla muhafazalı, o koldan kan alınması, tansiyon ölçülmesi, hijyenik kıl paklığı üzere durumlarda tüy dökücü kremlerle ihtimamla paklığı yapılmalı, travmadan kaçınması gerekmektedir. Koltuk altındaki lenf bezlerinin gerçek örneklenebilmesi için ortalama 10 tane lenf bezinin çıkarılması gerekmektedir. Bu hastalar kol travmasından, enfeksiyonundan korunmalıdır. SLNB’de kol ödemi görülme oranı pek düşüktür. Hastaya süreçten daha sonra kesinlikle fiziki antrenman yaptırılmalıdır. Koltuk altında bu süreçten daha sonra ( koltuk altı lenf bezlerinin temizlenmesi) lenf sıvısı toplanabilir. Bunun için hastayı rahatsız etmediği sürece boşaltma gereksinimi yoktur.
Göğüs Rekonstrüksiyonu (Onarımı);
Bu operasyon daha sonrası hastaların ruhsal durumları üzerine olumlu tesirlerin olduğu, rastgele bir problem olmadan takiplerinin rahatça yapılabileceği gösterilmiştir. Hastalığın yine etmesi yahut tedavinin başarısı üzerine olumsuz hiç bir tesiri yoktur.
Hastanın yalnızca kendi dokusuyla yapılan göğüs tamiri otolok rekonstrüksiyon olarak isimlendirilir. Yüklü olarak karın, kalça, sırt ve iç bacak dokusundan alınan örneklerle yapılır. Bunların haricinde implant ile rekonstrüksiyon (silikon ile onarım) yapılabilir. Bunlar kalıcı, sabit göğüs implantları ya da süreksiz müddet yerleştirilen doku genişleticileridir. En epeyce kullanılan kalıcı, sabit göğüs implantlarıdır. Bunlar, silikon özellikli, içi jel dolu, dışı pürtüklü protezlerdir. Şayet operasyon daha sonrası hastaya radyoterapi gerekiyor ise, yeterli bir seçenek olmayabilir. Bu süreçte mümkünse göğüs başı korunarak göğüs derisi korunur, tüm göğüs çıkartılır ve kas altına ya da cilt altına silikon göğüs protezi yerleştirilerek süreç tamamlanır.
Risk Azaltıcı Cerrahi;
Risk azaltıcı cerrahide hedef; göğüs kanseri gelişme riski yüksek hastalarda kanser gelişmeden göğüs dokusunu alarak kanser riskini azaltmaktır. Günümüzde genetik teşhis formların gelişmesi, ailesel geçişin anlaşılması, göğüs kanserine yol açan genetik bozuklukların ortaya çıkarılması, hastaların göğüs kanseri olması ihtimalini büyük oranda hesaplanabilmesidir. Bu çeşit hasta, seçimini yapmak için ayrıntılı genetik araştırma yapılmalı. çabucak sonrasında hastayla tüm detaylar konuşulmalı ve tüm soru işaretleri kaldırılmalıdır. Risk azaltıcı cerrahi de 2 taraflı subkutan mastektomi daha sonrası implant(silikon) ile rekonstrüksiyon yapılarak hastaya hem göğüs kanseri riskini hayli azaltmayı tıpkı vakitte estetik bir göğüsle hayatına devam etmeyi sağlar.
Radyoterapi (Işın Tedavisi);
X ışınları kullanılarak yapılan bir tedavi formudur. Ve cerrahi üzere tümörün lokal denetimini sağlamak emeliyle yapılır. Cerrahi öncesi ya da daha sonrasında Tek başına ya da kemoterapiyle bir arada kullanılır. Göğüs gözetici cerrahi yapılan hastalarda kesinlikle yapılması gereklidir. bu biçimdelikle tümörün yenidenlamasını azalttığı bildirilmiştir. Şayet göğsün tamamı alındı ise (mastektomi) tümör göğüs duvarına yahut göğüs cildine yapışık ise koltuk altındaki tutunan lenf bezi sayısı 4’ün üzerinde ise radyoterapi önerilir. Radyoterapi, cerrahi yara güzelleşmesinin tamamlanmasından daha sonra 6 ay içerisinde yapılmalıdır. Bu mühlet uzarsa muvaffakiyet talihi düşer. Şayet bu müddet içerisinde kemoterapi gerekiyorsa, bitmesi beklenebilir ya da kemoterapiye orta verilerek radyoterapi yapılır, akabinde kemoterapiye devam edilir. Radyoterapideki hedef, tedavi edilen bölgedeki hücrelerin büyüyüp, çoğalmasını mahzurlar. Radyoterapi sırasında kanser hücrelerinin yanı sıra olağan hücrelerde etkilenir fakat olağan hücreler tedavi daha sonrasında güzelleşir. Şayet koltuk altına radyoterapi verilecekse kolda ödem olabilir (şişlik). Uygun merkezlerde ameliyat sırasında da radyoterapi yapılabilir.
Kemoterapi;
Kemoterapi, sistemik olarak tümör hücresi üzere süratli büyüyen hücrelere tesir eder. Ve bu hücrelerin büyümesini durdurmak yahut yok etmek emeliyle verilir. Kemoterapi de tek başına bir ilaç kullanılabileceği üzere sıklıkla 1’den çok ilacın verilmesiyle gerçekleşir. Buradaki hedef, sistemik tedaviyi amaçlamaktadır. Kemoterapi, ileri hastalık durumunda (metastazların varlığında) primer tedavi modelidir. Kemoterapi ortalama operasyondan 1 ay daha sonra başlanır. Yara güzelleşmesinin tamamlanması gerekmektedir. Tercih edilen kemoterapi tedavisi, ortalama 4-6 kürden oluşur. Ortalama her kür ortası 2-3 haftadır ve kemoterapi kemik iliği ve immüniteyi olumsuz etkilediği için her tedavi öncesi kan tetkiki yapılır. Kemoterapinin sağladığı faydalar ortaya çıkarabileceği risklerden daha fazladır. Ve oluşacak her türlü yan tesir geçicidir.
Hormonoterapi;
Cerrahi tedavisi ve kemoterapisi bitmiş hastalara ameliyat daha sonrası dokulardan çalışılan östrojen ve progesteron reseptörlerinin durumuna bakılırsa şayet hassas ise hormon ilaçları verilir. Bu tedaviye hormonoterapi denir. Bedendeki östrojen ve progesteron hormonlarının ana kaynağı yumurtalıklardır. Göğüs kanseri de, hormona hassas bir kanser olması niçiniyle bu hormonlara yönelik yapılan tedavinin göğüs kanserinden hami özelliği saptanmıştır. Bu niçinle en epey kullanılan ilaç Tamoksifen’dir. Tamoksifen haricinde Aromataz İnhibitörleri de kullanılmaktadır. Tamoksifen’in müdafaa emeliyle kullanması 5 yıldır. Tamoksifen kullanması ile menapoz gibisi semptomlar ortaya çıkmasına sebep olabilir. Uzun mühlet kullanması rahim kanseri riskini de artırabileceği için, kullanması 5 yıl ile sınıflandırılmıştır. Menapoz daha sonrası verilen Aromataz İnhibitörlerinin ise kemik erimesi, eklem ağrısı üzere yan tesirleri mevcuttur. Ve bu hastalara kemik yoğunluğu ölçümü yapılmalı, kalsiyum destek edilmeli, fizik tedavi önerilmelidir.
Amaca Yönelik İlaçlar;
Bu ilaçlar, kanser hücreleri üzere süratli büyüyen tüm hücrelere saldıran kemoterapi ilaçlarından farklı bir düzenekle çalışır. Ve yalnızca kanser hücrelerine saldırır. Bu niçinle daha az yan tesire sahiptirler.
Erkek Göğüs Kanseri;
Tüm göğüs kanserlerinin %1’i erkeklerde görülür. Ailesel geçiş değerlidir. Bayanlara nazaran 5-10 yıl daha ileri yaşlarda görülür. Büyük çoğunluğu kanaldan gelişen kanserlerdir. Erkek göğüs kanserinde büyük oranda birinci bulgu göğüs başı akıntısıdır. Klinik olarak %90 hastada göğüs başı ardında ağrısız, tek taraflı, sert kitle bulunur. Tedavisi (cerrahi ve medikal) bayanlardaki üzeredir.
Göğüs süt üreten, 15-20 adet lobül denen bezler ve bu üretilen sütü göğüs başına taşıtan kanallar, göğüs başı ve büyük çoğunluğunu içeren yağlı dayanak dokudan oluşur. Erkeklerde süt kanalları mevcut olup, süt üreten bezler yoktur. Bayanların büyük çoğunluğu hayatının bir periyodunda göğüsle ilgili şikayet yaşarlar. Göğüs muayenesi ergenlikten daha sonra yılda 1 kez uzman doktor muayenesi ve ultrason ile yapılmalıdır. 40 yaşa gelindiğinde muayene ve ultrasona mamografi eklenerek yıllık göğüs muayenesi yapılır. Şayet hastanın aile hikayesi (yakın akrabalarında göğüs kanseri) varsa, mamografi yaşı daha erkene çekilebilir. Birden çok yakın akrabada kanser hikayesi olması durumunda genetik araştırma yapılabilir.
Göğüs muayenesi, ultrason ya da mamografi hastanın kanser oluşumuna mani değildir. Tertipli takip ve tedavi biçimleriyle oluşabilecek göğüs kanseri epey erken teşhis edilerek tedavisi yapılabilir. Hastayı doktor yılda 1 sefer görür. Bu yüzden her bayan, her ay sistemli olarak kendi kendine göğüs muayenesi (ilgili kısımda detaylı bilgi alabilirsiniz) yaparak yılda yaklaşık 12 defa kendini kıymetlendirme fırsatı bulur. Buradaki hedef hastanın kendine teşhis koyması değil, rutin denetim öncesi saptamış olduğu anormalliği, yıllık denetimi beklemeden doktorla paylaşmasıdır.
Göğüste bir kadro değişiklikler hastayı kaygıya düşürebilir. Göğüs başında doğumsal olan çekintiler, patoloji teşkil etmez. Fakat yeni meydana gelmiş göğüs başı çekintisi kanser kuşkusu ile değerlendirilmelidir. hiç bir bayanda göğüs simetrik değildir. Bu asimetri gözle fark edilebilecek kadar bariz olabileceği üzere, sıklıkla fark edilemez. Bu durumda patoloji teşkil etmez.
Biroldukça hasta yalnızca mamografi yaptırmanın kâfi olduğunu düşünse de ve değişik branşlar tarafınca değerlendirilse de göğüs hastalıklarının takip, tedavi ve cerrahisi Genel Cerrahi Kısmı tarafınca yapılır. Muayene, ultrason ve mamografi bir arada yapıldığında bir bütünlük teşkil eder. Birbirinin tamamlayıcısıdır.
Hastalar için başka bir tasa verici durumda mamografi sırasında göğse X ışını verilmesidir. Lakin rutin denetimler sırasında yapılan mamografinin kanser riskini artırmadığı belirtilmiştir.
Dünyada ortalama 8 bayandan 1’inin göğüs kanseri olduğu bilinmektedir, bu da tertipli göğüs denetiminin yapılmasını değerli hale gelmektedir. Şu andaki mevcut tedavi formlarıyla bu hastalık tedavi edilebilmektedir.
Yeterli huylu göğüs hastalıkları;
-Meme kisti/Kistler -Yağ Nekrozu
-Fibroadenom -Filloid Tümör
-Mastodini/Mastalji(Meme Ağrısı) -Galaktosel
-Meme başı akıntısı -Adenoizis
-Duktal Ektazi -Jinekomasti
-Mastit -Mondor Hastalığı
-İntraduktal Papillom -Granülamator Mastit
Göğüs hastalıkları denince akla birinci gelen göğüs kanseri bulunmasına karşın düzgün huylu göğüs hastalıkları daha yaygın görülmektedir. Âlâ huylu göğüs hastalıklarının birfazlaca bulgusu göğüs kanseriyle benzerlik gösterir. Bu niçinle kesinlikle göğüs kanseri ekarte edildikten daha sonra tedavisi yapılmalıdır. Göğüste ele gelen her kitle kanser değildir. Lakin kesinlikle ayrımı yapılmalıdır. Bu kitlelerden;
-içi sıvı dolu olan keselere kist,
-içi farklı doku ile dolu olanlara da solid kitle diyoruz.
Bu iki kitlenin ayrımında göğüs ultrasonundan yararlanılır.
Göğüs Kisti/Kistler;
Göğüste en sık görülen lezyonlardır. Göğüsteki süt kanalı bezlerindeki genişlemeler kararı oluşur. 25-45 yaş ortası bayanlarda daha sık görülür. Tek ya da birden çok olabilir. Tek ve büyük olan kistlerde, kist ortasındaki sıvı iğne ile boşaltılabilir. Kist ortasından alınan sıvının özelliğine göre cerrahi gerekebilir. Kist boşaltıldıktan daha sonra yinelayan kistler için de cerrahi önerilir. Çoğunlukla göğüste ağrı ve ele gelen kitleyle fark edilir.
Kistin cerrahi endikasyonları;
-Kist içerisinin boşaltıldıktan daha sonra kitle kalması,
-Kist içerisinin kanlı olması,
-Patolojik incelemenin kuşkusu,
-Aspirasyon daha sonrasında yinelaması.
Fibroadenomlar;
Göğüs kistlerinden daha sonra göğüste en sık görülen kitle niçinidir. 30 yaş altında sık görülür. Gebelikte büyümeye eğilimlidir. Düzgün hudutlu, sert ve hareket eden kitlelerdir. Boyutları değişkendir. Ekseriyetle 2-3 cm ve üzeri olan fibroadenomların cerrahi olarak çıkarılması önerilmektedir. Fibroadenomlar kansere dönüşmez. Süratli büyüme görülebilir. Doğum denetim hapı kullanması fibroadenomlarda artış göstermez.
Göğüs Ağrısı (Mastodini/Mastalji);
Bayanlarda en sık görülen göğüs şikayetidir. Büyük kısmı fizyolojik ağrı dediğimiz mensturasyon öncesi hormonal değişikliklere bağlıdır. Göğüs ağrısıyla kanser beraberliği ender görülür. Göğüs kanserleri ekseriyetle ağrısız seyreder. Göğüs ağrısının en sık niçini hormonal değişikliklerdir. Fibrokistik göğüs yapısına sahip bayanlarda, adete yakın periyotlarda adet ağrısı çoğunlukla gözlenir. Göğüs ağrısı olan her hasta kesinlikle tabip tarafınca kıymetlendirilir. Muayene ve tetkikleri yapıldıktan daha sonra elbette değerlendirilirse semptomatik tedavi edilir. Birtakım durumlarda kafein, tuz ve yağ kısıtlaması, destekleyici südyen kullanması önerilir. Medikal tedaviden de yarar görür.
Göğüs Başı Akıntısı;
Göğüs başı akıntısı değişik vakit içinderda ortaya çıkabilir. Göğsün sıkılarak göğüs başından akıntı gelmesi elbette kabul edilir. Göğüs başı akıntısının ciddiye alınması ve kanser ile ilişkilendirilebilmesi için resen akıntının olması gerekir. Göğüs başı akıntısı bulunan bayanlarda akıntının tabiatıyla olması ve kahverengi-kırmızı renkte olması kanseri düşündürebilir. Bilhassa kanlı ya da kahverengi renkte kıymetli bir bulgudur. bu biçimde durumlarda göğüs başı akıntısından örnek alınarak laboratuvar incelemesi yaptırılmalıdır. Fakat her göğüs başı akıntısı aksi ispat edilene kadar patolojik kabul edilmelidir. Göğüs başı akıntısının büyük çoğunluğu doğum denetim hapına, gebeliğe, mensturasyona, travmalara, mekanik uyaranlara ve ilaçlara bağlı olarak gelişir. Fizyolojik akıntılar genelde tedavi gerektirmez.
Duktal Ektazi;
Göğüs başı altında yer alan göğüs kanallarının genişlemesi ve bunların etrafında inflamasyon ve fibrozis denilen değişikliklerle karakterize bir durumdur. Göğüs başından berrak, kanlı yahut iltihaba emsal akıntıya niye olabilir. Muayenede kitle olarak ele gelebilir. Ender olarak cerrahi gerektirir. Cerrahisinde genişlemiş olan göğüs kanalıyla bir arada etraf dokuların çıkarılması kafidir.
Mastit;
Göğüs dokusunun enfeksiyonudur. Çoklukla emzirme devrinde görülür. Göğüs başındaki çatlak ve erozyonlardan giren bakterilerle oluşur. Göğüste sertlik, kızarıklık, ağrı, ısı artışı meydana gelirken ateş yüksekliği, genel durum bozukluğu görülebilir. Şayet bu durum ilerlerse, göğüste apse gelişebilir. Göğüs apsesi oluşmadan enfeksiyon bulguları saptanırsa antibiyotik ile tedavi edilir. Emzirme durdurulabilir. Tedavi geciktiği taktirde tek ya da hayli sayıda apse görülür. Şayet apse oluşmuş ise kesinlikle boşaltılması ve alınan örnekten kültür antibiyogram yapılarak uygun antibiyotik tedavisi verilir. Emzirme haricinde meydana gelen enfeksiyonlar subareolar mastit olarak isimlendirilir. Bu da göğüs başı etrafında gelişen bir iltihap çeşididir. Sigara kullanmasıyla ilişkilendirilir. Tedavisinde antibiyotik kullanılır. Apse gelişir ise, apse drene edilmelidir. yinelama eğilimi gösterebilir. Mastit tanısı konmuş hastalar antibiyotik tedavisi alırken emzirmeye devam edebilir. Gereğince göğsün boşalmadığı düşünülür ise pompa yardımı ile göğüsteki süt boşaltılır ve süreç öncesinde sıcak uygulama yapılabilir. Sıcak uygulama, göğüs boşalmasını rahatlatıp, hızlandırır. Kronik hastalığı olanlar ve immünitesi baskılanmış hastalarda göğsün öteki yerlerinde de enfeksiyon gelişebilir. Tedavi bir daha antibiyotik, apse gelişmişse drenaj, şayet kuşkulu bir durum yahut kitle kelam konusu olursa biyopsi ile göğüs kanseri ekarte edilmelidir.
İntraduktal Papillom;
Göğüs başı gerisindeki kanallar içerisinde oluşan âlâ huylu kitlelerdir. Ekseriyetle 40-50 yaş ortası görülür. Göğüs başı akıntısıyla kendini gösterir. Akıntı değişik özelliklerde olabilir. Muayenede ele gelme mümkünlüğü azdır. Gerektiği durumlarda cerrahi olarak ortasında bulunduğu kanalla ile bir arada çıkartılır. Kanlı göğüs başı akıntısının en sık rastlanılan niçinidir.
Yağ Nekrozu;
Az görülen bir göğüs lezyonudur. Yağ dokusundan varlıklı olan göğüslerde görülür. Travma ve enfeksiyon niçiniyle oluşabilir. Kitle oluşturması göğüs başında yahut derisinde çekinti oluşturması niçiniyle kanser ile karışabilir. Radyoterapi ve segmental rezeksiyon daha sonrası sık görülür. Muayene ve mamografi bulguları göğüs kanserine hayli benzediğinden biyopsi ya da açık cerrahiyle kesin teşhis ve tedavisi yapılır.
Filloid Tümör(Sistosarkoma Filloides);
Fibroadenomun bir çeşidi olarak kabul edilir. Süratli büyüdüğü için birinci müracaatta fibroadenomdan daha büyük boyuttadır. Bu tümör ekseriyetle güzel huyludur. Ender olarak makus huylu cinsine rastlanır. Muayenede sert, hareketli ve lobüllü bir kitle olarak ele gelir. Büyüklüğü 3-4 cm üzerindedir. Güzel huylu olan cinsin tedavisinde etrafında göğüs dokusuyla birlikte kitlenin çıkartılması kafidir. İmaj olarak karnabahar görünümünde olup, kistik boşluklara gerçek gelişen polipoid kitle biçimindedir. Mamografide fibroadenomdan ayırt edilemez. Fibroadenoma nazaran daha ileri yaşlarda görülür. Göğüste görülen kitlelerin %1’inden daha azını oluşturur. Makus huylu olanlarda sıradan mastektomi kafidir. Koltuk altı lenf bezlerine yayılım bildirilmemiştir. Bu yüzden koltuk altı cerrahisi yapılmaz. çoğunlukla göğüste lokal nükslerle seyreder.
Galaktosel;
Emzirme devrinde yahut emzirme kesildikten daha sonra görülen az bir hastalıktır. Sütün kistik bir yapıda birikmesiyle oluşur.
Adenozis;
Göğüs dokusundaki süt üreten yapıların/kanalların çoğalmasıyla meydana gelen düzgün huylu bir oluşumdur. Göğsün rastgele bir yerinde olabilir. Hudutları net olmayan nodüller olarak ele gelir. Lezyon yaşlandıkça fibrozis gelişir. Kesin teşhis için biyopsi yapılır.
Jinekomasti;
Erkeklerde görülen çeşitli faktörlerin tesiriyle göğüs büyümesidir. Jinekomasti fizyolojik olarak yenidoğan periyodu, ergenlik ve yaşlılık periyodunda de görülebilir. Patolojik jinekomasti ise, biroldukça kronik hastalık, ilaç ve tümörle beraberlik gösterebilir. Fakat genel olarak jinekomasti, erkek göğsünde kanser riskini artırmaz.
Oluşumunda östrojen hormon fazlalığı, androjen yetmezliği ve ilaçlar rol oynar. 10 yaş altı çocuklarda erken ergenlik bulgularıyla olan yahut olmayan jinekomasti, tümör açısından endokrin kıymetlendirme gerektirir. Ergenlik periyodunda görülen jinekomasti tedavi edilmez, 2-3 yılda bizatihi düzelir ve ekseriyetle tek taraflıdır. Nadiren tedavi gerektirecek kadar önemli olursa yahut denetim süreci içerisine gerilemez ise, ruhsal meselelere niye olursa, cerrahi düşünülebilir. Yaşlılık da görülen jinekomasti ise ekseriyetle iki taraflıdır. Jinekomastili hastalarda ortaya çıkan önemli ağrı, hassasiyet ve toplumsal ömrü bozan durumlarda tedavi gerektirir. Medikal tedavi kullanılabilir. Cerrahi; kanser tanısı temalır ise ve kozmetik niçinlerle yapılır. Cerrahi olarak subkutanoz mastektomi denilen jinekomasti dokusunun alınması formundadır. Kanser ekarte edilirse liposuction üzere minimal invaziv cerrahi formüller kullanılabilir. Jinekomasti, göğüs kanserine yol açan bir lezyon değildir.
Mondor Hastalığı;
Göğsün yüzeyel toplardamarlarında pıhtılaşma ve buna bağlı olarak gelişen enflamasyon halidir. Oluşumunda lokal travma ve zorlayıcı sert hareketler sorumlu tutulur. Olayın başlangıcında göğüste lokalize ağrı ve hassasiyet vardır. 3-4 hafta içerisinde ağrı azalır. 5-6 hafta içerisinde lezyon büsbütün kaybolur. Çoklukla tedavi gerektirmez.
Granülamatoz Mastit;
Gelişmekte olan ülkelerde ve immünitesi baskılanmış hastalarda sık görülür. Geçirilmiş enfeksiyon ve travma niçinleri içinde olabilir. Görüntüleme formlarıyla kanser, çoğunlukla karıştırılabilir. Antibiyotik tedavisine karşın yinelayan apseler görülebilir. Görüntüleme formlarına karşın kanserden ayırmak çok zordur. Kesin teşhis için kesinlikle biyopsi gerekir. Küçük kitleli hastalar takip edilebilir. Birden çok odakta ise immüniteyi baskılayan ilaçlar kullanılabilir. Bağışıklığı baskılayan ilaçlara karşılık verirse cerrahi olarak çıkarılabilir. Bunun haricinde enfeksiyona bağlı olan mastitte, tüberkülöz, sarkoidoz, tifo, mantar enfeksiyonları üzere enfeksiyon kaynaklara sebep oluşturur. Genç, doğurganlık çağındaki hastalarda idiopatik lobüler granülamatoz mastit sık görülür. Bu tıp öbür enfeksiyon kaynaklarına bağlı olan granülamatoz mastitlerden ekarte edilmelidir. Çoğunlukla niçini bilinmemektedir. Göğüste kitle, apse ve yenidenlayan akıntıya sebep olan lezyonlar görülür. Buna bağlı yenidenlayan mastit, apse ve göğüs başında çekinti olabilir. Göğüs kanserinin ayırtıcı tanısı yapılmalıdır. Tedavisinde kitle ve akıntı yapan sinüs ağızlarını içine alacak biçimde total eksizyon ile tedavi edilir.
Kendi Kendine Göğüs Muayenesi;
Kendi kendine göğüs muayenesi, göğüs lezyonlarının erken tanınması açısından değerlidir. Hastalar bu muayene ile göğsünde bulunan kitleleri büyük çoğunlukta tespit edebilirler. Her göğüsteki kitle kanser manasına gelmez. Birçok kitle yeterli huyludur. Yeni ortaya çıkan ve büyüyen kitleler kanser açısından değerli olabilirler.
Göğüs dokusu, hanımın yaşı ve hormonal durumuna bakılırsa değişik biçim ve büyüklüktedirler. Adet periyoduna yakın ve adet periyodunda göğüs dokusunun yoğunluğu ve büyüklüğü değişiklik gösterir. bu vakitte göğüsler daha hassastır. Adetin birinci haftası göğüs dokusunun büyüklüğü ve hassasiyeti azaldığı için en küçük ve olağan halini alır.
Kendi kendine göğüs muayenesi adetin 5.-10. günlerinde yapılmalıdır. Adet görmeyen bayanlar, her ayın birebir gününde göğüs muayenesini yapmalıdırlar.
Hastalar bedeninin üst yarısı büsbütün çıplak olacak biçimde ayna karşısına geçerek, kollarını beline koyup, yana açarak ve üst kaldırarak göğsün gözle muayenesini yapmalıdır. Burada göğüste bir çekinti, dışa yanlışsız bir çıkıntı ya da bir asimetri var mı denetim edilir. sonrasındasında düz bir yere uzanarak muayene edeceği göğsün altına küçük bir yastık yerleştirerek tıpkı taraftaki elini başının altına koyup, başka elinin parmak uçları ile göğüs duvarı ortasına memeyi sıkıştırarak göğüs başından başlayıp dairesel hareketlerle ya da çizgisel biçimde tüm memeyi denetim eder. Göğüs başından göğüs dışına hakikat her seferinde diğer bir çizgisel alan olacak biçimde muayeneyi tamamlar. Bir taraf göğüs muayenesi bitince öbür tarafa geçilir.
Koltuk altı muayenesi için hasta oturur konuma gelir. Muayene edilecek göğüs tarafındaki kol aşağı salınır. Öbür taraftaki elin parmak uçları ile bütün koltuk altı çukuru muayene edilir. Bu muayene yumuşak hareketlerle ve nazikçe yapılmalıdır.
Kendi kendine göğüs muayenesi, ayda 1 kere yapılmalıdır. Daha sık yapmak göğüsteki lezyonun tanısı açısından daha manalı değildir. Zira göğüs kanserinin 1 cm çapa ulaşması için geçen mühlet ortalama 5 yıldır. Bu muayenenin maksadı hastanın teşhis koyması değildir. Yılda 1 kere doktor tarafınca bedellendirilen hastanın kendi kendine göğüs muayenesi ile fark ettiği bir anormallik için daha erken tabibe başvurmasını sağlar. Hasta, kendi kendine göğüs muayenesinde kuşkulu bir bulguda tabibe başvurmalıdır. Rastgele bir kuşkulu durum yoksa yılda 1 defa doktor muayenesi kafidir. Yüksek risk kümesindeki hastalar (aile kıssası, bir göğüste kanser tanısı almış hastalar gibi) için daha sık doktor denetimi gerektirebilir.
Göğüs kanseri konusunda hastalar yanlışsız bilgilendirilmeli, kanser endişesiyle yaşamamalıdırlar.
Kanser dünyada kıymetli bir sıhhat sorunu olup, ülkemizde de ehemmiyeti artmaktadır. Günümüzde birtakım kanserlerden korunmak mümkün olup, birfazlaca kanser çeşidi de tedavi edilebilir. Erken teşhis, kanserle çabanın temel prensiplerinden biridir. Kanser tüm doku ve organlarda görülebilen bir hastalık olması niçiniyle, erken teşhis lakin nizamlı denetimlerle mümkün olabilir.
Kendi kendine göğüs muayenesi 20 yaşında başlamalı ve her ay sistemli olarak yapılmalıdır. Kendi kendine göğüs muayenesinde maksat, hastanın kendi göğsünü daha yeterli tanıması ve göğüste oluşan değişikliği kendi fark etmesidir. Göğüsteki kitlelerin büyük çoğunluğunu bayanlar kendisi bulur. Bu da erken teşhiste çok değerlidir. Kendi kendine göğüs muayenesi, öğrenilmesi kolay, zararsız ve fiyatsız bir muayenedir. Bu muayenede; göğüste kitle, göğüslerden birinin olağandışı büyümesi, göğüslerden birinin çok sarkık olması, göğüs cildinde buruşma, göğüste portakal kabuğu görünümü, göğüs ucunda çukurlaşma, göğüs ucunda kanlı akıntı, göğüs ucunda renk değişikliği, kolda şişlik, koltuk altında ele gelen kitle saptanabilir. (saptanan kitlenin büyüklüğü-fotoğraf)
***MEME SIHHATİNİZ PARMAKLARINIZIN UCUNDA***
Makromasti;
Ülkü göğüs ölçüsü, 300-350 cm3 olarak belirtilmiştir. Ülkü göğüs hacminin, %50’den çok artışının bulunmasına makromasti denir. Bu hastalar sıklıkla boyun ağrısı, omuz ağrısı, kol ağrısı, sırt ağrısı, bel ağrısı, koltuk altı basısı, sırt omurlarında eğilme, teneffüs kasveti, göğüs ağrısı, göğüs altı/arası mantar enfeksiyonu, kozmetik sorun, sütyen bulma sorunu ve fizikî aktivite kısıtlılığından şikayetçidirler. Makromasti, yalnızca estetik bir sorun değil, bir sıhhat sıkıntısıdır. Bu hastaların mevcut şikayetleri niçiniyle biroldukca farklı hekim tarafınca görülmesi gerekir ve birfazlaca tetkik yapılması gerekir. Bu niçinle makromasti bir sıhhat sorunudur. Bu niçinle, bu hastaların şikayetleri önemli bir işgücü kaybı, para, sıhhat hizmeti olarak karşımıza çıkar. Makromastik hastalarda, benign göğüs hastalıklarının sayısında artış gözlenir. Göğüs kanseri görülme ihtimali de öteki hastalara nazaran fazladır. Makromastiyi bir hastalık olarak kabul ederek, tedavi yapılması uygun olur.
Bu hastaların büyük çoğunluğu bu klinik sorunları kabullenmiştir ve görüntüleme hallerinin de bu hastalarda aktifliği azalmıştır. Makromasti, kanserin erken teşhisinde pürüz teşkil eder. Kansersiz küçültme ameliyatlarının kanser riskini de azalttığı belirtilmiştir. Makromasti, estetik bir sorun değil. Gerçek bir göğüs bağımlılığıdır.
Göğüs Kanseri;
Süt bezleri ve süt kanallarını oluşturan kanalların denetimsiz çoğalmasıyla gelişir. (Erzurum vilayet sıhhat müdürlüğü göğüs k. Fotoğrafı)
Östrojen bağımlı, endokrin bir tümördür. Göğüs kanseri, bayanlarda en sık görülen kanser cinsidir. hem de birfazlaca ülkede vefat sebebinin en baştaki niçinidir. Ülkemizde de bayanlarda en sık görülen 10 kanser tipinden birinci sıralarda yer alanıdır. Göğüs yapısı, süt salgılayan lobüller ve salgılanan sütü göğüs ucuna taşıyan kanallardan oluşur. Ve bu 2 yapının denetimsiz çoğalmasıyla kanser gelişir. Süt salgılayan kısımda gelişen kansere lobüler kanser, süt kanalından gelişen kansere duktal kanser denir. En sık görülen duktal kanser olup, göğüs kanserinin büyük çoğunluğunu oluştururlar. Bayanlarda en sık görülen kanser göğüs kanseridir. Dünyada ortalama her 8 bayandan 1’inde göğüs kanseri görülmektedir. Göğüs kanserinin niçinleri ve risk faktörleri denetim edilebilen ve denetim edilemeyen olarak 2’ye ayrılırlar.
Denetim edilemeyen risk faktörleri;
1- Yaş;
20 yaş altında pek görülmez iken yaş ilerledikçe risk artar. 50 yaş üzerinde dada sık görülür.
2-Cinsiyet;
Göğüs kanseri, yalnızca bayanlara mahsus bir kanser değildir. Tüm göğüs kanserlerinin %99’u bayanlarda, %1 erkeklerde görülür.
3-Aile Hikayesi;
Kişinin yakın akrabalarında (anne, kız kardeş, teyze…) göğüs kanseri var ise görülme sıklığı artmaktadır. Göğüs kanserinin %5-10 kadarının genetik olduğu belirtilmişken, göğüs kanseri olan bayanların yaklaşık %75’i de bilinen risk faktörü olmayan bayanlarda ortaya çıkar. Göğüs kanseriyle bağlantılı olan BRCA-1 ve BRCA-2 genlerini taşıyan bir bireyde 70 yaşına kadar göğüs kanseri görülme riski %50’nin üzerindedir.
4- Başka Göğüste Kanser var ise;
Bir göğsünde kanser olan kişinin öbür göğsünde de çıkma riski öbür bayanlardan daha fazladır.
5- Erken Adet/Geç Menapoz;
Birinci adet yaşı 12 yaşından küçük, menapoz yaşı 50’den büyük olan bayanlarda risk fazladır. Bunun niçini de östrojen hormonuna maruz kalınan müddette artış olmasıdır. Östrojene maruz kalınan mühletin azalmasının ise gözetici olduğu düşünülmektedir.
Kısırlık tedavisinin göğüs kanseri riskinde tesiri tam bilinmemektedir. Emzirme ise, göğüs riskini azaltmaktadır.
6- Doğum Hikayesi;
Hiç doğum yapmamış bayanlar kanser açısından riskli kümeye girerler. Birinci doğum yaşı 30 ve üzeri olan bayanlarda kanser riski birinci doğum yaşı 20 yaş olan bayanlara bakılırsa daha fazladır.
7- Irk;
Beyaz ırka ilişkin bayanlarda göğüs kanseri, siyah ırka ilişkin bayanlardan daha fazladır. Lakin siyah ırkta vefat oranı yüksek bildirilmiştir. Bu durumda, ömür şekli ve sosyoekonomik durumdan kaynaklandığını düşündürmektedir.
Denetim edilebilir risk faktörleri;
1-Alkol;
Alkol alımının artmasıyla kanser riski artmaktadır.
2-Yağlı Diyet/Şişmanlık;
Bilhassa hayvansal yağ ile güçlü diyetlerin göğüs kanser riskini artırdığı saptanmıştır.
3-ışınım;
Mamografiye bağlı göğüs kanseri gelişme riski epey düşük oranda bir risk olarak kabul edilir (yaklaşık 1/1.000.000 gibi). 30 yaşın altında ışınıma maruz kalmak, göğüs kanseri riskini artırır.
4-Doğum Denetim Hapı kullanması;
35 yaş altında OKS kullanması göğüs kanser riskini yavaşça artırdığı saptanmıştır. 1. derece akrabalarında göğüs kanseri görülen hastaların kullanmaması önerilir.
5-Menapoz daha sonrası Hormon Tedavisi;
Uzun vadeli ve aralıksız OKS kullanmasının riski artırdığı bildirilmektedir.
6-Egzersiz;
Sistemli olarak fizikî idman yapan bayanlarda göğüs kanser riskinin daha düşük olduğu görülmüştür.
Göğüs Kitlelerinin Belirti ve Bulguları;
1-Memede Kitle;
Göğüs kanseri hastalarının büyük bir kısmında değerli bir bulgu kitle bulmaktır. Kitlelerin büyük çoğunluğu ağrısızdır. en çok göğsün üst dış kadranında bulunur. Sonları düzgün tespit edilemeyen, kaba ve pürtüklü olarak ele gelir. Göğüste tespit edilen kitlelerin büyük çoğunluğu âlâ huyludur. Fakat göğüsteki her kitle aksi ispat edilene kadar kanser olarak kabul edilip gerekli araştırmalar yapılmalıdır.
2- Göğüs Başı Akıntısı;
Zaten olan tek taraflı ve kanlı göğüs başı akıntısının yaklaşık %10 kadarı kansere bağlı olabilir ve her göğüs başı akıntısı kesinlikle ciddiye alınıp, değerlendirilmelidir.
3-Ağrı;
Göğüs kanserinde ağrı daha epey geç periyotta ortaya çıkar. Klinik rastgele bir belirti olmadan kansere bağlı ağrı epeyce azdır. Ekseriyetle uygun huylu göğüs hastalıklarında görülür.
4- Göğüs Ucu Çekintisi;
Genelde göğüs başına yakın yerleşen kanserlerde görülür. Lakin yapısal olarak da bu manzara saptanabilir. Yapısal olarak saptananlar patolojik değildir. daha sonradan çıkan, tek taraflı olan göğüs başı çekilmesi kanser olarak kesinlikle değerlendirilmelidir.
5- Göğüs Derisinde Ödem;
Göğüs kanseri hücrelerinin lenf damalarını tıkaması kararı göğüs derisi kalınlaşır ve portakal kabuğu görünümü alır. Bu da göğüs kanseri görülmesinin bir belirtisidir.
6-Meme Başı ve etrafındaki Deride Egzama/Döküntü;
Tahrişe bağlı lezyonlar yaklaşık 1-2 haftalık uygun tedaviyle düzelirken kansere ilişkin lezyonlar düzelmez. Ve kesinlikle denetim gerektirir.
7-Koltuk Altında Ele Gelen Kitle;
Tümörün lenf damarlarından ilerleyip koltuk altındaki lenf bezlerine yayılmasıyla oluşur. Kesinlikle aydınlatılması gerekir.
Göğüs Kanserinde Erken Teşhis;
Göğüs kanser sıklığı giderek artmasına karşın erken teşhis konulma bahtı da yüksektir. Ve erken teşhis konulduğunda hastaların bu hastalıktan büyük oranda kurtulma bahtı vardır. Erken teşhiste en büyük ögelerden bir tanesi kendi kendine göğüs muayenesidir. Bayanlar çoklukla 1 cm büyüklüğe ulaşmış bir kitleyi fark edebilirler. Kendi kendine göğüs muayenesinin yanı sıra, doktor muayenesi ve göğüs için yapılan görüntüleme halleri de erken teşhis da büyük rol oynar.
1 gram göğüs kanseri dokusu ortalama 8 yılda gelişir. Diğer bir deyişle, 1 cm göğüs kanseri oluşabilmesi için ortalama 5 yıl geçmektedir. Şayet göğüs kanseri tedavi edilmez ise, uzak organ metastazları ile 5 yılda ölür. Erken evrede tedavisi mümkün iken, uzak organ metastazı yapmış evrede tedavisi mümkün değildir. Göğüs kanser tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Göğüs kanserinde, erken teşhisteki emel göğüs kanserinin biyolojik olarak başlamasından daha sonra klinik olarak semptom vermeden tespit edilmesidir.
Mamografi;
Hastanın muayenesinden daha sonra kimi ek görüntüleme formları gerekebilir ve göğüs için bu görüntüleme formlarının başında mamografi gelir. Göğüs kanserini en erken saptayabilen prosedür mamografidir. Mamografi, düşük doz X ışını kullanılarak uygulanan bir sistemdir. Hedef, göğüs kanserini mümkün olduğunca erken saptamaktır. Göğsün 2 katman ortasına sıkıştırılarak üstten aşağıya ve sağdan-sola çekim yapılan bir görüntüleme yoludur. Bayanların bir kısmında epeyce ağrılı bir sistem olarak bilinir. Hakikat ve tecrübeli ellerde mamografi çekimi hiç bir vakit dayanılamayacak ağrıya sebep olmayacağı üzere çekilen mamografinin kalitesi açısından da büyük kıymet taşır. 40 yaşın üzerinde şikayeti olsun ya da olmasın, her hanımın yılda 1 kez mamografi çekilmesi gerekir. Erken teşhis açısından bu değerlidir.
Göğüs Ultrasonografisi;
Ultrason, ses dalgaları kullanılarak elde edilen bir görüntüleme usulüdür. Ses dalgalarının ekrana yansımasıyla oluşturulan imajlar, göğüs ortasındaki oluşumları kıymetlendirir. Ultrason ile göğüsteki kitlenin solid ya da kistik ayrımı net olarak yapılır. ışınım içermemesi niçiniyle istenilen sıklıkta ve rahatlıkla yapılabilir. Mamografide ağır göğüs dokusu saptanan hastalara önerilir. En epey tecrübe gerektiren inceleme formlarından bir adedidir. Bulguların gözden kaçmaması ve yanlış değerlendirilmemesi için tecrübe ve deneyim değerlidir.
Manyetik Rezonans (MR);
Mamografik anormalliklerin tanımlanmasında kullanılır. Yüksek riskli bayanların ve yeni göğüs kanseri tanısı almış bayanlarda uygulanmaktadır. Dens göğsü olan ve mamografik olarak değerlendirilemeyen hastalarda tercih olabilir. Şayet bir kitle yalnızca MR’da görülebiliyor ise kesinlikle biyopsi yapılmalıdır. Tedavisi yapılmış bir göğüs kanserinin, nüksü açısından da kıymetlendirme yapılabilir.
Pozitron-Emisyon Tomografisi (PET);
Yeni ve hala araştırmaların devam ettiği bir kanser teşhis sistemidir. Uygulamada hastaya radyoaktif husus verilir. Kanser hücreleri öteki hücrelere göre süratli çoğalan hücrelerdir. Ve bu kanser hücreleri verilen radyo-aktif unsurları daha evvel ve süratli fiyatlar. Bu usulle olası kanser hücresinin yerini tespit eden bir görüntüleme sistemidir. Bu görüntüleme sistemi ile kanserin yayılımını (metastazını) saptamak, lenf bezlerinde kanser olup olmadığını tespit etmek hedefiyle kullanılır. Hastaya tedavinin bir modülü olan kemoterapi ve radyoterapi daha sonrasında kanserin ne durumda olduğunun araştırılmasını sağlar. PET, mamografi ve ultrasonun yerine tercih edilen bir yol değildir. Göğüs kanseri taramasında kullanılmaz.
Tomosentez;
Son vakit içinderda kullanılmaya başlanan bu görüntüleme prosedürü, göğüs dokusunu 3 boyutlu olarak değerlendirebilmektedir. Bu yolla değişik açılardan hayli sayıda manzara alınarak bilgisayar sistemiyle tomografi çekimi üzere göğüs dokusunun milimetrik kesitler halinde 3 boyutlu olarak değerlendirilmesini sağlar.
Göğüs kanserinin tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Cerrahi tedavi göğüs kanseri tedavisinin birinci basamağını oluştursa da, tümörün göğüs kanserinin büyüklüğüne, yayılımına, cinsine bağlı olarak öbür tedaviler öncelik alabilir. Cerrahi ve radyoterapi lokal denetimi sağlarken, kemoterapi ve hormonoterapi sistemik denetimi sağlar. Göğüs kanserinde tedaviye karar verilirken tüm tedavi seçenekleri hastayla bir arada tartışılarak karar verilir. Göğüs kanserinin tedavisinde muvaffakiyet, hastalığın erken evrede yakalanmasıyla alakalıdır. Hastalardan uygun bir öykü alınmalı, muayene yapılmalı ve gerekli olan görüntüleme biçimleri yapılmalıdır. Bütün bunlar yapıldıktan daha sonra uygun hastalara biyopsi ile teşhis konulmalıdır. Tüm bunlar ile hastalığın evrelemesi yapılır. Evreleme, hastalığın teşhis anındaki durumunu belirleme sürecidir. Buna nazaran uygulanacak tedaviyi ve bundan daha sonra hastalığın süreci hakkında karar vermeyi sağlar.
Mastektomi;
Göğüs dokusunun tümüyle alınmasıdır. Göğüs kollayıcı cerrahi uygun olmadığı durumlarda yapılır. Hastanın koltuk altı lenf tavrı varsa, göğsün tamamı ve koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılması uygulanır buna da modifiye radikal mastektomi denir.
Göğüs Esirgeyici Cerrahi;
Göğüs gözetici cerrahideki asıl maksat, cerrahi daha sonrası düzgün bir kozmetik sonuç sağlayarak göğüs kanserini tedavi etmektir. Günümüzde erken evre göğüs kanserlerinde standart tedavi olarak kabul edilir. Erken teşhis biçimleri hastaların farkındalığının artması, hastalığın erken evrede yakalanması göğüs esirgeyici cerrahiye imkan sağlamaktadır. Hastalarda göğsün büsbütün alınması, ruhsal travmayla bir arada depresyon, his bozuklukları, cinsel istek kaybı, vücut algısında azalma, kadınlık özelliklerini kaybetme, hastalığın yenidenlaması üzere tasalar yaratmaktadır. Göğüs korucu cerrahi, hastanın kabulü, göğsün uygunluğu ve tümörün uygunluğu durumunda göğsün korunarak kanserli kısmın alınmasıyla yapılan bir cerrahi süreçtir. Göğüs hami cerrahi yapabilmek için hastaya tüm cerrahi süreçler anlatılmalı ve hastanın uygulanacak tüm tedavileri kabul etmesi gerekmektedir. Göğüs esirgeyici cerrahi daha sonrası kalan göğsün estetik olarak tatminkar olmalı ve hastanın mutlak radyoterapi alabileceği bir merkeze ulaşabiliyor olması gerekmektedir. Zira göğüs hami cerrahiden daha sonra kesinlikle radyoterapi gerekmektedir.
Sentinal Lenf Nodu Biyopsisi (SLNB);
Göğüsteki lenf akımı büyük oranda koltuk altı lenf bezlerine doğrudur. Bu niçinle en evvel koltuk altı lenf bezleri tutulur. Göğüs kanserinde koltuk altı lenf bezlerinin durumu evrelemeyi ötürüsıyla tedaviyi ve takibi kıymetli hale getirir. Tümörün koltuk altı bezine yayılmış olması koltuk altı lenf bezlerinin çıkarılmasını gerektirir. SLNB sürecinde mavi boya (izosülfan mavisi yahut metilen mavisi) tek başına yahut radyoaktif bir unsurla birlikte (roll) tümörün olduğu bölgeye yahut göğüs başının altına enjekte edilerek 10-15 dakika beklenir ve koltuk altı lenf bezlerine ulaşıldığında mavi boya tutmuş lenf bezleri ya da radyoaktif unsur tutmuş lenf bezleri saptanarak koltuk altındaki birinci (sentinel) lenf bezi bulunarak çıkarılır. Sentinel lenf bezleri 1’den çok olabilir. Ve bu lenf bezleri çıkarılarak tümör hücresi içerip içermediği patoloji tarafınca ameliyat sırasında saptanır. Tümör hücresi görülmez ise süreç sonlandırılır. Tümör hücresi görülür ise, koltuk altı lenf bezleri temizlenir. Koltuk altı lenf bezlerinin tutulumu kanserin nasıl seyir edeceği konusunda değerli bir göstergedir. Koltuk altı lenf bezi temizlenen hastalarda kolda oluşabilecek şişlik için (kol ödemi) o kolu ihtimamla muhafazalı, o koldan kan alınması, tansiyon ölçülmesi, hijyenik kıl paklığı üzere durumlarda tüy dökücü kremlerle ihtimamla paklığı yapılmalı, travmadan kaçınması gerekmektedir. Koltuk altındaki lenf bezlerinin gerçek örneklenebilmesi için ortalama 10 tane lenf bezinin çıkarılması gerekmektedir. Bu hastalar kol travmasından, enfeksiyonundan korunmalıdır. SLNB’de kol ödemi görülme oranı pek düşüktür. Hastaya süreçten daha sonra kesinlikle fiziki antrenman yaptırılmalıdır. Koltuk altında bu süreçten daha sonra ( koltuk altı lenf bezlerinin temizlenmesi) lenf sıvısı toplanabilir. Bunun için hastayı rahatsız etmediği sürece boşaltma gereksinimi yoktur.
Göğüs Rekonstrüksiyonu (Onarımı);
Bu operasyon daha sonrası hastaların ruhsal durumları üzerine olumlu tesirlerin olduğu, rastgele bir problem olmadan takiplerinin rahatça yapılabileceği gösterilmiştir. Hastalığın yine etmesi yahut tedavinin başarısı üzerine olumsuz hiç bir tesiri yoktur.
Hastanın yalnızca kendi dokusuyla yapılan göğüs tamiri otolok rekonstrüksiyon olarak isimlendirilir. Yüklü olarak karın, kalça, sırt ve iç bacak dokusundan alınan örneklerle yapılır. Bunların haricinde implant ile rekonstrüksiyon (silikon ile onarım) yapılabilir. Bunlar kalıcı, sabit göğüs implantları ya da süreksiz müddet yerleştirilen doku genişleticileridir. En epeyce kullanılan kalıcı, sabit göğüs implantlarıdır. Bunlar, silikon özellikli, içi jel dolu, dışı pürtüklü protezlerdir. Şayet operasyon daha sonrası hastaya radyoterapi gerekiyor ise, yeterli bir seçenek olmayabilir. Bu süreçte mümkünse göğüs başı korunarak göğüs derisi korunur, tüm göğüs çıkartılır ve kas altına ya da cilt altına silikon göğüs protezi yerleştirilerek süreç tamamlanır.
Risk Azaltıcı Cerrahi;
Risk azaltıcı cerrahide hedef; göğüs kanseri gelişme riski yüksek hastalarda kanser gelişmeden göğüs dokusunu alarak kanser riskini azaltmaktır. Günümüzde genetik teşhis formların gelişmesi, ailesel geçişin anlaşılması, göğüs kanserine yol açan genetik bozuklukların ortaya çıkarılması, hastaların göğüs kanseri olması ihtimalini büyük oranda hesaplanabilmesidir. Bu çeşit hasta, seçimini yapmak için ayrıntılı genetik araştırma yapılmalı. çabucak sonrasında hastayla tüm detaylar konuşulmalı ve tüm soru işaretleri kaldırılmalıdır. Risk azaltıcı cerrahi de 2 taraflı subkutan mastektomi daha sonrası implant(silikon) ile rekonstrüksiyon yapılarak hastaya hem göğüs kanseri riskini hayli azaltmayı tıpkı vakitte estetik bir göğüsle hayatına devam etmeyi sağlar.
Radyoterapi (Işın Tedavisi);
X ışınları kullanılarak yapılan bir tedavi formudur. Ve cerrahi üzere tümörün lokal denetimini sağlamak emeliyle yapılır. Cerrahi öncesi ya da daha sonrasında Tek başına ya da kemoterapiyle bir arada kullanılır. Göğüs gözetici cerrahi yapılan hastalarda kesinlikle yapılması gereklidir. bu biçimdelikle tümörün yenidenlamasını azalttığı bildirilmiştir. Şayet göğsün tamamı alındı ise (mastektomi) tümör göğüs duvarına yahut göğüs cildine yapışık ise koltuk altındaki tutunan lenf bezi sayısı 4’ün üzerinde ise radyoterapi önerilir. Radyoterapi, cerrahi yara güzelleşmesinin tamamlanmasından daha sonra 6 ay içerisinde yapılmalıdır. Bu mühlet uzarsa muvaffakiyet talihi düşer. Şayet bu müddet içerisinde kemoterapi gerekiyorsa, bitmesi beklenebilir ya da kemoterapiye orta verilerek radyoterapi yapılır, akabinde kemoterapiye devam edilir. Radyoterapideki hedef, tedavi edilen bölgedeki hücrelerin büyüyüp, çoğalmasını mahzurlar. Radyoterapi sırasında kanser hücrelerinin yanı sıra olağan hücrelerde etkilenir fakat olağan hücreler tedavi daha sonrasında güzelleşir. Şayet koltuk altına radyoterapi verilecekse kolda ödem olabilir (şişlik). Uygun merkezlerde ameliyat sırasında da radyoterapi yapılabilir.
Kemoterapi;
Kemoterapi, sistemik olarak tümör hücresi üzere süratli büyüyen hücrelere tesir eder. Ve bu hücrelerin büyümesini durdurmak yahut yok etmek emeliyle verilir. Kemoterapi de tek başına bir ilaç kullanılabileceği üzere sıklıkla 1’den çok ilacın verilmesiyle gerçekleşir. Buradaki hedef, sistemik tedaviyi amaçlamaktadır. Kemoterapi, ileri hastalık durumunda (metastazların varlığında) primer tedavi modelidir. Kemoterapi ortalama operasyondan 1 ay daha sonra başlanır. Yara güzelleşmesinin tamamlanması gerekmektedir. Tercih edilen kemoterapi tedavisi, ortalama 4-6 kürden oluşur. Ortalama her kür ortası 2-3 haftadır ve kemoterapi kemik iliği ve immüniteyi olumsuz etkilediği için her tedavi öncesi kan tetkiki yapılır. Kemoterapinin sağladığı faydalar ortaya çıkarabileceği risklerden daha fazladır. Ve oluşacak her türlü yan tesir geçicidir.
Hormonoterapi;
Cerrahi tedavisi ve kemoterapisi bitmiş hastalara ameliyat daha sonrası dokulardan çalışılan östrojen ve progesteron reseptörlerinin durumuna bakılırsa şayet hassas ise hormon ilaçları verilir. Bu tedaviye hormonoterapi denir. Bedendeki östrojen ve progesteron hormonlarının ana kaynağı yumurtalıklardır. Göğüs kanseri de, hormona hassas bir kanser olması niçiniyle bu hormonlara yönelik yapılan tedavinin göğüs kanserinden hami özelliği saptanmıştır. Bu niçinle en epey kullanılan ilaç Tamoksifen’dir. Tamoksifen haricinde Aromataz İnhibitörleri de kullanılmaktadır. Tamoksifen’in müdafaa emeliyle kullanması 5 yıldır. Tamoksifen kullanması ile menapoz gibisi semptomlar ortaya çıkmasına sebep olabilir. Uzun mühlet kullanması rahim kanseri riskini de artırabileceği için, kullanması 5 yıl ile sınıflandırılmıştır. Menapoz daha sonrası verilen Aromataz İnhibitörlerinin ise kemik erimesi, eklem ağrısı üzere yan tesirleri mevcuttur. Ve bu hastalara kemik yoğunluğu ölçümü yapılmalı, kalsiyum destek edilmeli, fizik tedavi önerilmelidir.
Amaca Yönelik İlaçlar;
Bu ilaçlar, kanser hücreleri üzere süratli büyüyen tüm hücrelere saldıran kemoterapi ilaçlarından farklı bir düzenekle çalışır. Ve yalnızca kanser hücrelerine saldırır. Bu niçinle daha az yan tesire sahiptirler.
Erkek Göğüs Kanseri;
Tüm göğüs kanserlerinin %1’i erkeklerde görülür. Ailesel geçiş değerlidir. Bayanlara nazaran 5-10 yıl daha ileri yaşlarda görülür. Büyük çoğunluğu kanaldan gelişen kanserlerdir. Erkek göğüs kanserinde büyük oranda birinci bulgu göğüs başı akıntısıdır. Klinik olarak %90 hastada göğüs başı ardında ağrısız, tek taraflı, sert kitle bulunur. Tedavisi (cerrahi ve medikal) bayanlardaki üzeredir.