İstanbul sarsıntısında beklenen kaos senaryosu… daha sonrasında neler yaşayacağız
Öncelikle şunu belirtmeliyim ki, bu yazının içeriği rahatsız edici gerçeklerden oluşmaktadır. Rahatlatıcı palavra peşinde olanlar hiç kendilerini yormadan çabucak öbür bir sayfaya geçebilirler.
Tabii ki buradaki maksadımız olumsuz bir tablo çizmek yahut karamsarlığı körüklemek değildir. Tersine öngörülerimiz üzerinden, yaşanacak olası senaryoları ortaya koymak ve meseleye ortak akılla bir tahlil olmasına katkı sağlamaktır.
AFETLERDE RİSK İDARESİ ANLAYIŞI NİHAYET HAYATA GEÇİRİLDİ
17 Ağustos zelzelesinin travması, üzerinden geçen 23 yıldan daha sonra bile hafızalarımızda hala tazeliğini muhafazaya devam ediyor. Aslında o günden bugüne kadar geçen vakitte afetle çaba konusunda bilhassa merkezi yönetim tarafında AFAD Aracılığıyla hayli yol kat edildi. Çok uzunca bir süre çalışmalar afet daha sonrası müdahale yani “kriz yönetimi” unsuru ile sürdürüldü. Nihayetinde, benim de çeşitli yazılarımda tekraren vurguladığım üzere, AFAD tarafınca artık afet öncesi “risk yönetimi” anlayışına geçildiği ilan edildi.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun başkanlık ettiği bir oturumda Türkiye genelinde Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) ve kentler özelinde de Vilayet Afet Risk Azaltma planları (İRAP) devreye sokuldu. Afetin ziyanlarını öncesinden yapılacak hazırlıklarla azaltma metodu, can ve mal kayıplarını azaltmada kesinlikle epey daha tesirli olacaktır.
İSTANBULLU SARSINTISI ÇARESİZLİK İÇİNDE BEKLİYOR
Yapılan bilimsel çalışmalar kararında fazlaca kısa bir vakit dilimi içerisinde meydana gelmesine kesin gözüyle bakılan İstanbul zelzelesi özelindeyse, İstanbul Üniversitesi’nden yüksek lisans arkadaşım olan kent plancısı Tayfun Kahraman’ın vizyon ve emeklerinden bahsetmemek haksızlık olur. İBB’de zelzele ile ilgili ünitenin başına geldiği andan itibaren yaptığı bilimsel çalışmalar ile zelzelenin İstanbul’a vereceği ziyanları bir daha ve daha gerçekçi biçimde hesaplayarak önlemlerin, hem merkezi birebir vakitte mahallî idareler tarafında gerçek planlanmasına ön ayak oldu.
İki gün evvel İBB Lideri Ekrem İmamoğlu tarafınca açıklanan güncellenmiş sayılar acı gerçek ile bir daha yüzleşmemize niye oldu. Buna nazaran, sarsıntı anında İstanbul’da 500.000 bina orta hasar, 90.000 bina da ağır yahut epeyce ağır hasar alacak! Sarsıntı anında su, kanalizasyon, doğal gaz, elektrik ve irtibat çizgilerinin ziyan goreceği ve mahalle içi yolların birçoğu ile birtakım köprü ve viyadüklerin kullanılmaz hale geleceği de bir öteki gerçek! Bu da halkın yaşadığı zorlukları artıracağı üzere, yapılacak müdahaleleri de zorlaştıracaktır.
Merkezi ve lokal idarelerin risk idaresi başlığı altında, kamuoyunda “kentsel dönüşüm” olarak isimlendirilen konut stoğunun kalitesini düzgünleştirme faaliyetleri de bir yandan sürüyor. Lakin, İstanbul’un kökeni fazlaca eskilere dayanan yapı kalitesi ve çarpık kentleşme probleminin kısa bir vadede çözülebilmesi hayli da mümkün görünmüyor?
Bu alanda elde edilen birtakım ilerlemelere karşın İstanbulluların büyük çoğunluğunun, üstte saydığımız başka niçinlerden dolayı zelzelesi çaresizce beklediği gerçeği değişmiyor!
İSTANBUL ZELZELE BÖLGESİ OLMASINA KARŞIN SİSTEMSİZ VE ÇOK BÜYÜDÜ
Dünyada, bir ihtimal, çağlar boyunca sarsıntı üreten faal bir fay sınırının yanı başında kuralsız, sistemsiz ve plansız büyüyen tek kent İstanbul olmalıdır? Kalitesiz yapı stoğu ve kentin sistemsiz yerleşimi, İstanbul halkını zelzele karşısında dünyadaki misal metropollerdekilerden daha savunmasız bir pozisyonda bırakmaktadır. İşte tam da bu sebepten dolayı İstanbul’un bir sarsıntı anında yaşayacağı yıkım ve öbür ziyanları dünyada öteki bir yerleşim yeri ile karşılaştırmak adeta imkânsızdır. Burada yaşanacak olan zelzele, sonuçları prestijiyle da eşsiz olmaya adaydır.
Bir örnek vermek gerekirse, zelzele bölgesi üzerinde konseyi olan Tokyo kentinin planlaması ve bina kalitesi sarsıntı gerçeğine göre ayarlanmıştır. Burada yaşanan 7 M ve üzeri sarsıntılar bırakın bizdeki üzere yıkıcı bir ulusal afete yol açmayı, toplumsal hayatı 3 -5 dakikadan bile fazla etkilemez!
HALK ZELZELEYE VE daha sonraSINDA YAŞANACAKLARA HAZIR DEĞİL
Afet idaresinin en değerli etaplarından birisi de toplumu afete dirençli hale getirmek, yani eğitmek ve örgütlemektir. İşte Türkiye’de bugüne kadar tam manasıyla faaliyete geçirilmeyen tedbir budur. Okullarda yahut işyerlerinde yapılan ÇÖK-KAPAN-TUTUN ve akabinde gelen TAHLİYE ile sonlu kalan tatbikatlar maalesef toplumda şuur yaratmaktan uzaktır.
İstanbullunun başında yaratılan zelzele senaryosu ise şöyledir:
Bir yaz günü gece vakti olacak bir sarsıntıda, sağ kalanlar meskenlerinden çıkarak toplanma alanı olarak belirlenen parklara gideceklerdir. Pekala ya daha sonrası? Ya zelzele soğuk ve yağışlı bir kış günü, çalışma ve okul saatleri ortasında olursa?
Eğitim, çalışma yahut öteki niçinlerden dolayı İstanbul’un çeşitli ilçelerinde bulunan anne, baba ve çocukların ulaşım ve bağlantının çöktüğü bir ortamda tıpkı yerde buluşmasının ne kadar güç olacağını ve hatta kaç gün alacağını hiç düşündünüz mü?
“Aile afet planı” maalesef yalnızca bir çantaya su, besin ve ilaç doldurmaktan ibaret değildir!
İsterseniz zelzele daha sonrası yaşanacakları birkaç istikametiyle inceleyelim:
DEPREM daha sonraSI DEVLET NE YAPACAK?
Son birkaç yıldır hem merkezi idare ve lokal idare ögeleri afete epeyce boyutlu olarak hazırlanmanın gerekliliğini fark etti ve hazırlıklar buna bakılırsa yapılmaya başlandı. Bunların alanda planlanan kararı verip vermeyeceği ise çabucak hemen bilinmiyor?
Bugüne kadar yapılan hazırlıkların odak noktasında daima “enkaz yönetimi” yani enkazdan insan kurtarmak vardı lakin 2020 yılındaki İzmir sarsıntısının akabinde çöken birkaç binada yaşananlar yöneticilerin bir gerçekle yüzleşmesine yol açtı. Buradaki birkaç binada bile çalışmalar günlerce sürmüştü, İstanbul’da yıkılması beklenen yüzbinlerce binaya müdahale edilmesi için ne kadar insan gücü, donanım ve vakit gerekecekti?
AFAD ve genel kolluk, TSK üzere merkezi idare ögeleri ile gönüllüler enkaz müdahalesine yönelik hazırlıklarını sürdürüyorlar. Ayrıyeten lokal idarelerin de bu bahiste merkezi idare ile koordineli biçimde hazırlıklar yaptığı biliniyor.
Bir sarsıntı daha sonrasında Türkiye’nin öteki bölgelerinden bakılırsavlendirilecek kolluk, sıhhat, birinci yardım grupları ile askerler asayişi sağlamak ve gerekli müdahaleleri yapmak üzere sokaklarda yerini alacaktır. Milletlerarası toplumdan gelecek insan gücü ve öbür insani yardımları da hesaba katmak gerekir.
İstanbul’un birinci şoku atlatarak zelzelenin birinci yaralarını sarmaya başlaması yani “kriz yönetimi” safhası için için en azından birkaç hafta gerekeceği şimdiden aşikardır. O yüzden süreksiz vazifeyle gelecek olan çalışanın lojistik, barınma ve istirahat muhtaçlıkları şimdiden planlanmış olmalıdır.
Bir başka kıymetli husus da İstanbulluların öteki vilayetlere tahliyesinin planlanmasıdır.
Kriz idaresi safhası için ne kadar büyüklükte bir bütçe gerektiğini sanırım gözünüzde canlandırabilirsiniz?
DEPREM daha sonraSI VATANDAŞI NE BEKLİYOR?
Kurtarma ve birinci yardım ihtiyacı: Zelzeleden sağ kurtulsa bile enkaz altında kalan yahut yaralanan insanların acil müdahaleye muhtaçlığı olacaktır. Genel yardım ulaşana kadar orada bulunanların sıradan enkaz müdahalesi ve sıradan birinci yardım hususlarında hazırlıklı olması gereklidir. En başta muhtarlar, amatör spor kulüpleri ile hem kenti dernekleri üyeleri organize olma konusunda hem eğitilmeli birebir vakitte donatılmalıdır.
Engelli, yaralılar ile sahipsiz çocuklar: Engelli ve yaralıların hasarlı binalardan tahliyesi ve inançlı alanlara ulaştırılması evvelinde planlanmalıdır. Anne babasını yitirmiş sahipsiz çocuklar resmi ünitelere teslim edilene kadar inançla koruma edilmelidir. Sorumlular isim isim evvelinde planlanmalıdır.
Yangın ve öteki kazalar: Sarsıntı daha sonrasında meydana gelmesi olası yangın ve öteki kazalara müdahale için bir daha mahallî imkânlar ve lokal insan gücü kullanılmalıdır. Bu husustaki eğitim ve donanımlar vakit geçmeden tamamlanmalıdır.
İklim, barınma kaideleri ve lojistik: Makûs hava şartları da hesaba katılarak yalnızca parklar değil, kapalı alana sahip olan kamu binaları, depolar, fabrikalar, ibadethaneler, spor salonları, AVM’ler ve öteki kapalı alanlar barınma yeri olarak planlanmalıdır. Uzun günler ve geceler boyunca sokakta yaşamak zorunda kalan insanların fizyolojik ve sıhhi muhtaçlıklarını karşılayacak bir nizam şimdiden kurularak, işleyişi kullanıcılara anlatılmalıdır. Halkın faal iştiraki ve yardımı olmadan bu sürecin sağlıklı yürütülmesi zordur.
Asayişsizlik: Başta besin ve su temininde yaşanacak zorluklardan kaynaklananlar olmak üzere ziynet ve öbür maddi bedellere karşı yaşanacak yağma ve zorbalıklar hazırlıklı olunması gereken bir durumdur. Merkezi yönetim ögelerinin sokakta mutlak hakimiyeti sağlamasına kadar geçecek müddette halkın can ve mal güvenliğini sağlayacak sıradan uygulamaların öğretilmesi, bir sistem kurulması ve lokal imkanların devreye sokulması gereklidir.
Salgın hastalıklar: Vefat edenlerden ve olumsuz sıhhi koşullardan dolayı meydana gelecek olan salgın hastalıklar baş edilmesi gereken öteki bir değerli konudur.
Sanayi tesislerinin niye olduğu zararlar: Mümkün kimyasal sızıntılar ile başka endüstriyel kazalar da kesinlikle hesaba katılmalıdır.
NELER YAPILMALI?
Aile afet planlaması: Her aile en berbat senaryoyu içeren bir afet planlamasına sahip olmalıdır. Uzun sürecek bir resmi yardım ulaşma süreci hesaba katılarak su, besin, birinci yardım, barınma ve öteki gereksinimlere nazaran bir grup modellemeler geliştirilmelidir. Aile bireylerinin nerede ve nasıl bir ortaya geleceği kesinlikle öğretilmelidir. Aileye dahil yaşlı ve engellilerin tahliyesi ile öteki muhtaçlıkları öncesinden planlanmalıdır.
Okul afet planlaması: Bilhassa yaşı küçük olan çocukların hür bırakılması daha büyük kaosa yol açabileceğinden, çocukların velileri yahut resmi yetkililer tarafınca teslim alınıncaya kadar okulda bekletilmesi daha uygun olacaktır. Okul binalarının başka binalara bakılırsa daha sağlam olması beklendiğinden, öğrencilerin uzun vadeli barınma ve lojistik imkânlarının da evvelinde planlanmış olması gerekir. bakılırsavli bırakılacak öğretmenler bekarlar içinden seçilebilir.
Kurumsal afet ve işleyiş devamlılığı planlaması: Kamu kurumları kadar özel kesim de bir afet anında yapılacakları yani kriz idaresini evvelinde planlamalıdır. Afetin işçi ve faaliyet alanı üstündeki tesirlerini azaltmak, kurum içi dayanışma ve yardımlaşmayı sağlamak ve en kısa müddette ana faaliyet konusuna devam edebilmek için bakılırsav dağılımı ve eğitimler aralıksız olarak yapmalıdır. Bilhassa kritik altyapı yahut sanayi tesisi ve hizmet üreten firmalar bu hususta asla hazırlıksız yakalanmamalıdır.
Şehrin tahliyesi: Sarsıntıdan sağ çıkan ancak meskenleri ziyan bakılırsanler başta olmak üzere insanların memleketlerine yahut uzaktaki yakınlarının yanına bir an evvelden gidebilmeleri için tahliye noktaları ve tahliye imkânları planlanmalıdır. Kentin büyük kısmında yollar kullanım dışı kalacağından deniz araçları bu gayeyle kullanılabilir. Kimin ne vazifede olacağı şimdiden planlanmalı ve lojistik dahil bütün safhalar detaylandırılmalıdır.
Afete dirençli toplum: Toplumun ivedilikle afet şuuruna kavuşturulması en kıymetli öncelik olmalıdır. Afetlerde toplumun edilgen değil iştirakçi ve yardımcı olması beklenir. Bu mevzuda maalesef epeyce geç kalınmıştır.
Feramuz Erdin
Feramuz Erdin 1992 -2007 yılları içinde Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde çeşitli ünitelerde misyon yaptı.
2007-2020 yılları içinde epey uluslu kurumsal şirketlerde profesyonel güvenlik yöneticiliği nazaranvlerinde bulundu.
Halen kurumsal ve şahsi güvenlik, acil durum ve kriz idaresi danışmanlığı yapmaktadır.
ALINTIDIR
Öncelikle şunu belirtmeliyim ki, bu yazının içeriği rahatsız edici gerçeklerden oluşmaktadır. Rahatlatıcı palavra peşinde olanlar hiç kendilerini yormadan çabucak öbür bir sayfaya geçebilirler.
Tabii ki buradaki maksadımız olumsuz bir tablo çizmek yahut karamsarlığı körüklemek değildir. Tersine öngörülerimiz üzerinden, yaşanacak olası senaryoları ortaya koymak ve meseleye ortak akılla bir tahlil olmasına katkı sağlamaktır.
AFETLERDE RİSK İDARESİ ANLAYIŞI NİHAYET HAYATA GEÇİRİLDİ
17 Ağustos zelzelesinin travması, üzerinden geçen 23 yıldan daha sonra bile hafızalarımızda hala tazeliğini muhafazaya devam ediyor. Aslında o günden bugüne kadar geçen vakitte afetle çaba konusunda bilhassa merkezi yönetim tarafında AFAD Aracılığıyla hayli yol kat edildi. Çok uzunca bir süre çalışmalar afet daha sonrası müdahale yani “kriz yönetimi” unsuru ile sürdürüldü. Nihayetinde, benim de çeşitli yazılarımda tekraren vurguladığım üzere, AFAD tarafınca artık afet öncesi “risk yönetimi” anlayışına geçildiği ilan edildi.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun başkanlık ettiği bir oturumda Türkiye genelinde Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) ve kentler özelinde de Vilayet Afet Risk Azaltma planları (İRAP) devreye sokuldu. Afetin ziyanlarını öncesinden yapılacak hazırlıklarla azaltma metodu, can ve mal kayıplarını azaltmada kesinlikle epey daha tesirli olacaktır.
İSTANBULLU SARSINTISI ÇARESİZLİK İÇİNDE BEKLİYOR
Yapılan bilimsel çalışmalar kararında fazlaca kısa bir vakit dilimi içerisinde meydana gelmesine kesin gözüyle bakılan İstanbul zelzelesi özelindeyse, İstanbul Üniversitesi’nden yüksek lisans arkadaşım olan kent plancısı Tayfun Kahraman’ın vizyon ve emeklerinden bahsetmemek haksızlık olur. İBB’de zelzele ile ilgili ünitenin başına geldiği andan itibaren yaptığı bilimsel çalışmalar ile zelzelenin İstanbul’a vereceği ziyanları bir daha ve daha gerçekçi biçimde hesaplayarak önlemlerin, hem merkezi birebir vakitte mahallî idareler tarafında gerçek planlanmasına ön ayak oldu.
İki gün evvel İBB Lideri Ekrem İmamoğlu tarafınca açıklanan güncellenmiş sayılar acı gerçek ile bir daha yüzleşmemize niye oldu. Buna nazaran, sarsıntı anında İstanbul’da 500.000 bina orta hasar, 90.000 bina da ağır yahut epeyce ağır hasar alacak! Sarsıntı anında su, kanalizasyon, doğal gaz, elektrik ve irtibat çizgilerinin ziyan goreceği ve mahalle içi yolların birçoğu ile birtakım köprü ve viyadüklerin kullanılmaz hale geleceği de bir öteki gerçek! Bu da halkın yaşadığı zorlukları artıracağı üzere, yapılacak müdahaleleri de zorlaştıracaktır.
Merkezi ve lokal idarelerin risk idaresi başlığı altında, kamuoyunda “kentsel dönüşüm” olarak isimlendirilen konut stoğunun kalitesini düzgünleştirme faaliyetleri de bir yandan sürüyor. Lakin, İstanbul’un kökeni fazlaca eskilere dayanan yapı kalitesi ve çarpık kentleşme probleminin kısa bir vadede çözülebilmesi hayli da mümkün görünmüyor?
Bu alanda elde edilen birtakım ilerlemelere karşın İstanbulluların büyük çoğunluğunun, üstte saydığımız başka niçinlerden dolayı zelzelesi çaresizce beklediği gerçeği değişmiyor!
İSTANBUL ZELZELE BÖLGESİ OLMASINA KARŞIN SİSTEMSİZ VE ÇOK BÜYÜDÜ
Dünyada, bir ihtimal, çağlar boyunca sarsıntı üreten faal bir fay sınırının yanı başında kuralsız, sistemsiz ve plansız büyüyen tek kent İstanbul olmalıdır? Kalitesiz yapı stoğu ve kentin sistemsiz yerleşimi, İstanbul halkını zelzele karşısında dünyadaki misal metropollerdekilerden daha savunmasız bir pozisyonda bırakmaktadır. İşte tam da bu sebepten dolayı İstanbul’un bir sarsıntı anında yaşayacağı yıkım ve öbür ziyanları dünyada öteki bir yerleşim yeri ile karşılaştırmak adeta imkânsızdır. Burada yaşanacak olan zelzele, sonuçları prestijiyle da eşsiz olmaya adaydır.
Bir örnek vermek gerekirse, zelzele bölgesi üzerinde konseyi olan Tokyo kentinin planlaması ve bina kalitesi sarsıntı gerçeğine göre ayarlanmıştır. Burada yaşanan 7 M ve üzeri sarsıntılar bırakın bizdeki üzere yıkıcı bir ulusal afete yol açmayı, toplumsal hayatı 3 -5 dakikadan bile fazla etkilemez!
HALK ZELZELEYE VE daha sonraSINDA YAŞANACAKLARA HAZIR DEĞİL
Afet idaresinin en değerli etaplarından birisi de toplumu afete dirençli hale getirmek, yani eğitmek ve örgütlemektir. İşte Türkiye’de bugüne kadar tam manasıyla faaliyete geçirilmeyen tedbir budur. Okullarda yahut işyerlerinde yapılan ÇÖK-KAPAN-TUTUN ve akabinde gelen TAHLİYE ile sonlu kalan tatbikatlar maalesef toplumda şuur yaratmaktan uzaktır.
İstanbullunun başında yaratılan zelzele senaryosu ise şöyledir:
Bir yaz günü gece vakti olacak bir sarsıntıda, sağ kalanlar meskenlerinden çıkarak toplanma alanı olarak belirlenen parklara gideceklerdir. Pekala ya daha sonrası? Ya zelzele soğuk ve yağışlı bir kış günü, çalışma ve okul saatleri ortasında olursa?
Eğitim, çalışma yahut öteki niçinlerden dolayı İstanbul’un çeşitli ilçelerinde bulunan anne, baba ve çocukların ulaşım ve bağlantının çöktüğü bir ortamda tıpkı yerde buluşmasının ne kadar güç olacağını ve hatta kaç gün alacağını hiç düşündünüz mü?
“Aile afet planı” maalesef yalnızca bir çantaya su, besin ve ilaç doldurmaktan ibaret değildir!
İsterseniz zelzele daha sonrası yaşanacakları birkaç istikametiyle inceleyelim:
DEPREM daha sonraSI DEVLET NE YAPACAK?
Son birkaç yıldır hem merkezi idare ve lokal idare ögeleri afete epeyce boyutlu olarak hazırlanmanın gerekliliğini fark etti ve hazırlıklar buna bakılırsa yapılmaya başlandı. Bunların alanda planlanan kararı verip vermeyeceği ise çabucak hemen bilinmiyor?
Bugüne kadar yapılan hazırlıkların odak noktasında daima “enkaz yönetimi” yani enkazdan insan kurtarmak vardı lakin 2020 yılındaki İzmir sarsıntısının akabinde çöken birkaç binada yaşananlar yöneticilerin bir gerçekle yüzleşmesine yol açtı. Buradaki birkaç binada bile çalışmalar günlerce sürmüştü, İstanbul’da yıkılması beklenen yüzbinlerce binaya müdahale edilmesi için ne kadar insan gücü, donanım ve vakit gerekecekti?
AFAD ve genel kolluk, TSK üzere merkezi idare ögeleri ile gönüllüler enkaz müdahalesine yönelik hazırlıklarını sürdürüyorlar. Ayrıyeten lokal idarelerin de bu bahiste merkezi idare ile koordineli biçimde hazırlıklar yaptığı biliniyor.
Bir sarsıntı daha sonrasında Türkiye’nin öteki bölgelerinden bakılırsavlendirilecek kolluk, sıhhat, birinci yardım grupları ile askerler asayişi sağlamak ve gerekli müdahaleleri yapmak üzere sokaklarda yerini alacaktır. Milletlerarası toplumdan gelecek insan gücü ve öbür insani yardımları da hesaba katmak gerekir.
İstanbul’un birinci şoku atlatarak zelzelenin birinci yaralarını sarmaya başlaması yani “kriz yönetimi” safhası için için en azından birkaç hafta gerekeceği şimdiden aşikardır. O yüzden süreksiz vazifeyle gelecek olan çalışanın lojistik, barınma ve istirahat muhtaçlıkları şimdiden planlanmış olmalıdır.
Bir başka kıymetli husus da İstanbulluların öteki vilayetlere tahliyesinin planlanmasıdır.
Kriz idaresi safhası için ne kadar büyüklükte bir bütçe gerektiğini sanırım gözünüzde canlandırabilirsiniz?
DEPREM daha sonraSI VATANDAŞI NE BEKLİYOR?
Kurtarma ve birinci yardım ihtiyacı: Zelzeleden sağ kurtulsa bile enkaz altında kalan yahut yaralanan insanların acil müdahaleye muhtaçlığı olacaktır. Genel yardım ulaşana kadar orada bulunanların sıradan enkaz müdahalesi ve sıradan birinci yardım hususlarında hazırlıklı olması gereklidir. En başta muhtarlar, amatör spor kulüpleri ile hem kenti dernekleri üyeleri organize olma konusunda hem eğitilmeli birebir vakitte donatılmalıdır.
Engelli, yaralılar ile sahipsiz çocuklar: Engelli ve yaralıların hasarlı binalardan tahliyesi ve inançlı alanlara ulaştırılması evvelinde planlanmalıdır. Anne babasını yitirmiş sahipsiz çocuklar resmi ünitelere teslim edilene kadar inançla koruma edilmelidir. Sorumlular isim isim evvelinde planlanmalıdır.
Yangın ve öteki kazalar: Sarsıntı daha sonrasında meydana gelmesi olası yangın ve öteki kazalara müdahale için bir daha mahallî imkânlar ve lokal insan gücü kullanılmalıdır. Bu husustaki eğitim ve donanımlar vakit geçmeden tamamlanmalıdır.
İklim, barınma kaideleri ve lojistik: Makûs hava şartları da hesaba katılarak yalnızca parklar değil, kapalı alana sahip olan kamu binaları, depolar, fabrikalar, ibadethaneler, spor salonları, AVM’ler ve öteki kapalı alanlar barınma yeri olarak planlanmalıdır. Uzun günler ve geceler boyunca sokakta yaşamak zorunda kalan insanların fizyolojik ve sıhhi muhtaçlıklarını karşılayacak bir nizam şimdiden kurularak, işleyişi kullanıcılara anlatılmalıdır. Halkın faal iştiraki ve yardımı olmadan bu sürecin sağlıklı yürütülmesi zordur.
Asayişsizlik: Başta besin ve su temininde yaşanacak zorluklardan kaynaklananlar olmak üzere ziynet ve öbür maddi bedellere karşı yaşanacak yağma ve zorbalıklar hazırlıklı olunması gereken bir durumdur. Merkezi yönetim ögelerinin sokakta mutlak hakimiyeti sağlamasına kadar geçecek müddette halkın can ve mal güvenliğini sağlayacak sıradan uygulamaların öğretilmesi, bir sistem kurulması ve lokal imkanların devreye sokulması gereklidir.
Salgın hastalıklar: Vefat edenlerden ve olumsuz sıhhi koşullardan dolayı meydana gelecek olan salgın hastalıklar baş edilmesi gereken öteki bir değerli konudur.
Sanayi tesislerinin niye olduğu zararlar: Mümkün kimyasal sızıntılar ile başka endüstriyel kazalar da kesinlikle hesaba katılmalıdır.
NELER YAPILMALI?
Aile afet planlaması: Her aile en berbat senaryoyu içeren bir afet planlamasına sahip olmalıdır. Uzun sürecek bir resmi yardım ulaşma süreci hesaba katılarak su, besin, birinci yardım, barınma ve öteki gereksinimlere nazaran bir grup modellemeler geliştirilmelidir. Aile bireylerinin nerede ve nasıl bir ortaya geleceği kesinlikle öğretilmelidir. Aileye dahil yaşlı ve engellilerin tahliyesi ile öteki muhtaçlıkları öncesinden planlanmalıdır.
Okul afet planlaması: Bilhassa yaşı küçük olan çocukların hür bırakılması daha büyük kaosa yol açabileceğinden, çocukların velileri yahut resmi yetkililer tarafınca teslim alınıncaya kadar okulda bekletilmesi daha uygun olacaktır. Okul binalarının başka binalara bakılırsa daha sağlam olması beklendiğinden, öğrencilerin uzun vadeli barınma ve lojistik imkânlarının da evvelinde planlanmış olması gerekir. bakılırsavli bırakılacak öğretmenler bekarlar içinden seçilebilir.
Kurumsal afet ve işleyiş devamlılığı planlaması: Kamu kurumları kadar özel kesim de bir afet anında yapılacakları yani kriz idaresini evvelinde planlamalıdır. Afetin işçi ve faaliyet alanı üstündeki tesirlerini azaltmak, kurum içi dayanışma ve yardımlaşmayı sağlamak ve en kısa müddette ana faaliyet konusuna devam edebilmek için bakılırsav dağılımı ve eğitimler aralıksız olarak yapmalıdır. Bilhassa kritik altyapı yahut sanayi tesisi ve hizmet üreten firmalar bu hususta asla hazırlıksız yakalanmamalıdır.
Şehrin tahliyesi: Sarsıntıdan sağ çıkan ancak meskenleri ziyan bakılırsanler başta olmak üzere insanların memleketlerine yahut uzaktaki yakınlarının yanına bir an evvelden gidebilmeleri için tahliye noktaları ve tahliye imkânları planlanmalıdır. Kentin büyük kısmında yollar kullanım dışı kalacağından deniz araçları bu gayeyle kullanılabilir. Kimin ne vazifede olacağı şimdiden planlanmalı ve lojistik dahil bütün safhalar detaylandırılmalıdır.
Afete dirençli toplum: Toplumun ivedilikle afet şuuruna kavuşturulması en kıymetli öncelik olmalıdır. Afetlerde toplumun edilgen değil iştirakçi ve yardımcı olması beklenir. Bu mevzuda maalesef epeyce geç kalınmıştır.
Feramuz Erdin
Feramuz Erdin 1992 -2007 yılları içinde Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde çeşitli ünitelerde misyon yaptı.
2007-2020 yılları içinde epey uluslu kurumsal şirketlerde profesyonel güvenlik yöneticiliği nazaranvlerinde bulundu.
Halen kurumsal ve şahsi güvenlik, acil durum ve kriz idaresi danışmanlığı yapmaktadır.
ALINTIDIR