Kanser her ne kadar ölümcül bir hastalık olarak bilinse de kanserden kurtulmak, hatta erken periyotta teşhis konmasıyla ondan kurtulmak ya da ona hiç yakalanmamak mümkündür. Bu da lakin korucu önlemlerin alınması ile gerçekleşebilir. Bu korucu önlemlerden bir tanesi de tarama halleridir. Bilhassa göğüs, kalın barsak, prostat ve serviks (rahim ağzı) kanserlerinde tarama biçimleriyle erken teşhis, kanser öncüsü lezyonlar saptanarak güzelleşme sağlanabilir.
Kolon ve rektum kanserleri için de emsal bir durum kelam konusudur. Kolon ve rektum (Kolorektal) kanserlerin büyük bir kısmı (%85-90) barsaklarda oluşan poliplerden gelişir. Bilhassa sosyo-ekonomik seviyesi yüksek, Batı tipi ve liften yoksul besin ile beslenen, kabızlık sorunu yaşayan şahıslarda barsak polipleri pek sık görülür. Batı ülkelerinde hiç bir yakınması olmayan 50 yaş civarındaki bireylerin %25-40’ında barsaklarında polip görülür. Ailesinde kanser hikayesi olanlarda yahut kendisinde kolit üzere risk faktörü bulunanlarda bu oran hayli daha fazladır. Bu polipler vakit içinde farklılaşarak evvel in situ dediğimiz hücre içi, vakit içinde da invaziv dediğimiz daha agresif oluşumlara dönüşebilir. Bu dönüşümde vakit faktörü kadar polipin çapı ve biçiminin de kıymeti vardır. Ayrıyeten yaş artıkça, adenom sıklığı, sayı, displazi ve büyüklük de artmaktadır.
Adenomatöz polipler, 1 cm yahut daha büyük boyuta ulaşana kadar semptom vermezler. Hastalar ekseriyetle anemiye ilişkin halsizlik, yorgunluk yakınmaları yahut bariz kanama ile tabibe müracaat ederler. Villöz adenomalar, diyareye ve buna bağlı sıvı eksikliğine niye olabilir. Akut alt sindirim sistemi kanamaları, kabızlık, karın şişkinliği, barsak tıkanıklığı nadiren de olsa yapabilirler.
Polipleri (adenomları) görünüm olarak üçe (tubüler, tubulovillöz ve villöz) ayırıyoruz. Villöz adenomların kanserleşme riski tübüler olanlara göre 4 kat daha fazladır. Polipin boyutu da kansere dönüşüm açısından değer taşımaktadır. 1cm altındaki poliplerde teşhisten daha sonraki birinci 5 yılda % 3, 10 yılda % 8, 20 yılda % 24 kanserleşme riski varken 3 cm.den büyük poliplerde 5 yılda kanser oluşma riski %30’dur. Polipten alınan biyopside de patolojik olarak değişimi gösteren displazinin derecesine bakılırsa de kanser riski değişmektedir. Şiddetli displazi gösteren poliplerde kanserleşme riski fazla iken kanserleşme mühleti de kısalmaktadır. Adenomdan kansere geçiş ortalama 7 yıldır, şiddetli displazi gösterenlerde bu 4 yıla düşmekte, yavaşça displazi gösterenlerde ise 10 yıla çıkmaktadır.
Kolonoskopide polip saptandığında polipin durumuna bakılırsa ya birebir seansta ya da başka bir seansta polip çıkartılarak patolojik incelemeye yollanır. kimi vakit yalnızca biyopsi alınır ve patolojik inceleme kararına nazaran ileri tedavi planlanır. Nadiren polipler kolonoskopik olarak çıkartılamayacak kadar geniş bir tabanla barsak duvarına yapışık olabilir, bu durumda da laparoskopik (kapalı) metot barsak ameliyatı yapılarak polipin çıkartılma durumu olabilir. Patolojik inceleme daha sonrası polipde berbat diferansiyasyon, lenf yahut damar tutulumu var ise, polipektomi hududunun içine 2 mm girmişse, barsağın daha derin katmanlarına inmişse, polip çıkartıldığı biçimde o barsak kısmı cerrahi olarak çıkartılır.
Âlâ huylu polipler büsbütün çıkartıldıktan daha sonra evvel 2. yılda ve burada sorun yoksa 5 yılda bir kolonoskopik denetim yapılmalıdır. Poliplerin 5 yılda % 5-15 oranında yineladığı bilinmektedir. % 30-35 üzere sayılar da bildirilmiştir. Bu yüksek oranlar, kolonoskopi sırasında gözden kaçan adenomalara bağlı olabilir.
Kolonoskopi sırasında adenomlar haricinde hiperplastik yahut jüvenil polipler de görülebilir. Hiperplastik polipler en sık görülen tümör gelişme potansiyeli görülmeyen poliplerdir. Genelde 5 mm’den küçüktürler. Kolonoskopik incelemelerde % 5 oranında görülürler. Tüm minik boyuttaki poliplerin, % 50’sinden çoksını oluşturur. Lakin hiperplastik poliplerin de % 3’ünde adenomatöz transformasyon oluşur.
Jüvenil polipler ise çocuklarda görülen poliplerin % 95’ni oluştururlar. Saplı, düz, kiraz kırmızısı renginde poliplerdir. kimi vakit resen küçülüp, atılabilir. Genelde, tek ve saplıdır. Büyüklüğü, birkaç milimetreden 1-2 cm kadar değişebilir. Tek olduklarında malign potansiyeli yoktur. Çok olduklarında kanser gelişme potansiyeli olduğundan takip edilmesi gerekir.
Kolon ve rektum kanserleri için de emsal bir durum kelam konusudur. Kolon ve rektum (Kolorektal) kanserlerin büyük bir kısmı (%85-90) barsaklarda oluşan poliplerden gelişir. Bilhassa sosyo-ekonomik seviyesi yüksek, Batı tipi ve liften yoksul besin ile beslenen, kabızlık sorunu yaşayan şahıslarda barsak polipleri pek sık görülür. Batı ülkelerinde hiç bir yakınması olmayan 50 yaş civarındaki bireylerin %25-40’ında barsaklarında polip görülür. Ailesinde kanser hikayesi olanlarda yahut kendisinde kolit üzere risk faktörü bulunanlarda bu oran hayli daha fazladır. Bu polipler vakit içinde farklılaşarak evvel in situ dediğimiz hücre içi, vakit içinde da invaziv dediğimiz daha agresif oluşumlara dönüşebilir. Bu dönüşümde vakit faktörü kadar polipin çapı ve biçiminin de kıymeti vardır. Ayrıyeten yaş artıkça, adenom sıklığı, sayı, displazi ve büyüklük de artmaktadır.
Adenomatöz polipler, 1 cm yahut daha büyük boyuta ulaşana kadar semptom vermezler. Hastalar ekseriyetle anemiye ilişkin halsizlik, yorgunluk yakınmaları yahut bariz kanama ile tabibe müracaat ederler. Villöz adenomalar, diyareye ve buna bağlı sıvı eksikliğine niye olabilir. Akut alt sindirim sistemi kanamaları, kabızlık, karın şişkinliği, barsak tıkanıklığı nadiren de olsa yapabilirler.
Polipleri (adenomları) görünüm olarak üçe (tubüler, tubulovillöz ve villöz) ayırıyoruz. Villöz adenomların kanserleşme riski tübüler olanlara göre 4 kat daha fazladır. Polipin boyutu da kansere dönüşüm açısından değer taşımaktadır. 1cm altındaki poliplerde teşhisten daha sonraki birinci 5 yılda % 3, 10 yılda % 8, 20 yılda % 24 kanserleşme riski varken 3 cm.den büyük poliplerde 5 yılda kanser oluşma riski %30’dur. Polipten alınan biyopside de patolojik olarak değişimi gösteren displazinin derecesine bakılırsa de kanser riski değişmektedir. Şiddetli displazi gösteren poliplerde kanserleşme riski fazla iken kanserleşme mühleti de kısalmaktadır. Adenomdan kansere geçiş ortalama 7 yıldır, şiddetli displazi gösterenlerde bu 4 yıla düşmekte, yavaşça displazi gösterenlerde ise 10 yıla çıkmaktadır.
Kolonoskopide polip saptandığında polipin durumuna bakılırsa ya birebir seansta ya da başka bir seansta polip çıkartılarak patolojik incelemeye yollanır. kimi vakit yalnızca biyopsi alınır ve patolojik inceleme kararına nazaran ileri tedavi planlanır. Nadiren polipler kolonoskopik olarak çıkartılamayacak kadar geniş bir tabanla barsak duvarına yapışık olabilir, bu durumda da laparoskopik (kapalı) metot barsak ameliyatı yapılarak polipin çıkartılma durumu olabilir. Patolojik inceleme daha sonrası polipde berbat diferansiyasyon, lenf yahut damar tutulumu var ise, polipektomi hududunun içine 2 mm girmişse, barsağın daha derin katmanlarına inmişse, polip çıkartıldığı biçimde o barsak kısmı cerrahi olarak çıkartılır.
Âlâ huylu polipler büsbütün çıkartıldıktan daha sonra evvel 2. yılda ve burada sorun yoksa 5 yılda bir kolonoskopik denetim yapılmalıdır. Poliplerin 5 yılda % 5-15 oranında yineladığı bilinmektedir. % 30-35 üzere sayılar da bildirilmiştir. Bu yüksek oranlar, kolonoskopi sırasında gözden kaçan adenomalara bağlı olabilir.
Kolonoskopi sırasında adenomlar haricinde hiperplastik yahut jüvenil polipler de görülebilir. Hiperplastik polipler en sık görülen tümör gelişme potansiyeli görülmeyen poliplerdir. Genelde 5 mm’den küçüktürler. Kolonoskopik incelemelerde % 5 oranında görülürler. Tüm minik boyuttaki poliplerin, % 50’sinden çoksını oluşturur. Lakin hiperplastik poliplerin de % 3’ünde adenomatöz transformasyon oluşur.
Jüvenil polipler ise çocuklarda görülen poliplerin % 95’ni oluştururlar. Saplı, düz, kiraz kırmızısı renginde poliplerdir. kimi vakit resen küçülüp, atılabilir. Genelde, tek ve saplıdır. Büyüklüğü, birkaç milimetreden 1-2 cm kadar değişebilir. Tek olduklarında malign potansiyeli yoktur. Çok olduklarında kanser gelişme potansiyeli olduğundan takip edilmesi gerekir.