Lübnan ve Kudüs’teki şeriat mahkemelerinde hâlâ Osmanlı hukuku uygulanıyor

Perez

Global Mod
Global Mod
Lübnan’ın Sayda kentinde Sünni Müslümanlara hizmet veren Şeriat Mahkemesi Baş Kadısı Pir Muhammed Ebu Zeyd, hususla ilgili AA muhabirine açıklamalarda bulundu.

Kadı Ebu Zeyd, İstanbul’da 1868-1876 senelerında bir ilim heyeti tarafınca hazırlanan, Osmanlı’nın uygar kanunu olarak bilinen Mecelle ile 1917’de çıkarılan Hukūk-ı Âile Kararnâmesi’ni (Osmanlı Aile Kanunu) bugünkü davalarda sıkça kullandıklarını söylemiş oldu.

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’la bir yandan Fransa, İtalya ve Almanya’dan ceza kanunları, deniz hukuku üzere Avrupa maddelerini çeviri faaliyetleri başladığını, öteki yandan da İslam fıkhının geliştirildiğini belirten Kadı Ebu Zeyd, “Burada dinî metinlerin ve fıkıh metinlerinin yasa lisanına dönüştürülmesi amaçlanıyordu. bu biçimdece Mecelle ortaya çıktı.” dedi.

Kadı Ebu Zeyd, “Hacr ve şahitlikle ilgili davalarda Mecelle’yi hâlâ uyguluyoruz. Hacr, fazlaca yaşlı ya da zihinsel pürüzü bulunan şahısların mali tasarrufunun engellenmesi yahut kısıtlanması demek. Kişi davada birini şahit göstermek istediğinde şahit kimdir, özellikleri nelerdir ve bahisle alakalı öbür detaylar nelerdir? Tüm bunları Mecelle’den alıyoruz.” sözlerini kullandı.


Hukūk-ı Âile Kararnâmesi’nin de bir bütün halinde Lübnan’daki Sünni Müslümanlar tarafınca günümüzde uygulanmaya devam ettiğini aktaran Kadı Ebu Zeyd, şunları kaydetti:

“Hacr ve ispat mevzularında birinci hazırlandığından bu yana Mecelle’yi uyguluyoruz. Büsbütün alıp bir bütün halinde uyguladığımız bir diğer şey de 1917’de hazırlanan Hukūk-ı Âile Kararnâmesi’dir. Osmanlı’dan aldığımız üçüncü düzenleme ise Tanzim-i Mehakim Kanunu’ydu (mahkemelerin düzenlenmesi). Bunu makul bir süre uyguladık. daha sonra 1943’te yeni bir kanun çıkarıldı ve Tanzim-i Mehakim yürürlükten kalktı.”

Kadı Ebu Zeyd, Osmanlı Devleti’nin “farklı ve fazlaca sayıdaki maddeyi herkesi bağlayan tek bir kanuna dönüştürmesini” en büyük başarılarından biri gördüğünü lisana getirdi.

Lübnanlı Kadı, Osmanlı kanunu olan Mecelle’ye bakılırsa karar verdiği son davalardan birini şöyleki aktardı:

“Bir davam vardı. Bayan kocasına dava açmıştı. Şahitlerden biri hanımın kardeşiydi. Biz de Mecelle’ye baktık. Şahitler kısmındaki kararlara baktık. Şayet anne, baba, dede ya da oğul üzere bir silsilede değil ise kardeşin kardeşe şahitliğinin kabul edilebileceği konusundaki maddeyi bularak buna nazaran hareket ettik.”



ŞİİLER VE DÜRZİLER DE KULLANIYOR


Lübnan’da yalnızca Sünnilerin değil, Caferi (Şii) ve Dürzilere ilişkin mahkemelerin de şahitlik davalarında Mecelle’ye müracaat ettiğini belirten Kadı Ebu Zeyd, “Osmanlı aile hukuku da bu üç mahkeme tarafınca uygulanıyor fakat hepsi tüm kanunu uygulamıyor. Sünniler tamamını uyguluyor. Şiiler ile Dürziler ise kimi hususlarını uyguluyorlar.” dedi.

İSLAM TARİHİNDE BİR BİRİNCİ YAŞANDI

Mecelle’yi uygulayan bir öteki yer de İsrail işgali altındaki Doğu Kudüs’te bulunan şeriat mahkemeleri.

AA muhabirine konuşan Kudüs İslam Şeriatı Mahkemesi Kadısı Pir Muhammed Sarandah, Osmanlı devrinde Müslümanların bulunduğu bölgelerin genişlemesiyle beşerler içinde hükmetmek için tüzel düzenlemenin bir muhtaçlık haline geldiğini söylemiş oldu.

Kadı Sarandah, bu niçinle Osmanlı devrinde idari açıdan işleri denetim etmek için fıkhî kararların derlendiğini ve bunun herkes tarafınca kabul gördüğünü aktardı.

Fıkıh kurallarının kanun hususlarına dönüştürülmesinin ve Osmanlı Devleti’nin neresinde olursa olsun tüm mahkemelerde birebir kuralların uygulanmasının İslam tarihinde bir birinci olduğunu belirten Kadı Sarandah, “(Osmanlı’dan ayrılan) Devletler ortaya çıktıktan daha sonra her yeni ülkenin farklı başka kanunları oluştu ve şeri mahkemeler kısımlara ayrıldı. Şeri mahkemeler evlilik ve boşanma davalarında uzmanlaştı. Ayrıyeten askeri ve uygar işlere bakan mahkemeler de kuruldu. Lakin bilhassa şeri mahkemeler hala Osmanlı kanunu olan Mecelle’ye dayanıyor.”



MECELLE-İ AHKÂM-I ADLİYYE VE HUKÛ-I ÂİLE KARARNÂMESİ NEDİR?


Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nde yer alan bilgilere göre Osmanlı Devleti’nde evvel borçlar, kısmen eşya ve şahıs hukuku kararları 1868-1876 senelerında Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, sonrasındasında aile hukuku kararları 1917’de Hukūk-ı Âile Kararnâmesi ismiyle kanunlaşmıştır.

Her ikisi de İslam hukukuna dayalı olarak hazırlanan birinci kanunlar olması ötürüsıyla yalnızca Osmanlı hukuk tarihi bakımından değil İslam hukuk tarihi bakımından da dikkate kıymet bir kıymete sahiptir ve İslam ülkeleri tarafınca hazırlanan kanunlara öncülük ve örneklik etmiştir.

KAYNAK: AA
 
Üst