Günümüzde dünyadaki bir epey araştırmacı kekemeliğin nörogelişimsel bir bozukluk olduğunda hemfikirdir. Bunun yanı sıra kekemeliğin başlangıcına ve devam etmesine tesir eden motor, dilsel, duygusal olmak üzere bir epeyce faktör oldu kabul edilmektedir. Bu kadar fazlaca faktörden etkilenen kekemeliğin terapisinde lisan ve konuşma terapistlerine bir epeyce sorumluluk düşmektedir. Lisan ve konuşma terapistleri, vücut fonksiyon ve yapılarındaki bozulmaları, aktivite sınırlılıklarını, iştirak kısıtlılıklarını ve bağlamsal faktörlerin yarattığı mahzurları azaltarak hayat kalitesini güzelleştirmek için çalışır. Yani, kekemeliği olan bireyleri kapsamlı olarak kıymetlendirerek konuşma ile bağlı, hayata iştiraki sınırlayan alanlar mevcut ise o alanlarda da çalışmak ile yükümlüdürler. Bireylerin akıcılığını arttırma çalışmalarının yanı sıra konuşma durumları ile ilgili korkularını yönetebilmelerine de yardımcı olurlar.
Yanlışsız ve tesirli müdahale maksatlarının belirlenmesinde kapsamlı bir kıymetlendirme yapılması fazlaca değerlidir. Kekemeliği olan bireylerde eşlik eden psikiyatrik bir teşhis olabilir. Bu durumlara müdahale edilmesi lisan ve konuşma terapisi mesleğinin sonları haricindedır. Bu bireylerin psikiyatrik kıymetlendirme açısından yönlendirilmesi gerekir.
Lisan ve konuşma terapisi değerlendirmesi kararında, kekemeliğe ait bilgi eksikliği, olumsuz bakış açısı, kaçınma gibisi bulgular elde edilir ise lisan konuşma terapisi kapsamına kabullenme idmanlarının dahil edilmesi gerekliliği ortaya çıkar. Kabul, bir sorunun ne olduğunu tanımak, onu deneyimlenmeye istekli olmak ve durumu ele almanın daha yeni ve daha uyarlanabilir yollarını bulmaktır. Kekemelik terapisinde kabul, asla pes etmek, boyun eğmek üzere algılanmamalıdır bilakis, düzgün bir bağlantıcı olma amacında değişim sürecinin kritik bir kesimidir. Kabul, epeyce geniş bir terapi sürecinde, daha uygun bir esneklik, duygusal ve bilişsel süreçlerin daha düzgün düzenlenmesi, daha uygun bir genel ruh sıhhati ve gelişmiş hayat kalitesi için yalnızca bir adımdır.
Kekemelik sebebi ile müracaatta bulunan bir aile ya da birey öyküsünü anlatırken çoğunlukla kekemeliğin heyecan, memnunluk, öfke üzere duygusal reaksiyonlardan etkilendiğini bildirir. Kekemelik ve hisler içinde bir bağlantı olmakla birlikte bu münasebetin tabiatı tam olarak bilinmemektedir. Ancak günümüzde yaygın kanı, evvel kekemeliğin var olduğu, akabinde konuşma tecrübeleri esnasında şahısların karşılaştığı çevresel yansıların bireylerin konuşma durumunda yaşayacakları hisleri etkilediği istikametindedir.
Örneğin, iki farklı kişiyi ele alalım. Birinci kişi konuşurken kekelediğinde konuştuğu kişi ona “sen ne biçim konuşuyorsun o denli tekrar duymamayım,” öteki birisi “öfff biraz süratli konuşsana, sıktın sen de ben gidiyorum,” reaksiyonu verir ise yani konuşma tecrübelerine çoğunlukla olumsuz yanıtlar alırsa, bu kişi konuşması gereken durumlarda konuşmak istemeyebilir, bir daha olumsuz bir reaksiyon alacağını düşünerek kaygılanabilir, üzülebilir, utanabilir vb. Kişi kaygılandığı için kekelememiştir, kekelediğinde olumsuz yansılar aldığı için, konuşmak zorunda olduğu vakit içinder gelirken kaygılanmaya başlar.
İkinci kişi konuşurken kekelediğinde onu dinleyenler çoğunlukla herkes ile konuşurken nasıl yansılar veriyorlar ise o biçimde reaksiyon versinler, anlayışlı, konuşurken neler dediğini samimiyetle dinleyen, onunla sohbetten keyif alan şahıslar ortasında gelişsin. Bu kişinin kekemelik ve konuşma ile ilgili olumsuz hisler geliştirmesi daha düşük bir ihtimaldir. Bu şahıslar konuşma terapisi almaya gereksinim da duymayabilirler ve bu katiyen olağandır. Aşikâr bir yaştan daha sonra kekemelik terapisine başlamak kişinin kendi isteği, motivasyonu ile olması gereken bir müddetçtir.
Günümüzde okul öncesi devirde çocukların hislerini düzenlemenin terapi sürecine dahil edilmesini destekleyen kâfi delil olmadığı görülmektedir. Okul çağı ile birlikte durumun karmaşıklaştığı gözlenmektedir. Bu süreçte ailenin telaşının yönetilmesinin daha ön plana çıktığı görülmektedir. Yedi yaş prestiji ile çocuklarda, konuşma ile bağlı dertlerin ortaya çıkabildiği çeşitli araştırmalar ile gösterilmiştir. Ergenlik ile bir arada ve yetişkinlikte olumsuz hislerin ve fikirlerin kekemeliğe eşlik etme riskinin büyük oranda arttığına yönelik deliller mevcuttur.
Kekemelik ve his içindeki münasebete yönelik bilgiler incelendiğinde, kekemelik müdahalesi yapan lisan ve konuşma terapistlerinin his bileşenini çalışma maharetlerini geliştirmeleri bir mecburilik üzere görünmektedir. Kabul, his, biliş çalışmalarına ağırlaşan ve günümüzde kekemelik terapisinde de kullanılan üç müdahaleden tekniklerin kekemelik terapisine dahil edildiği görülmektedir. Bunlar, bilişsel davranışçı terapi, kabul ve kararlılık terapisi ve şuurlu farkındalık terapisi teknikleridir. Lisan ve konuşma terapistlerinin kekemelik terapilerinde kapsamlı değerlendirmeler kararında şahısların muhtaçlığına özel yaklaşımları tercih etmesi, bireyin muhtaçlıklarını sık sık dinlemesi ve sürecin danışan, aile ve ilgili başka yakın etraftan bireyler ile temas halinde, bir arada yürütülmesi muvaffakiyet için kritik değer taşır.
Kaynaklar
Alm, P.A. (2004a). Stuttering, emotions, and heart rate during anticipatory anxiety: a critical review. Journal of Fluency Disorders, 29(2), 123–133. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2004.02.001
American Speech-Language-Hearing Association. (2007). Scope of Practice in Speech-Language Pathology [Scope of Practice]. Available from www.asha.org/policy. https://doi:10.1044/policy.SP2007-00283
Ambrose, N.G., Yairi, E., Loucks, T.M., Seery, C.H, & Throneburg, R. (2015). Relation of motor,linguistic and temperament factors in epidemiologic subtypes of persistent and recovered stuttering: Initial findings. Journal of Fluency Disorders, 45, 12–26. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2015.05.004
Beilby, J. M., & Byrnes, M. L. (2012). Acceptance and commitment therapy for people who stutter.
Blood, G. W., Blood, I. M., Tellis, G., & Gabel, R. (2001). Communication apprehension and self-perceived communication competence in adolescents who stutter. Journal of Fluency Disorders, 26(3), 161–178. https://doi.org/10.1016/s0094-730x(01)00097-3
Bu türlü, M. P. (2011). Mindfulness training in stuttering therapy: A tutorial for speech-language pathologists. Journal of Fluency Disorders, 36, 122–129
Cheasman, C. (2007, Spring). Revealing and healing—A mindfulness approach to stammering. Speaking Out, pp. 9–10.
Healey, E. C., & Scott, L. A. (1995). Strategies for treating elementary school-age children who stutter: An integrative approach. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 26, 151–161.
Iverach, L., O’Brian, S., Jones, M., Block, S., Lincoln, M., Harrison, E., … Onslow, M. (2009). Prevalence of anxiety disorders among adults seeking speech therapy for stuttering. Journal of Anxiety Disorders, 23(7), 928–934. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2009.06.003
Murphy, W.P., Yaruss, J.S., & Quesal, R.W. (2007a) Enhancing treatment for school-age children who stutter II. Reducing bullying through role-playing and self-disclosure. Journal of Fluency Disorders, 32, 139–162. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2007.02.001.
Murphy, W.P., Yaruss, J.S., & Quesal, R.W. (2007b) Enhancing treatment for school-age children who stutter I. Reducing negative reactions through desensitization and cognitive restructuring. Journal of Fluency Disorders, 32(2), 121–138. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2007.02.002.
Yaruss, J. S., Coleman, C. E., & Quesal, R. W. (2012). Stuttering in school-age children: A comprehensive approach to treatment. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 43, 536–548. https://doi.org/10.1044/0161-1461(2012/11-0044)
Yanlışsız ve tesirli müdahale maksatlarının belirlenmesinde kapsamlı bir kıymetlendirme yapılması fazlaca değerlidir. Kekemeliği olan bireylerde eşlik eden psikiyatrik bir teşhis olabilir. Bu durumlara müdahale edilmesi lisan ve konuşma terapisi mesleğinin sonları haricindedır. Bu bireylerin psikiyatrik kıymetlendirme açısından yönlendirilmesi gerekir.
Lisan ve konuşma terapisi değerlendirmesi kararında, kekemeliğe ait bilgi eksikliği, olumsuz bakış açısı, kaçınma gibisi bulgular elde edilir ise lisan konuşma terapisi kapsamına kabullenme idmanlarının dahil edilmesi gerekliliği ortaya çıkar. Kabul, bir sorunun ne olduğunu tanımak, onu deneyimlenmeye istekli olmak ve durumu ele almanın daha yeni ve daha uyarlanabilir yollarını bulmaktır. Kekemelik terapisinde kabul, asla pes etmek, boyun eğmek üzere algılanmamalıdır bilakis, düzgün bir bağlantıcı olma amacında değişim sürecinin kritik bir kesimidir. Kabul, epeyce geniş bir terapi sürecinde, daha uygun bir esneklik, duygusal ve bilişsel süreçlerin daha düzgün düzenlenmesi, daha uygun bir genel ruh sıhhati ve gelişmiş hayat kalitesi için yalnızca bir adımdır.
Kekemelik sebebi ile müracaatta bulunan bir aile ya da birey öyküsünü anlatırken çoğunlukla kekemeliğin heyecan, memnunluk, öfke üzere duygusal reaksiyonlardan etkilendiğini bildirir. Kekemelik ve hisler içinde bir bağlantı olmakla birlikte bu münasebetin tabiatı tam olarak bilinmemektedir. Ancak günümüzde yaygın kanı, evvel kekemeliğin var olduğu, akabinde konuşma tecrübeleri esnasında şahısların karşılaştığı çevresel yansıların bireylerin konuşma durumunda yaşayacakları hisleri etkilediği istikametindedir.
Örneğin, iki farklı kişiyi ele alalım. Birinci kişi konuşurken kekelediğinde konuştuğu kişi ona “sen ne biçim konuşuyorsun o denli tekrar duymamayım,” öteki birisi “öfff biraz süratli konuşsana, sıktın sen de ben gidiyorum,” reaksiyonu verir ise yani konuşma tecrübelerine çoğunlukla olumsuz yanıtlar alırsa, bu kişi konuşması gereken durumlarda konuşmak istemeyebilir, bir daha olumsuz bir reaksiyon alacağını düşünerek kaygılanabilir, üzülebilir, utanabilir vb. Kişi kaygılandığı için kekelememiştir, kekelediğinde olumsuz yansılar aldığı için, konuşmak zorunda olduğu vakit içinder gelirken kaygılanmaya başlar.
İkinci kişi konuşurken kekelediğinde onu dinleyenler çoğunlukla herkes ile konuşurken nasıl yansılar veriyorlar ise o biçimde reaksiyon versinler, anlayışlı, konuşurken neler dediğini samimiyetle dinleyen, onunla sohbetten keyif alan şahıslar ortasında gelişsin. Bu kişinin kekemelik ve konuşma ile ilgili olumsuz hisler geliştirmesi daha düşük bir ihtimaldir. Bu şahıslar konuşma terapisi almaya gereksinim da duymayabilirler ve bu katiyen olağandır. Aşikâr bir yaştan daha sonra kekemelik terapisine başlamak kişinin kendi isteği, motivasyonu ile olması gereken bir müddetçtir.
Günümüzde okul öncesi devirde çocukların hislerini düzenlemenin terapi sürecine dahil edilmesini destekleyen kâfi delil olmadığı görülmektedir. Okul çağı ile birlikte durumun karmaşıklaştığı gözlenmektedir. Bu süreçte ailenin telaşının yönetilmesinin daha ön plana çıktığı görülmektedir. Yedi yaş prestiji ile çocuklarda, konuşma ile bağlı dertlerin ortaya çıkabildiği çeşitli araştırmalar ile gösterilmiştir. Ergenlik ile bir arada ve yetişkinlikte olumsuz hislerin ve fikirlerin kekemeliğe eşlik etme riskinin büyük oranda arttığına yönelik deliller mevcuttur.
Kekemelik ve his içindeki münasebete yönelik bilgiler incelendiğinde, kekemelik müdahalesi yapan lisan ve konuşma terapistlerinin his bileşenini çalışma maharetlerini geliştirmeleri bir mecburilik üzere görünmektedir. Kabul, his, biliş çalışmalarına ağırlaşan ve günümüzde kekemelik terapisinde de kullanılan üç müdahaleden tekniklerin kekemelik terapisine dahil edildiği görülmektedir. Bunlar, bilişsel davranışçı terapi, kabul ve kararlılık terapisi ve şuurlu farkındalık terapisi teknikleridir. Lisan ve konuşma terapistlerinin kekemelik terapilerinde kapsamlı değerlendirmeler kararında şahısların muhtaçlığına özel yaklaşımları tercih etmesi, bireyin muhtaçlıklarını sık sık dinlemesi ve sürecin danışan, aile ve ilgili başka yakın etraftan bireyler ile temas halinde, bir arada yürütülmesi muvaffakiyet için kritik değer taşır.
Kaynaklar
Alm, P.A. (2004a). Stuttering, emotions, and heart rate during anticipatory anxiety: a critical review. Journal of Fluency Disorders, 29(2), 123–133. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2004.02.001
American Speech-Language-Hearing Association. (2007). Scope of Practice in Speech-Language Pathology [Scope of Practice]. Available from www.asha.org/policy. https://doi:10.1044/policy.SP2007-00283
Ambrose, N.G., Yairi, E., Loucks, T.M., Seery, C.H, & Throneburg, R. (2015). Relation of motor,linguistic and temperament factors in epidemiologic subtypes of persistent and recovered stuttering: Initial findings. Journal of Fluency Disorders, 45, 12–26. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2015.05.004
Beilby, J. M., & Byrnes, M. L. (2012). Acceptance and commitment therapy for people who stutter.
Blood, G. W., Blood, I. M., Tellis, G., & Gabel, R. (2001). Communication apprehension and self-perceived communication competence in adolescents who stutter. Journal of Fluency Disorders, 26(3), 161–178. https://doi.org/10.1016/s0094-730x(01)00097-3
Bu türlü, M. P. (2011). Mindfulness training in stuttering therapy: A tutorial for speech-language pathologists. Journal of Fluency Disorders, 36, 122–129
Cheasman, C. (2007, Spring). Revealing and healing—A mindfulness approach to stammering. Speaking Out, pp. 9–10.
Healey, E. C., & Scott, L. A. (1995). Strategies for treating elementary school-age children who stutter: An integrative approach. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 26, 151–161.
Iverach, L., O’Brian, S., Jones, M., Block, S., Lincoln, M., Harrison, E., … Onslow, M. (2009). Prevalence of anxiety disorders among adults seeking speech therapy for stuttering. Journal of Anxiety Disorders, 23(7), 928–934. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2009.06.003
Murphy, W.P., Yaruss, J.S., & Quesal, R.W. (2007a) Enhancing treatment for school-age children who stutter II. Reducing bullying through role-playing and self-disclosure. Journal of Fluency Disorders, 32, 139–162. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2007.02.001.
Murphy, W.P., Yaruss, J.S., & Quesal, R.W. (2007b) Enhancing treatment for school-age children who stutter I. Reducing negative reactions through desensitization and cognitive restructuring. Journal of Fluency Disorders, 32(2), 121–138. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2007.02.002.
Yaruss, J. S., Coleman, C. E., & Quesal, R. W. (2012). Stuttering in school-age children: A comprehensive approach to treatment. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 43, 536–548. https://doi.org/10.1044/0161-1461(2012/11-0044)