“Resmi bellekler”den nasıl korunacağız
Hemingway ani ve sevgi dolu bir müsamahayla onu dikkatle süzdü: “Ya sizin Johann, sizin post mortem yaşınız nedir?”
Milan Kundera, Ölümsüzlük isimli romanında Hemingway ile Goethe’yi bir ortaya getirir ve ortalarında güzel bir sohbet başlatır. Sohbetin bir yerinde ise post mortem yaş sıkıntısı gündeme gelir. “Bu soruya, ‘Yüz elli altı diye karşılık verir Goethe, besbelli bir mahcubiyetle.’”
Olguya bir de benim gibiler açısından bakmak mümkün. kimi vakit kendimi “yaşayan ölü” olarak isimlendiririm. Yürüyen meyyit, uykuya yatan meyyit, rüya/kâbus nazarann meyyit, çalışan meyyit ve alışılmış “yazan” meyyit. Asıl derin soru/n da bu: Yaşayan ölülerin post mortem’ini ortaya çıkartacak (ne ehemmiyeti var ise) bir bilim, “yaş-bilim” icat edilmiş midir? Mümkün mü bu biçimde bir şey?
Bu ortada Albert Karaca da Post-Mortem isimli yapıtına “Muhterem Valide öldü” diyerek giriş yapar. Aforizmalardan oluşan kitap baştan sona Saygıdeğer Valide ile Freudyen bir aşk-nefret ilgisini işler. Aslında hayranlık ile aşağılık kompleksi içinde gidip gelen bir ruh hali… Benim de Geçmişin Tabu(t)ları’nda “hemen hemen” sonuca bağlayamadığım bir travmadır anne lakin burada bir mola diyelim. Akabinde soluk alıp verelim zira çok meşakkatli bir seyahat bizi bekliyor.
Gençliğin havailiğinden ya da “ezeli davanın bir salaklık olduğunu kesin surette” anlayamadığım senelerda hayli da dönüp arkama bakmadığım, önemsizlediğim figür “annesizlik hali”, ben mevte yaklaştığımda devasa bir sorunsala dönüştü. Her ne kadar annemin bir ses kaydı yoksa da olmayan sesten bir rüzgâr fısıltısı, bir hüzün müziği, bir ninni, hatta bir “mortem” temposunda cenaze marşında hayat bulan ve notaları ağlatan “yalnız ben”in tekinsiz öyküsü benimle varoluşunu sürdürdü, bugüne kadar…
Artık niye annemi andım değil mi? Annemin post mortem yaşı ile benim şimdiki yaşımı, dahası babamın da öldüğü yaşı tescillemek için olabilir -sanırım. Bu da elli dokuz’dur. Bir üçleme çıkar mı buradan? Belki…
Yaş ile yaşamak at başı sarfiyat mi pekala? Olağan ki hayır. Farklı ve ortasından çıkılmaz hesaplamalara dalmak gerekir ki iktisat, muhasebe, matematik hiç benim işim olmadı! Babamın öldüğü yaşta olmayı başarmak büsbütün tesadüf. Lakin bir diğer değişik tesadüf de annemi kaybeden babamın yaşı ile post mortem yaşının çakışması… Bu da yirmi dokuz’dur. Yirmi dokuz’un bir öbür detayı, benim de mahpustan çıktığım yaştır.
vakit içinderı bu kadar üst üste bindirmenin garip yahut “ilahi” bir yanı da var. Hangi birine yer vereceğimi bilemedim. Bir öbür metne iliştirmek daha uygun üzere.
Kundera, bir daha Ölümsüzlük’te, Goethe’yi şöyleki dillendirir: “Kendi imgesini keder etmek, işte insanın iflah olmaz hamlığı. İnsanın imgesine kayıtsız kalması o kadar güç ki. bu biçimde bir kayıtsızlık insan gücünü aşar. İnsan bunu fakat vefatından daha sonra anlar.”
Demem odur ki ben de “kendi imgemi” mevtle yan yana koşanlardanım. Artık niye bu kadar vefattan kelam etmek değil mi? Dostoyevski’nin Ölüler Konutundan Anılar isimli romanını bilirsiniz. Bir isim olarak bile olsa bu kitap beni daima cezbetmiştir. sebebine değineceğim. Geçmişin Tabu(t)ları’nın yanına ekleyeceğim bir öteki kitap ismi: Ölüler Kentinden Anılar olabilir. Anılar/Anekdotlar…
Russo’ya uyup İtiraf Ediyorum. Bursa’ya ayak bastığımızın üzerinden elli iki yıl geçmiş, lisana kolay. 1969-2021. Bu elli iki yıllık süreçte Bursa, benim için “ölüler şehri”ne dönüşmüştür. Mezarını sorsanız gösteremeyeceğim on yedi yaşında katledilen kardeşim Selahattin, Bursa’da yatıyor. Üç kardeşimin anneleri, beni de ilkokul birden on sekiz yaşına getiren annem, burada yatıyor. Onun kıssası ne acıklıdır. Mahkeme salonunda beyin kanaması geçirerek… Elli dokuz yaşında ölen babam, bir daha öyle… Ki babamın kıssası romanlara/filmlere husus olabilecek “inanılmazlıklar”la doludur. (Babam ve Oğlum sineması onun öyküsü yanında epey fazla sönük kalır.) Anne yarım/teyzem bu kentte, sütannem, süt ağabeyim ve daha anımsayamadığım kaç dostum bu kentte bir yerlere gömülü…
91’de Özal’ın “şartlı tahliye”siyle on sekizinde girip “yirmi dokuz”unda dışarıya adım attığımda birinci uğradığım yer, bir daha Bursa’dır. Baba ocağı. Lakin ne yazık ki bir hafta bile duramadım. Ölüler zihnimin her yanını kemiriyorlardı, en epeyce da ruhumu ateşe atıyorlardı. “Senin salaksandırak daldığın ‘sözde’ radikal tarihinin kurbanlarıyız biz. Yaşayarak ve yazarak cezalandırıyoruz seni.” Evet, o gün bugün yaşayan meyyit olarak ömrümü yazmaya adadım. Yazmayla ve yayımlamayla cezalandırılmış bir ömür. Sisifossöyleni burada yavaşça mi kalıyor? Sanmıyorum. En sıradaninden, Sisifos’a haksızlık olur. bir daha de yeraltı dünyasından dağın doruklarına taş taşımaktan daha beter benimki dersem, bilin ki abartı değildir. Zihnimde, ruhumda onlarca ölüyle yan yana yaşıyor olmak… Şöyle bir gözünüzde canlandırın: Her sözün ortasına yerleşmiş bir “mortem”…
Marc Augé’ninUnutma Biçimleri’nde vurguladığı üzere, yalnızca “resmi belleğin” değil, “şahsi bellek”lerin de “anılar biriktirme”, “anıtlar dikme” konusunda son derece cevval olduğu inkâr edilemez.
TABUTLARLA YAŞLANMAK
şüphesiz “adam olacak”tım, “bıraksaydılar”; bir yol da yürüyecektim, sabır taşlarıyla döşenmiş kaldırımlarda; bir yaraya merhem olmam da kaçınılmazdı, “bıraksaydılar”… “On yedi” ne ki yirmi yedisini de gorecekti/m -kardeşim’in, altmış yedisini de ağabeyimin…
Bir pencere önünde oturup periyodun cinayet masallarını dinleyecek, daha sonra içlerinden birini seçip üstlenecektim. Hiç tanımadığım, ergen mi genç mi, yüzüne rastgele bir acı yerleşmiş mi, rastgele bir tasa konaklamış mı, âşkı tanımış mı örneğin, ayrılığı mesken edinmiş mi bilmediğim bir maktulün ahını alacaktım.
“Başkasının suçunu/cinayetini üstlenmek zorunda kalmak”, biliyorum, “yiğitlik değildir”, olağan olarak lakin “resmi tarih”in pisliği örtme biçimlerinden biridir: azap tezgâhları. Sartre “başkası cehennemdir” dese de sormadan edemem; ya o bensem, etim, tırnağım, acım ise; kendinden firar eden, coğrafyasının makûs yazgısına teslim olan, yenilgiyi kabullenen masumiyetimse… “On yedisi”nde bile memleket sorunlarıyla boğuşan, darağacına yürüyen… Cetlerinin yerine yüzsenelerın yükünü sırtlanarak yaşamayı erteleyen… Ne büyük, ne dokunaklı, ne huzursuz edici bir anı/t…
Evet, yanlış gdolayılen bir şeyler var/dı tabutlarda. Madımak’ta bir şair “acıya kiracı” konaklamadı mı? Burhan Günel, tarihin derinliklerinden ateşe bulanıp gelen, dahası bir Sivas/Madımak “anısı/anıtı” olan Ateş ve Kuğu’da “Ben bütün ülkeyi yitirdim orada!” demedi mi? Bütün ülkeyi, bütün dünyayı “yitirmek”, akabinde “büyüsü bozulmuş” bir yaşama mahkûm olmak…
Sormam gerekti tüm bunları ve daha nicelerini anımsatmam… “Muhasebe dairesi”nde sözlerin çetelesini tutmak benim işim değilse de ruhuma kelam geçirmem hiç mümkün görünmüyor, diğer türlü yaşamayı beceremiyorum…
Marc Augé, üstte andığım yapıtında ne diyordu: “Resmi belleğin anıtlara gereksinimi vardır; resmi bellek mevti ve dehşeti estetikleştirmektedir.”
Burada bir parantez açıyorum. Birey belleği de bir tıp “resmi bellek”tir. “Arşiv Odaları”nda kendine, ailesine, eşine dostuna, yakın uzak tanışlarına, toplumdan biriktirdiklerine, dünyadan devşirdiklerine dair kayıtlar açar. Onları belleğinin raflarına kimi vakit dağınık, kimi vakit sistemli yerleştirir. An gelir orada her şey arapsaçına dönüşebilir.
Kısacası yalnızca devletler değil, bireyler de kendileri ismine “anıtlar” oluştururlar. Hoşluğu de anı(t)laştırırlar, dehşeti de… İkilinin yazgısını kıyaslama/karşılaştırma yoluna gitmek alışılmış ki koca bir haksızlıktır. Devletin yahut Dünya İktidar Odakları’nın “ihtiyaç duyduğu anıtlar” ile kolay insan belleğinin “ihtiyaç duyduğu anıtlar” içinde kurguya gelmez uçurumlar vardır. Biri dehşeti yaşatır, oburu dehşeti yaşar, en sıradaninden…
İşin en vahim tarafı, bir daha Marc Augé’nin sözlerine yaslanacağım: “Dehşetin kurbanı olmayanlar, yeterli niyetleri ve merhametleri ne kadar büyük olursa olsun, o dehşeti gözlerinde canlandıramazlar.” ötürüsıyla “dehşet” her çağda/kuşakta varlığını sürdürür, “sonsuzluk kâşesi”ni (“soğuk damga” da diyebiliriz ki daha uygun düşer) elinde bulundurur. Kısacası bubi tuzaklarıyla dolu şu çağda, “dehşeti gördüm” diyenlerin belleklerine epeyce fakat fazlaca muhtaçlık var. O bellekler o denli “anı/t/lar” dikmeli ki başkalarını uykularından uyandırsın. Aksi biçimde arzuladığımız “son” durağa bir türlü ulaşamayacağız… O denli ki “tarihin sonu”nu Marksçı açıdan tasavvur etmek bile imkânsızlaşacak…
SON’UN CAZİPLİĞİ
İnsan geçmişi gözden kaçırmaya başladığında geleceğe hakikat ilerleyebileceğine dair iyimserliği, umudu da belleğinden silinmeye başlar, farkında bile olmadan üstelik. Dahası, geçmişe dair biriktirdiği şahsi mitolojisinin “kuşaklar ortası geçitte” heyecanını yitirdiğini görür görmez, ister istemez kurgu’nun çekiciliğine sığınır. Artık anı/tarih değil konuşan, daha hayli kurgu olur bu biçimdece, “öz-kurmaca” olur mesela. Ona eşlik eden “büyüleyici” bir lisan ve anlatım. Üslup. Üslubunuz yoksa bu alanda dans etmeyeceksiniz!
Sistemler, sanırım biraz da kasıtlı olarak her jenerasyonun eline şöyleki ya da bu biçimde bir mitos bayrağı tutuşturuyor. En istikrarlı sistemlere bile sirayet eden bir virüs/ajan kesinlikle bulunuyor. şayet olmazsa sanat yoluyla, bilhassa de görsel sanatlar yoluyla, kara/kapkara ütopyalar, hatta şirin distopyalar aracılığıyla yeni bir ruh hali yaratılıyor. Ne diyordu Marc Augé? “Kötü bir bellek, bizi şimdiki vakte bağlayarak aldatıcı manzaralar verir ve güya bize perspektif duygusu kazandıracakmış üzere en yakınımızda bulunan şeyleri bizden uzaklaştırır.”
Kendine insan kalanların başkalarına cinayet sunacağına inanmıyorum. Sorun şu ki çoğunluğun “yanılsama” yahut “tersine büyülenme” üzere harika bir silahı var ve bu silah, başkalarını “kurban” etmekte hiç bir sakınca görmüyor. Ayrıyeten geleceği kurtarmak ismine bugünü murdar etmek mükemmel bir ideolojik performans… Her kim ki bu “performans”a başvurur, kanla yahut spermden fırlayan ari ırkla insanlığı yok etme yarışına girmiş demektir. Dayanılmaz bir abukluk mu desem, zekâ parıltısı mı desem… Orgazm iniltisi tahminen de…
şahsi belleğimizi “resmi bellekler”den müdafaanın yol ve tekniğini bulmamız gerek. Sanırım “insanlığın hoş tarihi” daha sonrasında başlayacak, mümkünse olağan.
Üzgünüm: Nâzım Hikmet üzere “ölenler güneşe gömüldüler/vaktimiz yok onların matemini tutmaya” gibisi şiirsel savsözlerle avunmama/avunmanıza yardımcı olamadım, vicdani yükümü/yükünüzü hafifçeletemedim…
Alaattin Topçu
ALINTIDIR
Hemingway ani ve sevgi dolu bir müsamahayla onu dikkatle süzdü: “Ya sizin Johann, sizin post mortem yaşınız nedir?”
Milan Kundera, Ölümsüzlük isimli romanında Hemingway ile Goethe’yi bir ortaya getirir ve ortalarında güzel bir sohbet başlatır. Sohbetin bir yerinde ise post mortem yaş sıkıntısı gündeme gelir. “Bu soruya, ‘Yüz elli altı diye karşılık verir Goethe, besbelli bir mahcubiyetle.’”
Olguya bir de benim gibiler açısından bakmak mümkün. kimi vakit kendimi “yaşayan ölü” olarak isimlendiririm. Yürüyen meyyit, uykuya yatan meyyit, rüya/kâbus nazarann meyyit, çalışan meyyit ve alışılmış “yazan” meyyit. Asıl derin soru/n da bu: Yaşayan ölülerin post mortem’ini ortaya çıkartacak (ne ehemmiyeti var ise) bir bilim, “yaş-bilim” icat edilmiş midir? Mümkün mü bu biçimde bir şey?
Bu ortada Albert Karaca da Post-Mortem isimli yapıtına “Muhterem Valide öldü” diyerek giriş yapar. Aforizmalardan oluşan kitap baştan sona Saygıdeğer Valide ile Freudyen bir aşk-nefret ilgisini işler. Aslında hayranlık ile aşağılık kompleksi içinde gidip gelen bir ruh hali… Benim de Geçmişin Tabu(t)ları’nda “hemen hemen” sonuca bağlayamadığım bir travmadır anne lakin burada bir mola diyelim. Akabinde soluk alıp verelim zira çok meşakkatli bir seyahat bizi bekliyor.
Gençliğin havailiğinden ya da “ezeli davanın bir salaklık olduğunu kesin surette” anlayamadığım senelerda hayli da dönüp arkama bakmadığım, önemsizlediğim figür “annesizlik hali”, ben mevte yaklaştığımda devasa bir sorunsala dönüştü. Her ne kadar annemin bir ses kaydı yoksa da olmayan sesten bir rüzgâr fısıltısı, bir hüzün müziği, bir ninni, hatta bir “mortem” temposunda cenaze marşında hayat bulan ve notaları ağlatan “yalnız ben”in tekinsiz öyküsü benimle varoluşunu sürdürdü, bugüne kadar…
Artık niye annemi andım değil mi? Annemin post mortem yaşı ile benim şimdiki yaşımı, dahası babamın da öldüğü yaşı tescillemek için olabilir -sanırım. Bu da elli dokuz’dur. Bir üçleme çıkar mı buradan? Belki…
Yaş ile yaşamak at başı sarfiyat mi pekala? Olağan ki hayır. Farklı ve ortasından çıkılmaz hesaplamalara dalmak gerekir ki iktisat, muhasebe, matematik hiç benim işim olmadı! Babamın öldüğü yaşta olmayı başarmak büsbütün tesadüf. Lakin bir diğer değişik tesadüf de annemi kaybeden babamın yaşı ile post mortem yaşının çakışması… Bu da yirmi dokuz’dur. Yirmi dokuz’un bir öbür detayı, benim de mahpustan çıktığım yaştır.
vakit içinderı bu kadar üst üste bindirmenin garip yahut “ilahi” bir yanı da var. Hangi birine yer vereceğimi bilemedim. Bir öbür metne iliştirmek daha uygun üzere.
Kundera, bir daha Ölümsüzlük’te, Goethe’yi şöyleki dillendirir: “Kendi imgesini keder etmek, işte insanın iflah olmaz hamlığı. İnsanın imgesine kayıtsız kalması o kadar güç ki. bu biçimde bir kayıtsızlık insan gücünü aşar. İnsan bunu fakat vefatından daha sonra anlar.”
Demem odur ki ben de “kendi imgemi” mevtle yan yana koşanlardanım. Artık niye bu kadar vefattan kelam etmek değil mi? Dostoyevski’nin Ölüler Konutundan Anılar isimli romanını bilirsiniz. Bir isim olarak bile olsa bu kitap beni daima cezbetmiştir. sebebine değineceğim. Geçmişin Tabu(t)ları’nın yanına ekleyeceğim bir öteki kitap ismi: Ölüler Kentinden Anılar olabilir. Anılar/Anekdotlar…
Russo’ya uyup İtiraf Ediyorum. Bursa’ya ayak bastığımızın üzerinden elli iki yıl geçmiş, lisana kolay. 1969-2021. Bu elli iki yıllık süreçte Bursa, benim için “ölüler şehri”ne dönüşmüştür. Mezarını sorsanız gösteremeyeceğim on yedi yaşında katledilen kardeşim Selahattin, Bursa’da yatıyor. Üç kardeşimin anneleri, beni de ilkokul birden on sekiz yaşına getiren annem, burada yatıyor. Onun kıssası ne acıklıdır. Mahkeme salonunda beyin kanaması geçirerek… Elli dokuz yaşında ölen babam, bir daha öyle… Ki babamın kıssası romanlara/filmlere husus olabilecek “inanılmazlıklar”la doludur. (Babam ve Oğlum sineması onun öyküsü yanında epey fazla sönük kalır.) Anne yarım/teyzem bu kentte, sütannem, süt ağabeyim ve daha anımsayamadığım kaç dostum bu kentte bir yerlere gömülü…
91’de Özal’ın “şartlı tahliye”siyle on sekizinde girip “yirmi dokuz”unda dışarıya adım attığımda birinci uğradığım yer, bir daha Bursa’dır. Baba ocağı. Lakin ne yazık ki bir hafta bile duramadım. Ölüler zihnimin her yanını kemiriyorlardı, en epeyce da ruhumu ateşe atıyorlardı. “Senin salaksandırak daldığın ‘sözde’ radikal tarihinin kurbanlarıyız biz. Yaşayarak ve yazarak cezalandırıyoruz seni.” Evet, o gün bugün yaşayan meyyit olarak ömrümü yazmaya adadım. Yazmayla ve yayımlamayla cezalandırılmış bir ömür. Sisifossöyleni burada yavaşça mi kalıyor? Sanmıyorum. En sıradaninden, Sisifos’a haksızlık olur. bir daha de yeraltı dünyasından dağın doruklarına taş taşımaktan daha beter benimki dersem, bilin ki abartı değildir. Zihnimde, ruhumda onlarca ölüyle yan yana yaşıyor olmak… Şöyle bir gözünüzde canlandırın: Her sözün ortasına yerleşmiş bir “mortem”…
Marc Augé’ninUnutma Biçimleri’nde vurguladığı üzere, yalnızca “resmi belleğin” değil, “şahsi bellek”lerin de “anılar biriktirme”, “anıtlar dikme” konusunda son derece cevval olduğu inkâr edilemez.
TABUTLARLA YAŞLANMAK
şüphesiz “adam olacak”tım, “bıraksaydılar”; bir yol da yürüyecektim, sabır taşlarıyla döşenmiş kaldırımlarda; bir yaraya merhem olmam da kaçınılmazdı, “bıraksaydılar”… “On yedi” ne ki yirmi yedisini de gorecekti/m -kardeşim’in, altmış yedisini de ağabeyimin…
Bir pencere önünde oturup periyodun cinayet masallarını dinleyecek, daha sonra içlerinden birini seçip üstlenecektim. Hiç tanımadığım, ergen mi genç mi, yüzüne rastgele bir acı yerleşmiş mi, rastgele bir tasa konaklamış mı, âşkı tanımış mı örneğin, ayrılığı mesken edinmiş mi bilmediğim bir maktulün ahını alacaktım.
“Başkasının suçunu/cinayetini üstlenmek zorunda kalmak”, biliyorum, “yiğitlik değildir”, olağan olarak lakin “resmi tarih”in pisliği örtme biçimlerinden biridir: azap tezgâhları. Sartre “başkası cehennemdir” dese de sormadan edemem; ya o bensem, etim, tırnağım, acım ise; kendinden firar eden, coğrafyasının makûs yazgısına teslim olan, yenilgiyi kabullenen masumiyetimse… “On yedisi”nde bile memleket sorunlarıyla boğuşan, darağacına yürüyen… Cetlerinin yerine yüzsenelerın yükünü sırtlanarak yaşamayı erteleyen… Ne büyük, ne dokunaklı, ne huzursuz edici bir anı/t…
Evet, yanlış gdolayılen bir şeyler var/dı tabutlarda. Madımak’ta bir şair “acıya kiracı” konaklamadı mı? Burhan Günel, tarihin derinliklerinden ateşe bulanıp gelen, dahası bir Sivas/Madımak “anısı/anıtı” olan Ateş ve Kuğu’da “Ben bütün ülkeyi yitirdim orada!” demedi mi? Bütün ülkeyi, bütün dünyayı “yitirmek”, akabinde “büyüsü bozulmuş” bir yaşama mahkûm olmak…
Sormam gerekti tüm bunları ve daha nicelerini anımsatmam… “Muhasebe dairesi”nde sözlerin çetelesini tutmak benim işim değilse de ruhuma kelam geçirmem hiç mümkün görünmüyor, diğer türlü yaşamayı beceremiyorum…
Marc Augé, üstte andığım yapıtında ne diyordu: “Resmi belleğin anıtlara gereksinimi vardır; resmi bellek mevti ve dehşeti estetikleştirmektedir.”
Burada bir parantez açıyorum. Birey belleği de bir tıp “resmi bellek”tir. “Arşiv Odaları”nda kendine, ailesine, eşine dostuna, yakın uzak tanışlarına, toplumdan biriktirdiklerine, dünyadan devşirdiklerine dair kayıtlar açar. Onları belleğinin raflarına kimi vakit dağınık, kimi vakit sistemli yerleştirir. An gelir orada her şey arapsaçına dönüşebilir.
Kısacası yalnızca devletler değil, bireyler de kendileri ismine “anıtlar” oluştururlar. Hoşluğu de anı(t)laştırırlar, dehşeti de… İkilinin yazgısını kıyaslama/karşılaştırma yoluna gitmek alışılmış ki koca bir haksızlıktır. Devletin yahut Dünya İktidar Odakları’nın “ihtiyaç duyduğu anıtlar” ile kolay insan belleğinin “ihtiyaç duyduğu anıtlar” içinde kurguya gelmez uçurumlar vardır. Biri dehşeti yaşatır, oburu dehşeti yaşar, en sıradaninden…
İşin en vahim tarafı, bir daha Marc Augé’nin sözlerine yaslanacağım: “Dehşetin kurbanı olmayanlar, yeterli niyetleri ve merhametleri ne kadar büyük olursa olsun, o dehşeti gözlerinde canlandıramazlar.” ötürüsıyla “dehşet” her çağda/kuşakta varlığını sürdürür, “sonsuzluk kâşesi”ni (“soğuk damga” da diyebiliriz ki daha uygun düşer) elinde bulundurur. Kısacası bubi tuzaklarıyla dolu şu çağda, “dehşeti gördüm” diyenlerin belleklerine epeyce fakat fazlaca muhtaçlık var. O bellekler o denli “anı/t/lar” dikmeli ki başkalarını uykularından uyandırsın. Aksi biçimde arzuladığımız “son” durağa bir türlü ulaşamayacağız… O denli ki “tarihin sonu”nu Marksçı açıdan tasavvur etmek bile imkânsızlaşacak…
SON’UN CAZİPLİĞİ
İnsan geçmişi gözden kaçırmaya başladığında geleceğe hakikat ilerleyebileceğine dair iyimserliği, umudu da belleğinden silinmeye başlar, farkında bile olmadan üstelik. Dahası, geçmişe dair biriktirdiği şahsi mitolojisinin “kuşaklar ortası geçitte” heyecanını yitirdiğini görür görmez, ister istemez kurgu’nun çekiciliğine sığınır. Artık anı/tarih değil konuşan, daha hayli kurgu olur bu biçimdece, “öz-kurmaca” olur mesela. Ona eşlik eden “büyüleyici” bir lisan ve anlatım. Üslup. Üslubunuz yoksa bu alanda dans etmeyeceksiniz!
Sistemler, sanırım biraz da kasıtlı olarak her jenerasyonun eline şöyleki ya da bu biçimde bir mitos bayrağı tutuşturuyor. En istikrarlı sistemlere bile sirayet eden bir virüs/ajan kesinlikle bulunuyor. şayet olmazsa sanat yoluyla, bilhassa de görsel sanatlar yoluyla, kara/kapkara ütopyalar, hatta şirin distopyalar aracılığıyla yeni bir ruh hali yaratılıyor. Ne diyordu Marc Augé? “Kötü bir bellek, bizi şimdiki vakte bağlayarak aldatıcı manzaralar verir ve güya bize perspektif duygusu kazandıracakmış üzere en yakınımızda bulunan şeyleri bizden uzaklaştırır.”
Kendine insan kalanların başkalarına cinayet sunacağına inanmıyorum. Sorun şu ki çoğunluğun “yanılsama” yahut “tersine büyülenme” üzere harika bir silahı var ve bu silah, başkalarını “kurban” etmekte hiç bir sakınca görmüyor. Ayrıyeten geleceği kurtarmak ismine bugünü murdar etmek mükemmel bir ideolojik performans… Her kim ki bu “performans”a başvurur, kanla yahut spermden fırlayan ari ırkla insanlığı yok etme yarışına girmiş demektir. Dayanılmaz bir abukluk mu desem, zekâ parıltısı mı desem… Orgazm iniltisi tahminen de…
şahsi belleğimizi “resmi bellekler”den müdafaanın yol ve tekniğini bulmamız gerek. Sanırım “insanlığın hoş tarihi” daha sonrasında başlayacak, mümkünse olağan.
Üzgünüm: Nâzım Hikmet üzere “ölenler güneşe gömüldüler/vaktimiz yok onların matemini tutmaya” gibisi şiirsel savsözlerle avunmama/avunmanıza yardımcı olamadım, vicdani yükümü/yükünüzü hafifçeletemedim…
Alaattin Topçu
ALINTIDIR