Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca dün akşam Bilim Konseyi toplantısı akabinde yaptığı açıklamada, koronavirüsün niye olduğu Covid-19 hastalığı niçiniyle hastaneye yatan şahısların yüzde 90’ının “tam aşılı olmayanlar” olduğunu söylemiş oldu. BBC Türkçe’ye konuşan uzman doktorlar de, şu anda hastanelerin ağır bakım ünitelerinde Covid-19 tedavisi görenlerin çoklukla ya aşısız şahıslardan ya da çift doz Sinovac aşısı üzerinden 4 ay geçmiş ve 3. doz aşını yaptırmamış bireylerden oluştuğunu söylüyor.
Bakan Fahrettin Koca dünkü açıklamasında, Covid-19 kararı ömrünü kaybedenlerin yüzde 90’ının ya hiç aşı olmamış ya da aşıları eksik bireyler olduğunu söylemiş oldu. Koca ayrıyeten şu anda faal olayların yüzde 81’ini tam aşılı olmayanların oluşturduğunu belirtti.
Tek doz aşının koruyuculuk açısından kâfi olmadığını söyleyen Koca, olayların şu anda en ağır olarak 15-45 yaş yaş kümesi içinde görüldüğünü aktardı.
Bakan Koca ayrıyeten 2 doz Sinovac aşısının üzerinden 3 ay geçenlerin, 3. doz aşı olması gerektiğini vurguladı:
“Özellikle elimizdeki bilgiler üçüncü aydan daha sonra bu koruyuculuğun azaldığını, yaşlı kümede ek olarak daha da düştüğünü gösteriyor. Yani 2 doz inaktif aşısı yaptırmış kişi rahat hareket etmemeli, 3 ay daha sonra yeni aşısını yaptırmalıdır.”
Koca, mRNA aşısı için ise “İki aşının mutlak yapılması gerektiğini biliyoruz. mRNA aşısı için hatırlatma dozu için yaptığımız çalışmalarda koruyuculuğunun devam ettiğini biliyoruz. 8 ay daha sonra riskli kümede daha değerli olduğunu biliyoruz” dedi.
Uzman tabipler ne diyor?
BBC Türkçe’ye konuşan uzman tabipler de, şu anda ağır bakımlarda Covid-19 tedavisi görmekte olan hastaların ekseriyetle ya aşısız şahıslardan ya da çift doz Sinovac aşısı üzerinden 4 ay geçmiş ve 3. doz aşını yaptırmamış bireylerden oluştuğunu söylüyor.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nden Prof. Dr. Necmettin Ünal, hastanenin ağır bakımında Covid-19 tedavisi görmekte olan 47 hastanın yarısından birçoklarının, artık tesiri geçtiği kestirim edilen çift doz Sinovac aşılı olduğunu söylüyor:
“47 hastanın 15’i aşısız, 29’u çift doz Sinovac aşılı, 3’ü ise tek doz BioNtech aşı olmuş. Yani, ağır bakımdaki hastaların yarıdan biraz fazlası çift doz Sinovac aşılı. Çift doz Sinovac aşısının muhafaza müddeti geçti.
“Öte yandan ağır bakımda 2 doz BioNtech, 3 doz Sinovac ya da 2 doz Sinovac’tan daha sonra tek doz BioNtech olmuş hiç bir hastamız yok. Bu bulgu epey değerli zira aşının ne kadar tesirli olduğunu gösteriyor.”
Ankara’da son haftalarda hasta sayısının giderek arttığını söyleyen Ünal, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde de ağır bakım yataklarının yarısından fazlasının Covid-19 hastaları için ayrıldığını söylüyor:
“Aşı katiyen tesirli fakat Delta varyantı geldikten daha sonra 2 doz Sinovac, etkisiz olmaya başladı. Lakin 3 doz Sinovac olmuş hiç bir hastayı yatırmamış olmamız da çok manalı.
“2 doz BioNtech’in koruyuculuğu da fazlaca net olarak ortada. Türkiye’deki varyant delta diyoruz lakin her ne varyant ise bu türlü aşılama son derece tesirli.”
Yalnızca Ankara’da değil tüm Türkiye genelinde olay sayılarının yükselişte olduğunu söyleyen Ünal’a göre ağır bakımlardaki aşılı/aşısız hasta oranı, kentlerin genel aşılanma oranıyla da ilgili:
“Ankara aşılamanın nispeten yüksek olduğu bir kent. ötürüsıyla bu kentte 3. dozlarını yaptırmamış, çift doz Sinovac aşılı ağır bakım hastaları daha fazla var. Fakat aşılamanın düşük olduğu kentlere gittiğinizde, ağır bakımlarda aşısız olanların sayısı daha fazla olabilir.”
‘Çift doz Sinovac 4 aydan daha sonra aşısız olmak gibi’
Ağır bakım uzmanı Prof. Dr. İsmail Cinel ise 11 Ağustos’ta Türkiye genelinde yaklaşık 1000 Covid-19 ağır bakım hastası ile yaptığı bir araştırmanın ön neticelerina bakılırsa, ağır bakımlardaki hastaların çoğunluğunu ya büsbütün aşısızlar ya da 3. doz aşı hakkı olduğu biçimde olmayanların oluşturduğunu söylüyor.
“Şu anda ağır bakımlarda her 10 hastanın 5-6’sını hiç aşı olmamışlar, 3-4’ünü ise Ocak-Şubat-Mart ayında iki doz Sinovac aşısını olmuş hastalar oluşturuyor. İki doz Sinovac aşısının üzerinden 4 aydan fazla vakit geçtiği için aşının koruyuculuğu azalmış.”
“Sinovac inaktif aşı için koruyuculuk müddeti 3-6 ay formunda açıklanmıştı. Türkiye’de 4 aydan daha sonra bu aşı korumamış ve yalnızca çift doz Sinovac aşı olanlar resmen, neredeyse yüzde 40 oranında ağır bakımlara düşmüş durumda.
Cinel, bilhassa Ocak-Mart içinde çift doz Sinovac aşısı olmuş bireylerin kesinlikle 3. doz aşı olmaları gerektiğini ve ikinci dozun üzerinden 4 aydan fazla vakit geçen bireylerin artık “aşısız” pozisyonunda olduğunu belirtiyor.
BioNtech aşısının 8-12 ay koruyuculuk müddetinin olduğunu hatırlatan Cinel, 2 doz Biontech aşı bulunmasına karşın ağır bakıma düşen hastala oranının “yok denecek kadar” az olduğunu tabir ediyor:
“mRNA aşı Türkiye’ye Nisan ayında geldi. çabucak hemen bunun üzerinden 8 ay geçmediği için, mRNA aşılarının Türkiye’de kaç ay koruduğuyla ilgili şu an net bir şey söyleyemem.
“Ama mevcut durumda, 1000 hasta içinde 2 doz mRNA aşısı olup ağır bakıma düşen tahminen 2-3 hasta var. Yani yok denecek kadar az. Entübe olan ise hiç yok. mRNA aşısı olsanız bile yüzde 90 koruduğu için yüzde 10 yakalanabilirsiniz hastalığa fakat yavaşça geçmesine yol açıyor.”
‘Aşı olmamış, 30 yaşındaki bir hastamı kaybettim’
İstanbul’da bir özel hastanede vazife yapan Prof. Dr. Bülent Tutluoğlu da ağır bakımlardaki hasta profiline dair benzeri bir tablo çiziyor.
Tutluoğlu, şu anda tedavi ettiği Covid-19 ağır bakım hastalarının ya aşısız ya da çift doz Sinovac aşılı hastalardan oluştuğunu söylüyor.
Çift doz Sinovac aşılı şahısların “önemli risk altında” olduğunu söyleyen Tutluoğlu’na nazaran, çift doz BioNtech bulunmasına karşın Covid-19 gastası olan şahısların ekseriyetle ayakta tedavi edildiğini aktarıyor:
“Çift doz BioNtech ya da 2 doz Sinovac üzerine tek doz BioNtech yaptırmış hastalar ağır bakımlarda hayli az sayıda. Çift doz Sinovac aşısının üzerinden vakit geçtiği için artık koruyuculuğun zayıfladığını görüyoruz.”
2 doz BioNtech aşısı olan bireylerin de Delta varyantı ile enfekte olduğunu aktaran Tutluoğlu, maske ve aralık üzere önlemlerin elden bırakılmaması gerektiğini vurguluyor.
Aşısız hastalar içinde gençlerin yükte olduğunu belirten Tutluoğlu, virüsün mutasyon geçirmesi niçiniyle artık gençlerin de risk altında olduğunu ve kesinlikle aşı olmaları gerektiğini belirtiyor:
“İleri yaş kümesinin kıymetli bir bölümü aşılı olduğu için onlarda tutunması zorlaşan virüs, bünyesindeki mutasyonlarla ergenlerde de tutunabilir hale geldi. ötürüsıyla bu mutasyonların kararı artık ‘Gençler bu hastalığı epey rahat geçiriyor’ fikrimiz büsbütün değişti. 10 gün evvel aşısız 30 yaşındaki bir hastamı kaybettim, hiç bir ek hastalığı yoktu.”
BBC Türkçe’ye konuşan doktorlar, aşı aykırılığı yapan uzmanlık dışı bireylerin toplum sıhhatini önemli ölçüde olumsuz etkilediğini düşünüyor.
Yaklaşık 1,5 yıldır fazlaca sayıda Covid-19 hastasına baktığını söyleyen Tutluoğlu, aşıları “pandemiden çıkış bileti” olarak kıymetlendiriyor:
“yaşamında bir tane bile Covid-19 hastası görmeyen bireyler, aşıların aktifliğiyle ilgili bilim dışı savlarda bulunuyor. halbuki bizim referansımız bilimsel çalışmalar ve kendi deneyimlerimizdir. Hatta kendi deneyimlerimiz bilimsel araştırmaların da önünde gelir. Benim günlük pratiğim de bilimsel çalışmaların aşıyla ilgili ortaya koyduklarıyla örtüşüyor.”
‘Ölüm sayıları giderek artıyor’
Türkiye’de son günlerde yeniden neredeyse salgının en şiddetli olduğu devirlerdeki üzere günde 200’den çok kişi koronavirüsün niye olduğu Covid-19 hastalığı kararı ömrünü kaybediyor.
BBC Türkçe’ye konuşan tabiplere göre bu data, ağır bakımlarda artan doluluk ve hadise sayılarındaki artıştan bağımsız değil.
Prof. Tutluoğlu, “Hasta sayısı artınca, mevt sayıları da artıyor. Şu anda bilhassa aşısızlarda, risk kümelerinde yahut 2 dozda kalmış kâfi aşılama olmayan bireylerde vefatlar fazlaca daha fazla oluyor” diyor.
Prof. Ünal ise bilhassa Doğu ve Güney Doğu vilayetlerinde ağır bakımlarda yer bulunamaz durumda olduğunu söz ederek, bu durumun mevt sayılarını direkt etkilediğini şöyleki açıklıyor:
“Temmuz ayından itibaren hadise sayıları artmaya başladı. O artışlara paralele olarak ağır bakıma girişler artmaya başladı ve vefat sayıları da birbirini takip ederek artıyor.”
Bakan Fahrettin Koca dünkü açıklamasında, Covid-19 kararı ömrünü kaybedenlerin yüzde 90’ının ya hiç aşı olmamış ya da aşıları eksik bireyler olduğunu söylemiş oldu. Koca ayrıyeten şu anda faal olayların yüzde 81’ini tam aşılı olmayanların oluşturduğunu belirtti.
Tek doz aşının koruyuculuk açısından kâfi olmadığını söyleyen Koca, olayların şu anda en ağır olarak 15-45 yaş yaş kümesi içinde görüldüğünü aktardı.
Bakan Koca ayrıyeten 2 doz Sinovac aşısının üzerinden 3 ay geçenlerin, 3. doz aşı olması gerektiğini vurguladı:
“Özellikle elimizdeki bilgiler üçüncü aydan daha sonra bu koruyuculuğun azaldığını, yaşlı kümede ek olarak daha da düştüğünü gösteriyor. Yani 2 doz inaktif aşısı yaptırmış kişi rahat hareket etmemeli, 3 ay daha sonra yeni aşısını yaptırmalıdır.”
Koca, mRNA aşısı için ise “İki aşının mutlak yapılması gerektiğini biliyoruz. mRNA aşısı için hatırlatma dozu için yaptığımız çalışmalarda koruyuculuğunun devam ettiğini biliyoruz. 8 ay daha sonra riskli kümede daha değerli olduğunu biliyoruz” dedi.
Uzman tabipler ne diyor?
BBC Türkçe’ye konuşan uzman tabipler de, şu anda ağır bakımlarda Covid-19 tedavisi görmekte olan hastaların ekseriyetle ya aşısız şahıslardan ya da çift doz Sinovac aşısı üzerinden 4 ay geçmiş ve 3. doz aşını yaptırmamış bireylerden oluştuğunu söylüyor.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nden Prof. Dr. Necmettin Ünal, hastanenin ağır bakımında Covid-19 tedavisi görmekte olan 47 hastanın yarısından birçoklarının, artık tesiri geçtiği kestirim edilen çift doz Sinovac aşılı olduğunu söylüyor:
“47 hastanın 15’i aşısız, 29’u çift doz Sinovac aşılı, 3’ü ise tek doz BioNtech aşı olmuş. Yani, ağır bakımdaki hastaların yarıdan biraz fazlası çift doz Sinovac aşılı. Çift doz Sinovac aşısının muhafaza müddeti geçti.
“Öte yandan ağır bakımda 2 doz BioNtech, 3 doz Sinovac ya da 2 doz Sinovac’tan daha sonra tek doz BioNtech olmuş hiç bir hastamız yok. Bu bulgu epey değerli zira aşının ne kadar tesirli olduğunu gösteriyor.”
Ankara’da son haftalarda hasta sayısının giderek arttığını söyleyen Ünal, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde de ağır bakım yataklarının yarısından fazlasının Covid-19 hastaları için ayrıldığını söylüyor:
“Aşı katiyen tesirli fakat Delta varyantı geldikten daha sonra 2 doz Sinovac, etkisiz olmaya başladı. Lakin 3 doz Sinovac olmuş hiç bir hastayı yatırmamış olmamız da çok manalı.
“2 doz BioNtech’in koruyuculuğu da fazlaca net olarak ortada. Türkiye’deki varyant delta diyoruz lakin her ne varyant ise bu türlü aşılama son derece tesirli.”
Yalnızca Ankara’da değil tüm Türkiye genelinde olay sayılarının yükselişte olduğunu söyleyen Ünal’a göre ağır bakımlardaki aşılı/aşısız hasta oranı, kentlerin genel aşılanma oranıyla da ilgili:
“Ankara aşılamanın nispeten yüksek olduğu bir kent. ötürüsıyla bu kentte 3. dozlarını yaptırmamış, çift doz Sinovac aşılı ağır bakım hastaları daha fazla var. Fakat aşılamanın düşük olduğu kentlere gittiğinizde, ağır bakımlarda aşısız olanların sayısı daha fazla olabilir.”
‘Çift doz Sinovac 4 aydan daha sonra aşısız olmak gibi’
Ağır bakım uzmanı Prof. Dr. İsmail Cinel ise 11 Ağustos’ta Türkiye genelinde yaklaşık 1000 Covid-19 ağır bakım hastası ile yaptığı bir araştırmanın ön neticelerina bakılırsa, ağır bakımlardaki hastaların çoğunluğunu ya büsbütün aşısızlar ya da 3. doz aşı hakkı olduğu biçimde olmayanların oluşturduğunu söylüyor.
“Şu anda ağır bakımlarda her 10 hastanın 5-6’sını hiç aşı olmamışlar, 3-4’ünü ise Ocak-Şubat-Mart ayında iki doz Sinovac aşısını olmuş hastalar oluşturuyor. İki doz Sinovac aşısının üzerinden 4 aydan fazla vakit geçtiği için aşının koruyuculuğu azalmış.”
“Sinovac inaktif aşı için koruyuculuk müddeti 3-6 ay formunda açıklanmıştı. Türkiye’de 4 aydan daha sonra bu aşı korumamış ve yalnızca çift doz Sinovac aşı olanlar resmen, neredeyse yüzde 40 oranında ağır bakımlara düşmüş durumda.
Cinel, bilhassa Ocak-Mart içinde çift doz Sinovac aşısı olmuş bireylerin kesinlikle 3. doz aşı olmaları gerektiğini ve ikinci dozun üzerinden 4 aydan fazla vakit geçen bireylerin artık “aşısız” pozisyonunda olduğunu belirtiyor.
BioNtech aşısının 8-12 ay koruyuculuk müddetinin olduğunu hatırlatan Cinel, 2 doz Biontech aşı bulunmasına karşın ağır bakıma düşen hastala oranının “yok denecek kadar” az olduğunu tabir ediyor:
“mRNA aşı Türkiye’ye Nisan ayında geldi. çabucak hemen bunun üzerinden 8 ay geçmediği için, mRNA aşılarının Türkiye’de kaç ay koruduğuyla ilgili şu an net bir şey söyleyemem.
“Ama mevcut durumda, 1000 hasta içinde 2 doz mRNA aşısı olup ağır bakıma düşen tahminen 2-3 hasta var. Yani yok denecek kadar az. Entübe olan ise hiç yok. mRNA aşısı olsanız bile yüzde 90 koruduğu için yüzde 10 yakalanabilirsiniz hastalığa fakat yavaşça geçmesine yol açıyor.”
‘Aşı olmamış, 30 yaşındaki bir hastamı kaybettim’
İstanbul’da bir özel hastanede vazife yapan Prof. Dr. Bülent Tutluoğlu da ağır bakımlardaki hasta profiline dair benzeri bir tablo çiziyor.
Tutluoğlu, şu anda tedavi ettiği Covid-19 ağır bakım hastalarının ya aşısız ya da çift doz Sinovac aşılı hastalardan oluştuğunu söylüyor.
Çift doz Sinovac aşılı şahısların “önemli risk altında” olduğunu söyleyen Tutluoğlu’na nazaran, çift doz BioNtech bulunmasına karşın Covid-19 gastası olan şahısların ekseriyetle ayakta tedavi edildiğini aktarıyor:
“Çift doz BioNtech ya da 2 doz Sinovac üzerine tek doz BioNtech yaptırmış hastalar ağır bakımlarda hayli az sayıda. Çift doz Sinovac aşısının üzerinden vakit geçtiği için artık koruyuculuğun zayıfladığını görüyoruz.”
2 doz BioNtech aşısı olan bireylerin de Delta varyantı ile enfekte olduğunu aktaran Tutluoğlu, maske ve aralık üzere önlemlerin elden bırakılmaması gerektiğini vurguluyor.
Aşısız hastalar içinde gençlerin yükte olduğunu belirten Tutluoğlu, virüsün mutasyon geçirmesi niçiniyle artık gençlerin de risk altında olduğunu ve kesinlikle aşı olmaları gerektiğini belirtiyor:
“İleri yaş kümesinin kıymetli bir bölümü aşılı olduğu için onlarda tutunması zorlaşan virüs, bünyesindeki mutasyonlarla ergenlerde de tutunabilir hale geldi. ötürüsıyla bu mutasyonların kararı artık ‘Gençler bu hastalığı epey rahat geçiriyor’ fikrimiz büsbütün değişti. 10 gün evvel aşısız 30 yaşındaki bir hastamı kaybettim, hiç bir ek hastalığı yoktu.”
BBC Türkçe’ye konuşan doktorlar, aşı aykırılığı yapan uzmanlık dışı bireylerin toplum sıhhatini önemli ölçüde olumsuz etkilediğini düşünüyor.
Yaklaşık 1,5 yıldır fazlaca sayıda Covid-19 hastasına baktığını söyleyen Tutluoğlu, aşıları “pandemiden çıkış bileti” olarak kıymetlendiriyor:
“yaşamında bir tane bile Covid-19 hastası görmeyen bireyler, aşıların aktifliğiyle ilgili bilim dışı savlarda bulunuyor. halbuki bizim referansımız bilimsel çalışmalar ve kendi deneyimlerimizdir. Hatta kendi deneyimlerimiz bilimsel araştırmaların da önünde gelir. Benim günlük pratiğim de bilimsel çalışmaların aşıyla ilgili ortaya koyduklarıyla örtüşüyor.”
‘Ölüm sayıları giderek artıyor’
Türkiye’de son günlerde yeniden neredeyse salgının en şiddetli olduğu devirlerdeki üzere günde 200’den çok kişi koronavirüsün niye olduğu Covid-19 hastalığı kararı ömrünü kaybediyor.
BBC Türkçe’ye konuşan tabiplere göre bu data, ağır bakımlarda artan doluluk ve hadise sayılarındaki artıştan bağımsız değil.
Prof. Tutluoğlu, “Hasta sayısı artınca, mevt sayıları da artıyor. Şu anda bilhassa aşısızlarda, risk kümelerinde yahut 2 dozda kalmış kâfi aşılama olmayan bireylerde vefatlar fazlaca daha fazla oluyor” diyor.
Prof. Ünal ise bilhassa Doğu ve Güney Doğu vilayetlerinde ağır bakımlarda yer bulunamaz durumda olduğunu söz ederek, bu durumun mevt sayılarını direkt etkilediğini şöyleki açıklıyor:
“Temmuz ayından itibaren hadise sayıları artmaya başladı. O artışlara paralele olarak ağır bakıma girişler artmaya başladı ve vefat sayıları da birbirini takip ederek artıyor.”