celikci
Active member
Taliban parayı nereden bulacak?
Hilal SARI
Afganistan’da iktidarı ele geçiren Taliban’ın hem COVID-19 tıpkı vakitte öncesinde süregelen ekonomik krizlerle boğuşan ülkenin idaresini nasıl finanse edebileceği büyük bir merak konusu. ABD, NATO ve AB üzere Batılı güçlerin hem askeri hem siyasi misyonlarını NATO’nun sözleriyle “dikkatli ve yavaş” biçimde tahliye edilmeye devam ederken, Taliban’ın ülkenin merkez bankası DAB’a ilişkin – büyük bir kısmı New York Fed’de tutulmakta olan – 9,5 milyar dolar rezerv de ABD hükümeti tarafınca dondurulmuş durumda. Memleketler arası Para Fonu da yeni bir Afgan hükümetinin tanınmasına ait “belirsizlik” niçiniyle 23 Ağustos itibariyle 450 milyon dolarlık bir fona erişimi bloke etti. Bu rezervlere Türkiye de dahil birfazlaca ülkenin terör listesinde olan Taliban’ın erişim sağlamasına müsaade vermek, milletlerarası anlaşmalarca “terörü finanse etmek” manasına geliyor. Bu niçinle şimdilik Taliban, Afgan hükümetinin milyarlarca dolarlık rezervine dokunamayacak. Biden’ın ABC News’deki sözleri ise bu fonların geleceğinin belirsizliğini koruyacağına işaret ediyor: “Uluslararası toplum tarafınca yasal bir hükümet olarak tanınmak istiyorlar mı? Buna ait bir cins varoluş krizinden geçiyorlar diye düşünüyorum. Bunu istediklerinden emin değilim.”
“Taliban’ın eroinden metamfetamine kayması yaklaşan bir felaket”
Fakat hem Afganistan konusunda çalışmakta olan biroldukca uzman, Taliban’ın tek finansman kaynağının bu fonlar olmadığını, hem kaçak mal ticaretinin, hem ABD’li jeologlar ve Pantagon’un keşfettiği madenlerin, tıpkı vakitte eroin ve meth üzere yasadışı uyuşturucların ticaretinin şu anda tanınmayan Taliban idaresinin gelir kapılarından olacağını söylüyor. Foreign Policy’de geçtiğimiz ay yayınlanan bir tahlilde narkotik uzmanlarının “Daha kârlı olduğu için Taliban eroinden metamfetamine kayıyor ve bu dünya için yaklaşan bir felaket manasına geliyor” ikazına dikkat çekiliyor. Ülkenin bilhassa güneyinde yaygın olarak üretilen eroinin hammaddesi afyon ve metamfetaminden yılda 3 milyar dolar kazandığı varsayım ediliyor. Dünya genelinde tüketilen eroinin yüzde 85’i de Afganistan’da yetiştiriliyor. Uzmanlar Taliban’ın yeni “ürününün” en büyük pazarının Avustralya ve Japonya olduğunu, bir kilo eroinin pahası 250 bin dolarken, üretmesi daha ucuz metamfetaminin kilogram fiyatının ise yasadışı piyasada 700 bin doları bulduğunu aktarıyor.
“Madenlerin toplam bedeli 3 trilyon doları da bulmuş olabilir”
ABD’li askeri yetkililer ve jeologlar birinci kere 2010 yılında Afganistan’da 1 trilyon dolara yakın pahada mineral ve doğal kaynak buldu. Pentagon birinci sefer 2010 yılında yaptığı bu açıklamayı geçtiğimiz hafta yine hatırlatarak “Taliban 1 trilyon dolar kıymetinde bu madenlerin de üzerinde oturuyor” demiş oldu. Ülkenin şu anda dünya lityum yataklarının dörtte birine sahip Bolivya kadar (dünyanın en büyük lityum rezervlerine sahip) lityum rezervi olduğu kestirim edilirken, demir, bakır, altın ve kobalt da ülke genelinde keşfedilen öbür doğal kaynaklar içinde. Keşfedilen yatakların mümkün bedelleri ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu bilgilerine nazaran tahminen şöyleki: 420 milyar dolarlık demir, 274 milyar dolarlık bakır, 81,2 milyar dolarluk niobium, 50,8 milyar dolarlık kobalt, 25 milyar dolarlık altın ve 23,9 milyar dolarlık molybdenum. Kabil’e fazlaca yakın bir noktada dünyanın en büyük işlenmemiş bakır yataklarından birine 2 Çinli şirketin 4 milyar dolar yatırım yaptığı, Kabil’in kuzeybatısında Hajigak demir yataklarında 1,8 milyar tonluk yüksek kalite demir cevherinin de bu yıl milletlerarası ihaleye açılmasının beklendiği belirtiliyor. senelerca devam eden savaş niçiniyle işlenmeyen tüm bu kaynakların bugünkü pahası Afgan hükümetinin 2017 tarihindeki bir raporuna bakılırsa 3 trilyon doları da bulmuş olabilir
“Afganistan’ın madeni, Çin’in ise maden gereksinimi ve çıkartacak parası var”
AB’nin dış siyasetleri ve güvenlik siyasetleriyle ilgili araştırmalar yürüten Avusturya merkezli araştırma enstitüsü ve niyet kuruluşu AIES’ten Profesör Michael Tanchum, Twitter’dan yaptığı açıklamada, ülkede 1 trilyon dolar bedelinde doğal kaynak ve mineral keşfedildiğini hatırlatıyor ve bilhassa Taliban’ı süratli bir biçimde “tanıyan” Çin’in emtia iştahı ve alım gücü ile bu doğal kaynakların işlenmesinde rol oynayabileceğini söylüyor. Tanchum 15 Ağustos’ta yaptığı paylaşımda “Taliban’ın nakte, Çin’in madene muhtaçlığı var” diyerek ABD’li jeologların ve askeri yetkililerin ülkede tespit ettiği madenlere ilişkin bir grafik de paylaştı (bkz. Grafik).
“Gelirinin %80’i yasal mal ticaretinden”
Afganistan iktisadının afyon ticareti niçiniyle nasıl geri kaldığı üzerine bir kitabı olan ve bahis hakkında saha çalışmaları yapmış David Mansfield ise, “Afgan hükümet yetkilileri uyuşturucudan Taliban’ın kazandığından daha epeyce kazanıyor. Taliban’ın gelirinin yüzde 80’i sonlar ortası yasal mal ticaretinden” diyor. Global niyet kuruluşu ODI’nin desteklediği ve 13 Ağustos’ta sonuçları yayınlanan ayrıntılı saha çalışmasında eroinden metamfetamine bir kayış olduğu, lakin Taliban’ın sanılanın bilakis gelirinin yüzde 80’inini “yasal mal ticaretinden” elde ettiği aktarılıyor.
NATO: Durum hala güç ve öngörülemez
NATO DIŞİŞLERİ BAKANLARI 3 ilçenin denetiminin yeniden lokal kümelere geçtiği ve kaosun sürdüğü Afganistan konusunda online olarak bir ortaya geldi ve Genel Sekreter Jens Stoltenberg önceliğin insanları Kabil’den çıkarmak ve havaalanını çalışır biçimde tutmak olduğunu deklare etti. Durumun hala güç ve öngörülemez olduğunu söyleyen Stoltenberg, Türkiye, ABD ve İngiltere’ye Kabil havalimanında güvenliği sağlama eforlarından dolayı da teşekkür etti.
RUS BAŞKAN VLADİMİR PUTİN Batılı güçlerin Afgan sığınmacıların Orta Asya ülkelerine yerleştirilmesinde ısrarcı olduklarına dikkat çekerek Rusya’nın buna karşı olduğunu söylemiş oldu ve “Demek ki komşularımız olan bu ülklere birilerini vizesiz göndermeyi mümkün sayıyorlar, kendilerine ise vizesiz birey istemiyorlar” dedi.
AB KURULU LİDERİ Ursula von der Leyen, “ahlaki sorumluluktan ötürü” Afganistan’a 1 milyar Euro insani yardımın devam edeceğini belirterek, bir kaç kafile Afgan mülteciye kapılarını açan İspanya’ya teşekkür etti.
ABD LİDERİ Joe Biden, Sivil Rezervler Hava Filosu yasasını aktifleştirerek ticari havayollarının da ABD’li vatandalşarın ve Afganların tahliyelerine dayanak olmasını talep etti
ALINTIDIR
Hilal SARI
Afganistan’da iktidarı ele geçiren Taliban’ın hem COVID-19 tıpkı vakitte öncesinde süregelen ekonomik krizlerle boğuşan ülkenin idaresini nasıl finanse edebileceği büyük bir merak konusu. ABD, NATO ve AB üzere Batılı güçlerin hem askeri hem siyasi misyonlarını NATO’nun sözleriyle “dikkatli ve yavaş” biçimde tahliye edilmeye devam ederken, Taliban’ın ülkenin merkez bankası DAB’a ilişkin – büyük bir kısmı New York Fed’de tutulmakta olan – 9,5 milyar dolar rezerv de ABD hükümeti tarafınca dondurulmuş durumda. Memleketler arası Para Fonu da yeni bir Afgan hükümetinin tanınmasına ait “belirsizlik” niçiniyle 23 Ağustos itibariyle 450 milyon dolarlık bir fona erişimi bloke etti. Bu rezervlere Türkiye de dahil birfazlaca ülkenin terör listesinde olan Taliban’ın erişim sağlamasına müsaade vermek, milletlerarası anlaşmalarca “terörü finanse etmek” manasına geliyor. Bu niçinle şimdilik Taliban, Afgan hükümetinin milyarlarca dolarlık rezervine dokunamayacak. Biden’ın ABC News’deki sözleri ise bu fonların geleceğinin belirsizliğini koruyacağına işaret ediyor: “Uluslararası toplum tarafınca yasal bir hükümet olarak tanınmak istiyorlar mı? Buna ait bir cins varoluş krizinden geçiyorlar diye düşünüyorum. Bunu istediklerinden emin değilim.”
“Taliban’ın eroinden metamfetamine kayması yaklaşan bir felaket”
Fakat hem Afganistan konusunda çalışmakta olan biroldukca uzman, Taliban’ın tek finansman kaynağının bu fonlar olmadığını, hem kaçak mal ticaretinin, hem ABD’li jeologlar ve Pantagon’un keşfettiği madenlerin, tıpkı vakitte eroin ve meth üzere yasadışı uyuşturucların ticaretinin şu anda tanınmayan Taliban idaresinin gelir kapılarından olacağını söylüyor. Foreign Policy’de geçtiğimiz ay yayınlanan bir tahlilde narkotik uzmanlarının “Daha kârlı olduğu için Taliban eroinden metamfetamine kayıyor ve bu dünya için yaklaşan bir felaket manasına geliyor” ikazına dikkat çekiliyor. Ülkenin bilhassa güneyinde yaygın olarak üretilen eroinin hammaddesi afyon ve metamfetaminden yılda 3 milyar dolar kazandığı varsayım ediliyor. Dünya genelinde tüketilen eroinin yüzde 85’i de Afganistan’da yetiştiriliyor. Uzmanlar Taliban’ın yeni “ürününün” en büyük pazarının Avustralya ve Japonya olduğunu, bir kilo eroinin pahası 250 bin dolarken, üretmesi daha ucuz metamfetaminin kilogram fiyatının ise yasadışı piyasada 700 bin doları bulduğunu aktarıyor.
“Madenlerin toplam bedeli 3 trilyon doları da bulmuş olabilir”
ABD’li askeri yetkililer ve jeologlar birinci kere 2010 yılında Afganistan’da 1 trilyon dolara yakın pahada mineral ve doğal kaynak buldu. Pentagon birinci sefer 2010 yılında yaptığı bu açıklamayı geçtiğimiz hafta yine hatırlatarak “Taliban 1 trilyon dolar kıymetinde bu madenlerin de üzerinde oturuyor” demiş oldu. Ülkenin şu anda dünya lityum yataklarının dörtte birine sahip Bolivya kadar (dünyanın en büyük lityum rezervlerine sahip) lityum rezervi olduğu kestirim edilirken, demir, bakır, altın ve kobalt da ülke genelinde keşfedilen öbür doğal kaynaklar içinde. Keşfedilen yatakların mümkün bedelleri ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu bilgilerine nazaran tahminen şöyleki: 420 milyar dolarlık demir, 274 milyar dolarlık bakır, 81,2 milyar dolarluk niobium, 50,8 milyar dolarlık kobalt, 25 milyar dolarlık altın ve 23,9 milyar dolarlık molybdenum. Kabil’e fazlaca yakın bir noktada dünyanın en büyük işlenmemiş bakır yataklarından birine 2 Çinli şirketin 4 milyar dolar yatırım yaptığı, Kabil’in kuzeybatısında Hajigak demir yataklarında 1,8 milyar tonluk yüksek kalite demir cevherinin de bu yıl milletlerarası ihaleye açılmasının beklendiği belirtiliyor. senelerca devam eden savaş niçiniyle işlenmeyen tüm bu kaynakların bugünkü pahası Afgan hükümetinin 2017 tarihindeki bir raporuna bakılırsa 3 trilyon doları da bulmuş olabilir
“Afganistan’ın madeni, Çin’in ise maden gereksinimi ve çıkartacak parası var”
AB’nin dış siyasetleri ve güvenlik siyasetleriyle ilgili araştırmalar yürüten Avusturya merkezli araştırma enstitüsü ve niyet kuruluşu AIES’ten Profesör Michael Tanchum, Twitter’dan yaptığı açıklamada, ülkede 1 trilyon dolar bedelinde doğal kaynak ve mineral keşfedildiğini hatırlatıyor ve bilhassa Taliban’ı süratli bir biçimde “tanıyan” Çin’in emtia iştahı ve alım gücü ile bu doğal kaynakların işlenmesinde rol oynayabileceğini söylüyor. Tanchum 15 Ağustos’ta yaptığı paylaşımda “Taliban’ın nakte, Çin’in madene muhtaçlığı var” diyerek ABD’li jeologların ve askeri yetkililerin ülkede tespit ettiği madenlere ilişkin bir grafik de paylaştı (bkz. Grafik).
“Gelirinin %80’i yasal mal ticaretinden”
Afganistan iktisadının afyon ticareti niçiniyle nasıl geri kaldığı üzerine bir kitabı olan ve bahis hakkında saha çalışmaları yapmış David Mansfield ise, “Afgan hükümet yetkilileri uyuşturucudan Taliban’ın kazandığından daha epeyce kazanıyor. Taliban’ın gelirinin yüzde 80’i sonlar ortası yasal mal ticaretinden” diyor. Global niyet kuruluşu ODI’nin desteklediği ve 13 Ağustos’ta sonuçları yayınlanan ayrıntılı saha çalışmasında eroinden metamfetamine bir kayış olduğu, lakin Taliban’ın sanılanın bilakis gelirinin yüzde 80’inini “yasal mal ticaretinden” elde ettiği aktarılıyor.
NATO: Durum hala güç ve öngörülemez
NATO DIŞİŞLERİ BAKANLARI 3 ilçenin denetiminin yeniden lokal kümelere geçtiği ve kaosun sürdüğü Afganistan konusunda online olarak bir ortaya geldi ve Genel Sekreter Jens Stoltenberg önceliğin insanları Kabil’den çıkarmak ve havaalanını çalışır biçimde tutmak olduğunu deklare etti. Durumun hala güç ve öngörülemez olduğunu söyleyen Stoltenberg, Türkiye, ABD ve İngiltere’ye Kabil havalimanında güvenliği sağlama eforlarından dolayı da teşekkür etti.
RUS BAŞKAN VLADİMİR PUTİN Batılı güçlerin Afgan sığınmacıların Orta Asya ülkelerine yerleştirilmesinde ısrarcı olduklarına dikkat çekerek Rusya’nın buna karşı olduğunu söylemiş oldu ve “Demek ki komşularımız olan bu ülklere birilerini vizesiz göndermeyi mümkün sayıyorlar, kendilerine ise vizesiz birey istemiyorlar” dedi.
AB KURULU LİDERİ Ursula von der Leyen, “ahlaki sorumluluktan ötürü” Afganistan’a 1 milyar Euro insani yardımın devam edeceğini belirterek, bir kaç kafile Afgan mülteciye kapılarını açan İspanya’ya teşekkür etti.
ABD LİDERİ Joe Biden, Sivil Rezervler Hava Filosu yasasını aktifleştirerek ticari havayollarının da ABD’li vatandalşarın ve Afganların tahliyelerine dayanak olmasını talep etti
ALINTIDIR