‘Trump Show’ sahnelere geri mi dönüyor
Trump’ı iktidara getiren tabanın ve popülist şamatanın bütün gücüyle ayakta olduğu görüldü. Başkanlığın devir-teslimi sürecinde ölçülü bir tutumla seçim kararınu kabul eden ve Trump tarafınca hainlikle suçlanan eski Lider Yardımcısı Mike Pence bile ustalıkla bir hareketle tekrar militan Cumhuriyetçiliğe döndü. ABD kamuoyunda da Trump’a verilen eski takviyede bir değişiklik yok. Bu durumda Biden idaresi ekonomik krizin gitgide artan tesirlerini giderecek bir tahlil bulamazsa 2024 seçimlerinde Trump’ın dönüşü ya da tıpkı çizgide birinin seçilmesi kaçınılmaz görünüyor.
AMERİKALILAR niye TRUMP’I DESTEKLİYOR?
Eski ABD Lideri Donald Trump’ın otoriter eğilimde bir popülist ve demokrasi için bir tehlike olduğu ortada. Trump’ın telaffuzlarından ırkçılık, bayan düşmanlığı, özgürlük zıtlığı, hatta şiddet davetleri da eksik değil. Bir sokak insanı üslubuyla konuşan eski Başkan’ın kullandığı kimi sözcükler eğitimli bir insanı irkiltecek seviyede. Ayrıyeten Trump öngörülmez ve ne söylemiş olduğini bilmeyen biri olarak dünya barışı için de bir risk. Lakin 21’inci Yüzyıl Amerika’sı ona oy veriyor ve bunun niçinleri var.
Trump gösterilerine Beyaz Saray’da da devam ediyordu
ABD’de ve dünyada sol kesim Trump’ın sağladığı dayanağı çoklukla neoliberal ekonomik siyasetlerden kaynaklanan ekonomik meşakkatlerle açıklıyor. Bu kurguya nazaran sanayi yatırımlarının Çin üzere gelişen ülkelere kayması, fiyat düşüklüğü ve iş dünyasında gelip süreksiz işlerin yaygınlaşması kararı badireye düşen beyaz personeller kusuru siyahlarda ve yabancılarda bulmuşlar ve Trump’ın “önce Amerika” sloganı onlara cazip gelmiş.
İçinde doğruluk hissesi olsa da bu telaffuz Amerikan gerçeğiyle bağdaşmıyor, zira Trump’a oy verenler içinde geniş bir orta ve üst kesim de var. Üstelik Batı ülkeleri içinde işsizliğin en düşük olduğu yerlerden biri de ABD’dir. Her ne kadar Demokrat Parti’nin cinsiyet, cinsel tercih, ırk, kimlik, üzere mevzularla çok eğilerek geçimle ilgili sıkıntıları unutması Trump’a yaramışsa da sağladığı oy dayanağının ekonomik niçinlere dayanmadığı anket ve istatistiklerle de kanıtlanmış durumda. Amerikalı Trump’a oy veriyor, zira Trump’da kendisini buluyor.
ABD’de siyaset büyük bir gösteri
Trump’ın otoriter eğilimleri, ırkçılığı ve öbür özellikleri ABD kapitalist toplumunun baskın kültürel yapısına uygun. Trump aslında pek değerli şeyler de söylemiyor, yalnızca kendisini olduğu üzere söz ediyor. Demek ki daha derinlerde bir niye var. Harvard İdeoloji profesörlerinden Peter Gordon 12 Ocak 1921’de “Günah keçisi Trump: Amerika’daki faşizm hakkında düşünceler” başlıklı bir makale yayınladı. Marksist ideoloji ve bilhassa Adorno ve Horkheimer’in kurucuları olduğu Frankfurt Okulu ideoloji akımı konusunda uzman olan Gordon, Trump ve benzerilerini “Eleştirel Teori” açısından pahalandırıyor. Gordon’a göre Trump sistem dışı değil tam sistemin ortasında ve onun yarattığı biri. Gordon’un daha da farklı bir makalesi 15 Temmuz 2016’da yayınlanmış: “Otoritaryen Kişilik Değerlendirmesi – Trump Çağında Adorno’yu okumak”.
ŞOV SANAYİSİNİN ESERİ OLARAK TRUMP
Geçen iki yüzyılın ekonomist, sendikacı kaba Marksistlerinin bilakis “yeni eleştiri” kapitalizmi mülkiyet ilgilerinden epeyce kapitalist metafizikle, kültür sanayisiyle açıklıyor. Bu yeni saptamalara nazaran özgür pazar özelliğini yitirmiş ileri tekelci kapitalizmde toplumlar ağır reklamlar, yığınsal ticari sanat-kültür ve marketing teknikleri ile büyük bir gösteri alanına dönüştürülür. Birey bu bombardımana direnemez ve insan ruhu piyasaya esir düşer. Kuşkusuz bunun asıl sebebi Marx tarafınca kapitalizmin özü olarak bedellendirilen meta fetişizmidir. Eserlerin gerçek içeriklerinin yani kullanım bedellerinin değil değişim bedellerinin ön plana çıktığı bir toplumda siyaset da başka eserler üzere bir eserdir, içeriksizdir, satış içindir, imaja dayanır ve pazarlama ile maksadına ulaşır.
Düşünür, sinemacı, şair ve devrimci Guy Debord
Bu çağdaş kapitalist toplumu en düzgün anlatan düşünür 1994’de yitirdiğimiz Guy Debord idi. Debord’un fazlaca ünlü kitabının ismi da olan “gösteri toplumu” ortasında yalnızca sanat, kültür, spor değil siyaset da bir gösteridir. Hatta hayatın kendisi bir şov haline getirilmiştir. Gösteriyi seyredenler ona katılmaz, katılamaz, ya da ona şova katıldığı algısı yapay olarak sağlanır.
İleri kapitalist toplumda beşerler eserleri ihtiyaçlarına göre değil reklamlarda kendilerine vaat edilen memnunluk hissi niçiniyle tüketirler. Siyasette da tıpkı tecrübesi yaşarlar. Daima memnunluk arayan beşerler ve onlara memnunluk vermek için yarışan markalar siyasette da vardır. Bu mamüllerin de içeriklerinden çok birer marka olmaları kıymetlidir. İki ünlü gazlı içecek markasının biri Demokratlar, başkası de Cumhuriyetçiler olabilir mesela. Çeşitli piyasa araştırmalarıyla, anketler ya da değişik business araçlarıyla hangi markanın pazarda ne kadar hissesi olacağı aşağı üst önce aşikardır de.
Bu manada kendisini sosyalist gösteren lakin meta fetişizmini motamot koruyarak devlet kapitalizmini uygulayan Rus ve Çin üzere ülkelerle Batı kapitalizmi içindeki üst yapı farkı lakin estetiktir. Batı demokrasisi bir batı estetiğidir. Doğudakilerin kozmetiği bozuktur. Vakit zaman dikta rejimlerinden çıkıp demokrasiye geçtiğini argüman eden rejimler de bir cins estetik ameliyat geçirmişlerdir. Kimileri da ağır makyajlıdır.
Marksist filozoflar Horkheimer ve Adorno
İşte Trump da kendisi de senelerca TV’lerde yarış programları yönetmiş bir kişilik olarak şov toplumunun tipik bir örneğidir. Tıpkı bir eserin reklamını yapar üzere kendi pazarlamasını yapmaktadır. Onun için fikirlerden hayli “gibi görünmek” kıymetlidir. Dindar olmaktan fazlaca dindar görünmek, milliyetçi olmaktan hayli milliyetçi görünmek, hatta otoriter olmaktan epey otoriter görünmek… Müşterilerin güzeline ne gidecekse o kılığa girmek. Her alanda büyük bir tiyatro oynanmaktadır. Pekala siyasette, toplumda, fikir alanında yazı-turanın silindiği bu sistem faşizmin kendisinden de daha fecî ve insanlık dışı değil midir?
TRUMP VE TRUMPÇILAR BİR BÜTÜN
Trump’ın maharetsiz konuşmaları, ne söylemiş olduğini bilmemesi, bir söylemiş olduğinin zıddını sonraki günü söylemesi tabanı tarafınca şüphesiz bilinmektedir. aslına bakarsanız onu işte tam da bunun için sevmektedirler, kendilerine bakılırsa bir eserdir, kendilerine yakışan bir politik aidiyet elbisesidir. Tıpkı 6 Ocak 2021’de ABD kongresini basanların kıyafetleri üzere. Kendilerini “babayani, ”dobra” bulanlar için, hoş yaşamayı, yiyip içmeyi, beyaz ve mağrur Amerikalı olmayı sevenler için tıpkı o ünlü sigara reklamındaki kovboylar üzere birini desteklemeyip üniversite profesörlerinin mi gerisinden gideceklerdi?
Öte yandan sevgi ve nefretin birbirini tamamlaması üzere Trump ona karşı olanlar için de bulunmaz bir eserdir. Zira Trump’a karşı hal alarak kendilerini daha kolay ve kuvvetli bir biçimde tanımlayabilmekteler. Toplumsal tenkit yapmalarına, fikir söylemelerine, teklif getirmelerine gerek yok. Trump aksisi cephede yer alıp, kalıplaşmış ve binlerce defa yenidenlanmış cümleleri kullanmak onlar için kâfi olmaktadır. Üstelik bu sayede Trump için kullandıkları tüm o sıfatlardan kendilerinin muaf olduğunu göstermektedirler.Bitmeyen şov
İLETİŞİM ÇAĞI BİR KÜLTÜR MEZARLIĞI
Burada asıl sorun Trump’ın kişiliği değildir. Filozof Adorno, faşizmi ya da otoriterliği bir kişinin ya da destekçilerinin şahsi özelliklerine bağlamaz, sorun tam olarak toplumun kendisinden gelmektedir. Adorno “Aydınlanmanın Diyalektiği” isimli yapıtında “Kültür Endüstrisi” kısmını (1947), Debord “Gösteri Toplumunu” (1967) yazarken ne toplumsal medya vardı, ne akıllı telefon ne de bilgisayar ve internet. Ancak bu öngörülü insanların söylemiş oldukleri teker teker çıktı.
Artık kapitalizm kültüre ilgisizlik noktasına ulaştı. Peter Gordon’a nazaran “standartlaşma ve vasatlık yalnızca Trump ve yandaşlarını değil tüm ABD toplumunu sarmış durumda”. Önemli gazetecilik yerini gürültü çıkarmaya, kınama bildirilerine bıraktı. Niyet ve fikir dünyası alaylı laf sokmalara, önce düzenlenmiş teatral protestolara dönüştü. şahsi fikir ve duruş sağda da solda da bir hayal oldu. Halkın geniş çoğunluğu ise bu siyasal gösterisi eylemsizlikle seyrediyor.
Bu gösteride yeni teknolojiler evvelde vaat edilenin tersine özgür kanıyı kısıtladılar, sıradan cümbüşlere dönüştüler. O vaatlerin de ticari olduğu anlaşıldı. Fikir planında kalmaya devam eden beşerler ise tekdüze homurdanmaları derin ve karmaşık eleştirel tahlillere tercih ettiler. Herkes toplumsal medya üzere araçlarda kendi narsist hislerini tatmin etmeye girişirken, beşerler kendilerini belirli kümeler ortasında kapattılar.
Halka yakın olmak için her türlü şaklabanlığı yaptı
İfade fikrin yerini aldı. Halk içinde çoğunluk siyasal olayları hiciv, alay ve komik bildirilerle öğrenirken yarım yamalak bilgi gerçek sanıldı. Kelamda ideolojilere karşı çıkan, onları dogma olarak goren kapitalizm yerine düşüncesizliği ve boşluğu koydu. Nasıl reklamlar ve pazarlama muhakkak sloganlar ve mecralar etrafında dönmekte ise fikirler ve siyasal pozisyonlar da giderek tıpkı karakteri edinmeye başladılar. George Orwell’in 1984 romanındaki sahnelere örnek vermek için sosyalist rejim arayanlar kendi etraflarına bakmayacak, baksalar da ne olup bittiğini anlamayacak kadar ahmaklaştılar.
Bugün birtakım sosyologların kutuplara dayalı fikir sistemi dediği bu parçalanmışlık Frankfurt Okulu tarafınca “bilet düşünce” olarak anılır, bir şahsın rastgele bir hususta söylemiş olduği tek bir fikirden bütün fikirlerinin anlaşıldığı bu sistemin toplumu faşizme gdolayıp götürmeyeceği kesin olmasa da eleştirel şuuru yok ettiği mutlaktır. Ve bu eğilim hem Trump fanatiklerinde birebir vakitte Demokratlarda mevcuttur.
TÜKETİM VE GÖSTERİ FAŞİZMİ
Frankfurt Okulu için faşizm ile reklamlar içindeki benzerlik epey açıktı: “Belirlenmiş sözcüklerin körce ve daima yine edilmesi totaliter sloganlarla reklamcılığın ortak özelliğidir. İnsani kelamların yaşanmışlıklardan çıkan manası bu türlü ortadan kaldırılmaktadır, ani bir biçimde zihne yerleşen telaffuz o ana kadar afiş panolarındaki ve gazete reklam sayfalarındaki soğuklukla birebirdir.”
Amerikalılar Trump’da kendilerini buluyor
Özetlersek, kapitalist şov toplumu basamağında yaşayan bir tüketici birey markalı elbiseyi giydiğinde kullandığı eserin değişim pahası üzerinden kendisini nasıl memnun hissediyorsa, bir siyasetçiyi desteklerken de emsal hisler ediniyor. Burada, doğrular ve palavralar, o markanın kendisine sahiden somut, elle tutulur bir katkısının bulunup bulunmadığı değerli değildir. Trump yandaşı birey Trump lehinde konuşarak bir tecrübe yaşamakta, bir manada Trump üzere olmakta ve kendisini bir öteki hissetmektedir. Kendisine kurduğu bu küçük dünyasına bir biçimde girmeyi başarmış o markadan vaz geçmesi fakat epeyce büyük şahsi ziyan görmesiyle mümkündür.
TRUMP AMERİKAN SİSTEMİNİN ÜRÜNÜ
İşte tüm bu niçinlerden Biden idaresi ekonomiyi düzeltemezse Trump’ın geri dönüşünü engelleyemeyecek üzere görünüyor. Fakat bunun asıl sebebi Trump’ın gücü değil sistemdir. Bu niçinle kapitalizmin şov toplumu ve bugün insanlığın getirildiği nokta üzerinde düşünülmesi gereken epey vahim bahislerdir. Otoriter eğilimde bir popülist başkan olarak Trump şüphesiz yalnız değil, dünyada onlarca küçüklü büyüklü Trump var. Kapitalizmin yarattığı bu başkanlar yanında tıpkı sistemin bir kararı olarak ortaya çıkan savaş riski, güç kıtlığı, çevresel kaynakların tükenmesi ve iklim değişikliği üzere bir gündem var. En acil sorun ise insanlığın kendisini robotlaşmaya sürükleyen şov toplumuna direnerek eleştirel bilince geri dönebilmesi.
Kayahan Uygur
ALINTIDIR
Trump’ı iktidara getiren tabanın ve popülist şamatanın bütün gücüyle ayakta olduğu görüldü. Başkanlığın devir-teslimi sürecinde ölçülü bir tutumla seçim kararınu kabul eden ve Trump tarafınca hainlikle suçlanan eski Lider Yardımcısı Mike Pence bile ustalıkla bir hareketle tekrar militan Cumhuriyetçiliğe döndü. ABD kamuoyunda da Trump’a verilen eski takviyede bir değişiklik yok. Bu durumda Biden idaresi ekonomik krizin gitgide artan tesirlerini giderecek bir tahlil bulamazsa 2024 seçimlerinde Trump’ın dönüşü ya da tıpkı çizgide birinin seçilmesi kaçınılmaz görünüyor.
AMERİKALILAR niye TRUMP’I DESTEKLİYOR?
Eski ABD Lideri Donald Trump’ın otoriter eğilimde bir popülist ve demokrasi için bir tehlike olduğu ortada. Trump’ın telaffuzlarından ırkçılık, bayan düşmanlığı, özgürlük zıtlığı, hatta şiddet davetleri da eksik değil. Bir sokak insanı üslubuyla konuşan eski Başkan’ın kullandığı kimi sözcükler eğitimli bir insanı irkiltecek seviyede. Ayrıyeten Trump öngörülmez ve ne söylemiş olduğini bilmeyen biri olarak dünya barışı için de bir risk. Lakin 21’inci Yüzyıl Amerika’sı ona oy veriyor ve bunun niçinleri var.
Trump gösterilerine Beyaz Saray’da da devam ediyordu
ABD’de ve dünyada sol kesim Trump’ın sağladığı dayanağı çoklukla neoliberal ekonomik siyasetlerden kaynaklanan ekonomik meşakkatlerle açıklıyor. Bu kurguya nazaran sanayi yatırımlarının Çin üzere gelişen ülkelere kayması, fiyat düşüklüğü ve iş dünyasında gelip süreksiz işlerin yaygınlaşması kararı badireye düşen beyaz personeller kusuru siyahlarda ve yabancılarda bulmuşlar ve Trump’ın “önce Amerika” sloganı onlara cazip gelmiş.
İçinde doğruluk hissesi olsa da bu telaffuz Amerikan gerçeğiyle bağdaşmıyor, zira Trump’a oy verenler içinde geniş bir orta ve üst kesim de var. Üstelik Batı ülkeleri içinde işsizliğin en düşük olduğu yerlerden biri de ABD’dir. Her ne kadar Demokrat Parti’nin cinsiyet, cinsel tercih, ırk, kimlik, üzere mevzularla çok eğilerek geçimle ilgili sıkıntıları unutması Trump’a yaramışsa da sağladığı oy dayanağının ekonomik niçinlere dayanmadığı anket ve istatistiklerle de kanıtlanmış durumda. Amerikalı Trump’a oy veriyor, zira Trump’da kendisini buluyor.
ABD’de siyaset büyük bir gösteri
Trump’ın otoriter eğilimleri, ırkçılığı ve öbür özellikleri ABD kapitalist toplumunun baskın kültürel yapısına uygun. Trump aslında pek değerli şeyler de söylemiyor, yalnızca kendisini olduğu üzere söz ediyor. Demek ki daha derinlerde bir niye var. Harvard İdeoloji profesörlerinden Peter Gordon 12 Ocak 1921’de “Günah keçisi Trump: Amerika’daki faşizm hakkında düşünceler” başlıklı bir makale yayınladı. Marksist ideoloji ve bilhassa Adorno ve Horkheimer’in kurucuları olduğu Frankfurt Okulu ideoloji akımı konusunda uzman olan Gordon, Trump ve benzerilerini “Eleştirel Teori” açısından pahalandırıyor. Gordon’a göre Trump sistem dışı değil tam sistemin ortasında ve onun yarattığı biri. Gordon’un daha da farklı bir makalesi 15 Temmuz 2016’da yayınlanmış: “Otoritaryen Kişilik Değerlendirmesi – Trump Çağında Adorno’yu okumak”.
ŞOV SANAYİSİNİN ESERİ OLARAK TRUMP
Geçen iki yüzyılın ekonomist, sendikacı kaba Marksistlerinin bilakis “yeni eleştiri” kapitalizmi mülkiyet ilgilerinden epeyce kapitalist metafizikle, kültür sanayisiyle açıklıyor. Bu yeni saptamalara nazaran özgür pazar özelliğini yitirmiş ileri tekelci kapitalizmde toplumlar ağır reklamlar, yığınsal ticari sanat-kültür ve marketing teknikleri ile büyük bir gösteri alanına dönüştürülür. Birey bu bombardımana direnemez ve insan ruhu piyasaya esir düşer. Kuşkusuz bunun asıl sebebi Marx tarafınca kapitalizmin özü olarak bedellendirilen meta fetişizmidir. Eserlerin gerçek içeriklerinin yani kullanım bedellerinin değil değişim bedellerinin ön plana çıktığı bir toplumda siyaset da başka eserler üzere bir eserdir, içeriksizdir, satış içindir, imaja dayanır ve pazarlama ile maksadına ulaşır.
Düşünür, sinemacı, şair ve devrimci Guy Debord
Bu çağdaş kapitalist toplumu en düzgün anlatan düşünür 1994’de yitirdiğimiz Guy Debord idi. Debord’un fazlaca ünlü kitabının ismi da olan “gösteri toplumu” ortasında yalnızca sanat, kültür, spor değil siyaset da bir gösteridir. Hatta hayatın kendisi bir şov haline getirilmiştir. Gösteriyi seyredenler ona katılmaz, katılamaz, ya da ona şova katıldığı algısı yapay olarak sağlanır.
İleri kapitalist toplumda beşerler eserleri ihtiyaçlarına göre değil reklamlarda kendilerine vaat edilen memnunluk hissi niçiniyle tüketirler. Siyasette da tıpkı tecrübesi yaşarlar. Daima memnunluk arayan beşerler ve onlara memnunluk vermek için yarışan markalar siyasette da vardır. Bu mamüllerin de içeriklerinden çok birer marka olmaları kıymetlidir. İki ünlü gazlı içecek markasının biri Demokratlar, başkası de Cumhuriyetçiler olabilir mesela. Çeşitli piyasa araştırmalarıyla, anketler ya da değişik business araçlarıyla hangi markanın pazarda ne kadar hissesi olacağı aşağı üst önce aşikardır de.
Bu manada kendisini sosyalist gösteren lakin meta fetişizmini motamot koruyarak devlet kapitalizmini uygulayan Rus ve Çin üzere ülkelerle Batı kapitalizmi içindeki üst yapı farkı lakin estetiktir. Batı demokrasisi bir batı estetiğidir. Doğudakilerin kozmetiği bozuktur. Vakit zaman dikta rejimlerinden çıkıp demokrasiye geçtiğini argüman eden rejimler de bir cins estetik ameliyat geçirmişlerdir. Kimileri da ağır makyajlıdır.
Marksist filozoflar Horkheimer ve Adorno
İşte Trump da kendisi de senelerca TV’lerde yarış programları yönetmiş bir kişilik olarak şov toplumunun tipik bir örneğidir. Tıpkı bir eserin reklamını yapar üzere kendi pazarlamasını yapmaktadır. Onun için fikirlerden hayli “gibi görünmek” kıymetlidir. Dindar olmaktan fazlaca dindar görünmek, milliyetçi olmaktan hayli milliyetçi görünmek, hatta otoriter olmaktan epey otoriter görünmek… Müşterilerin güzeline ne gidecekse o kılığa girmek. Her alanda büyük bir tiyatro oynanmaktadır. Pekala siyasette, toplumda, fikir alanında yazı-turanın silindiği bu sistem faşizmin kendisinden de daha fecî ve insanlık dışı değil midir?
TRUMP VE TRUMPÇILAR BİR BÜTÜN
Trump’ın maharetsiz konuşmaları, ne söylemiş olduğini bilmemesi, bir söylemiş olduğinin zıddını sonraki günü söylemesi tabanı tarafınca şüphesiz bilinmektedir. aslına bakarsanız onu işte tam da bunun için sevmektedirler, kendilerine bakılırsa bir eserdir, kendilerine yakışan bir politik aidiyet elbisesidir. Tıpkı 6 Ocak 2021’de ABD kongresini basanların kıyafetleri üzere. Kendilerini “babayani, ”dobra” bulanlar için, hoş yaşamayı, yiyip içmeyi, beyaz ve mağrur Amerikalı olmayı sevenler için tıpkı o ünlü sigara reklamındaki kovboylar üzere birini desteklemeyip üniversite profesörlerinin mi gerisinden gideceklerdi?
Öte yandan sevgi ve nefretin birbirini tamamlaması üzere Trump ona karşı olanlar için de bulunmaz bir eserdir. Zira Trump’a karşı hal alarak kendilerini daha kolay ve kuvvetli bir biçimde tanımlayabilmekteler. Toplumsal tenkit yapmalarına, fikir söylemelerine, teklif getirmelerine gerek yok. Trump aksisi cephede yer alıp, kalıplaşmış ve binlerce defa yenidenlanmış cümleleri kullanmak onlar için kâfi olmaktadır. Üstelik bu sayede Trump için kullandıkları tüm o sıfatlardan kendilerinin muaf olduğunu göstermektedirler.Bitmeyen şov
İLETİŞİM ÇAĞI BİR KÜLTÜR MEZARLIĞI
Burada asıl sorun Trump’ın kişiliği değildir. Filozof Adorno, faşizmi ya da otoriterliği bir kişinin ya da destekçilerinin şahsi özelliklerine bağlamaz, sorun tam olarak toplumun kendisinden gelmektedir. Adorno “Aydınlanmanın Diyalektiği” isimli yapıtında “Kültür Endüstrisi” kısmını (1947), Debord “Gösteri Toplumunu” (1967) yazarken ne toplumsal medya vardı, ne akıllı telefon ne de bilgisayar ve internet. Ancak bu öngörülü insanların söylemiş oldukleri teker teker çıktı.
Artık kapitalizm kültüre ilgisizlik noktasına ulaştı. Peter Gordon’a nazaran “standartlaşma ve vasatlık yalnızca Trump ve yandaşlarını değil tüm ABD toplumunu sarmış durumda”. Önemli gazetecilik yerini gürültü çıkarmaya, kınama bildirilerine bıraktı. Niyet ve fikir dünyası alaylı laf sokmalara, önce düzenlenmiş teatral protestolara dönüştü. şahsi fikir ve duruş sağda da solda da bir hayal oldu. Halkın geniş çoğunluğu ise bu siyasal gösterisi eylemsizlikle seyrediyor.
Bu gösteride yeni teknolojiler evvelde vaat edilenin tersine özgür kanıyı kısıtladılar, sıradan cümbüşlere dönüştüler. O vaatlerin de ticari olduğu anlaşıldı. Fikir planında kalmaya devam eden beşerler ise tekdüze homurdanmaları derin ve karmaşık eleştirel tahlillere tercih ettiler. Herkes toplumsal medya üzere araçlarda kendi narsist hislerini tatmin etmeye girişirken, beşerler kendilerini belirli kümeler ortasında kapattılar.
Halka yakın olmak için her türlü şaklabanlığı yaptı
İfade fikrin yerini aldı. Halk içinde çoğunluk siyasal olayları hiciv, alay ve komik bildirilerle öğrenirken yarım yamalak bilgi gerçek sanıldı. Kelamda ideolojilere karşı çıkan, onları dogma olarak goren kapitalizm yerine düşüncesizliği ve boşluğu koydu. Nasıl reklamlar ve pazarlama muhakkak sloganlar ve mecralar etrafında dönmekte ise fikirler ve siyasal pozisyonlar da giderek tıpkı karakteri edinmeye başladılar. George Orwell’in 1984 romanındaki sahnelere örnek vermek için sosyalist rejim arayanlar kendi etraflarına bakmayacak, baksalar da ne olup bittiğini anlamayacak kadar ahmaklaştılar.
Bugün birtakım sosyologların kutuplara dayalı fikir sistemi dediği bu parçalanmışlık Frankfurt Okulu tarafınca “bilet düşünce” olarak anılır, bir şahsın rastgele bir hususta söylemiş olduği tek bir fikirden bütün fikirlerinin anlaşıldığı bu sistemin toplumu faşizme gdolayıp götürmeyeceği kesin olmasa da eleştirel şuuru yok ettiği mutlaktır. Ve bu eğilim hem Trump fanatiklerinde birebir vakitte Demokratlarda mevcuttur.
TÜKETİM VE GÖSTERİ FAŞİZMİ
Frankfurt Okulu için faşizm ile reklamlar içindeki benzerlik epey açıktı: “Belirlenmiş sözcüklerin körce ve daima yine edilmesi totaliter sloganlarla reklamcılığın ortak özelliğidir. İnsani kelamların yaşanmışlıklardan çıkan manası bu türlü ortadan kaldırılmaktadır, ani bir biçimde zihne yerleşen telaffuz o ana kadar afiş panolarındaki ve gazete reklam sayfalarındaki soğuklukla birebirdir.”
Amerikalılar Trump’da kendilerini buluyor
Özetlersek, kapitalist şov toplumu basamağında yaşayan bir tüketici birey markalı elbiseyi giydiğinde kullandığı eserin değişim pahası üzerinden kendisini nasıl memnun hissediyorsa, bir siyasetçiyi desteklerken de emsal hisler ediniyor. Burada, doğrular ve palavralar, o markanın kendisine sahiden somut, elle tutulur bir katkısının bulunup bulunmadığı değerli değildir. Trump yandaşı birey Trump lehinde konuşarak bir tecrübe yaşamakta, bir manada Trump üzere olmakta ve kendisini bir öteki hissetmektedir. Kendisine kurduğu bu küçük dünyasına bir biçimde girmeyi başarmış o markadan vaz geçmesi fakat epeyce büyük şahsi ziyan görmesiyle mümkündür.
TRUMP AMERİKAN SİSTEMİNİN ÜRÜNÜ
İşte tüm bu niçinlerden Biden idaresi ekonomiyi düzeltemezse Trump’ın geri dönüşünü engelleyemeyecek üzere görünüyor. Fakat bunun asıl sebebi Trump’ın gücü değil sistemdir. Bu niçinle kapitalizmin şov toplumu ve bugün insanlığın getirildiği nokta üzerinde düşünülmesi gereken epey vahim bahislerdir. Otoriter eğilimde bir popülist başkan olarak Trump şüphesiz yalnız değil, dünyada onlarca küçüklü büyüklü Trump var. Kapitalizmin yarattığı bu başkanlar yanında tıpkı sistemin bir kararı olarak ortaya çıkan savaş riski, güç kıtlığı, çevresel kaynakların tükenmesi ve iklim değişikliği üzere bir gündem var. En acil sorun ise insanlığın kendisini robotlaşmaya sürükleyen şov toplumuna direnerek eleştirel bilince geri dönebilmesi.
Kayahan Uygur
ALINTIDIR