Edebiyat tarihçisi Fahir İz’in ağabeyi Becerikli İz, Medine-i Münevvere, Midilli ve Ankara’da kadılık yapan Külahizade es-Seyyid İsmail Abdulhalim Efendi ile Şerife Raife Hanım’ın oğlu olarak 28 Ocak 1895’te İstanbul’da dünyaya geldi. Abdülhalim Efendi’nin Midilli kadılığı devrinde sekiz yaşında olan Uzman İz, Midilli’de mahalle mektebinde eğitim hayatına adım attı. İz, babasının Midilli adasındaki nazaranv mühleti dolup İstanbul’a dönünce Fatih Rüştiyesi’ne, akabinde Eğrikapı Rüştiyesi’ne devam etti. Uzman İz, babasının Medine’ye tayin olmasının akabinde Medine’de Rüştiye Mektebi’ne yazıldı ve altı ay içerisinde Arapça konuşmaya başladı.
ÂLÂ DERECEDE ARAPÇA VE İSLAMİ İLİMLER EĞİTİMİ ALDI
Medine’de İslami ilimlerle ilgili yeterli bir eğitim alan İz, İstanbul’a dönünce iki yıl Vefa Lisesi’ne gitti. İz, babasının Ankara’ya tayini üzerine, devam ettiği Ankara Sultanisi Edebiyat Kısmını 1916’da bitirerek, tıpkı okulda Türkçe öğretmenliğine başlayarak, 59 yıl süren öğretmenlik mesleğine adım attı.Mahir İz, öğretmenliğin yanı sıra TBMM’de zabıt katibi, zabıt mümeyyizi ve ikinci küme şefi sıfatıyla dört yıl bakılırsav yaptı.
Burdur milletvekili sıfatıyla mecliste bulunan Mehmed Akif Ersoy ile tanışan ve Farsça, Fransızca ve edebiyat alanlarında çalışarak kendini yetiştiren usta müellifin, tıpkı senelerda, “Tuf-i Şegaf” başlıklı birinci şiiri Maksud Kamran ismiyle Sa’y mecmuasında yayımlandı. İz, çoğunlukla okuduğu ve etkilendiği İstiklal Marşı’na ait yaptığı bir açıklamada, “Ben İstiklal Marşı’nı anlatırken, o dönemin, dine, diyanete, millete, milliyete, ahlaka karşıt düşen durumlar ötürüsıyla çocuklara verilmesi gereken din, diyanet, millet, milliyet terbiyesini ‘İstiklal Marşı’ ortasında işleyerek verirdim. bu biçimdeın müfredatı bu kıymetleri vermeye müsait değildi.” sözlerini kullanmıştı.
1938’DE ÜNİVERSİTE EĞİTİMİNİ TAMAMLADI
Meclisteki misyonundan ayrılan müellif, 1924’te Sultanselim’de imam hatip okulunda tarih öğretmeni olarak atandı. Becerikli İz, üniversite eğitimi için sırasıyla eczacılık, kimya, hukuk fakültelerine birer yıl devam etti. Son olarak kayıt olduğu edebiyat kısmında eğitimini tamamlayan muharrir, 12 Eylül 1933’te tezini tamamlayamadan Edremit’e atandığı için, 1936’da bir daha İstanbul’a dönene kadar mezun olamadı. Müellif İz, bir yandan Beykoz Ortaokulunda Türkçe öğretmenliği yaparken, başka yandan da tezini tamamladı ve “Adanalı Hayret’in ömrü ve Şiirleri” isimli çalışmasıyla 1938’de fakülteden mezun oldu. Mezuniyetin akabinde Nişantaşı Erkek Ortaokulunda müdür olarak nazaranve başladı.
Edebi ve toplumsal içerikli yazılarını Namık Yaz, bilim temalı makalelerini ise Abdullah Söğüt imzasıyla çeşitli mecmualarda yayımlayan başarılı edebiyatçının yazıları, Sebilürreşad, Yeni İstiklal, İslam Fikri, Bugün, Yeni Asya, Sabah, Yeni İstanbul ve Diyanet Mecmuası isimli gazete ve mecmualarda yer buldu. İz, ortalarında Kuleli Askeri Lisesi, Nişantaşı Ortaokulu, İstiklal Lisesi, Haydarpaşa Lisesi ve Çamlıca Kız Lisesi’nin de olduğu birfazlaca devlet okuluyla özel okulda öğretmenlik yaptı.
PEYGAMBERLER TARİHİ YAPITININ LİSANINI SADELEŞTİRDİ
İstanbul İmam Hatip Okulu’nda bir sene müdürlük yapmasının akabinde emekliye ayrılan müellif, tıpkı yıl Taksim’de Yeni Kolej’in müdürü olarak bir daha eğitim ömrüne döndü. Usta edebiyatçı, 6 ay daha sonra, yeni açılan İstanbul Yüksek İslam Enstitüsünde edebiyat, tasavvuf tarihi, hitabet ve irşat dersleri vermeye başladı. İslam bilimi ve tasavvuf alanında araştırmalar yapıp dersler veren İz, 10 yıl daha sonra eğitimciliği bıraktı. Müellif İz, Ahmet Cevdet Paşa’nın Hz. Adem’den başlayarak bütün peygamberlerin tarihini içeren “Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa” yapıtını sadeleştirdi. Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) tarafınca 27 Mayıs 1960 Darbesi’nden daha sonra Kur’an-ı Kerim’in Latin harfleriyle basılması konusunda danışmanlık yapması için davet edilen İz, bu durumun yanlış olduğunu söyleyerek, vazgeçilmesini sağladı. İz, DİB tarafınca 1961’de hazırlanan “Kur’an-ı Kerim Meali”nin redaksiyon heyetine başkanlık yaptı.
Aile dostlarından şair Muhyiddin Raif Bey’in kızı Mihrinur Hanım’la evlenen muharririn, bir kızı oldu. Periyodun ileri gelen din, siyaset ve edebiyatçılarıyla yakın alakada bulunan lakin 59 yıl süren öğretmenlik mesleğine sevdasını her fırsatta lisana getiren İz, konuşmalarında, “Dünyaya tekrar gelme imkanım olsaydı, bir daha muallim olmak isterdim” kelamını sık sık yenidenlamasıyla yer edindi. şahsi ve mesleksel taraftan kendini geliştirme gayreti içerisinde olan müellif, vefatından kısa bir süre evvel hasta yatağında bile etrafındakilerle ilmi müzakerelerde bulundu. Usta kalem, İstanbul külçeşidinin bir geleneği olan sohbet faaliyetlerini ömrünün son senelerına kadar sürdürdü. Türkçeyi fazlaca hoş kullanımı, kuvvetli hafızası ve vefalı yapısıyla tanınan, geniş bir dinleyici kitlesine sahip olan İz, tasavvuf , edebiyat ve ideoloji alanında uzmanlaştı ve bu alanlarda eserler verdi.
‘YILLARIN İZİ’ KİTABINDA HAYATINI ANLATTI
hayatını, şahidi olduğu olayları, tanıdığı şahısları ve anılarını “senelerın İzi” kitabında toplayan müellif, Sönmez Neşriyat Şirketi’nin kuruluş senelerında İdare Şurası Başkanlığı ile İlim Yayma Cemiyeti’nin Müşavere ve Bilim Heyeti’nde çalıştı. Yetenekli İz, İslami İlimler Araştırma Vakfı ile Türk Kültürü Vakfı’nın da kurucuları içinde yer alırken, gerek derslerinde gerekse etrafında bir hayli bilim ve edebiyat adamının yetişmesini sağladı. Biroldukça defa kalp krizi geçiren İz, akciğer kanseri niçiniyle tedavi gördüğü Paşabahçe Devlet Hastanesi’nde 9 Temmuz 1974’te hayatını kaybetti. İz’in Erenköy Sahrayı Cedid Mezarlığı’ndaki mezar taşına, talebesi Prof. Dr. Uğur Derman tarafınca celi ta’lik “Muallim Becerikli İz” çizgili kitabe işlendi. Halkın her kesitinden kalabalık bir cemaatin cenazesine iştirak ettiğini belirten yayıncı İsmail Özdoğan, izlenimleri paylaşırken şunları söylemişti: “Cenazede dikkatimi çeken simalar içinde, bir yoksul sürücü, son derece üzgün, zamanın önde gelen siyasilerinden Ferruh Bozbeyli ve sanayi kesitinden Vehbi Koç da vardı. Yani bu kadar birbirine uzak aralarda olan cemaat, her insanın cenazesinde bulunmaz. Bu bir insanın, her sınıftan, her kademeden yahut tahsil ve kültür derecesinden insanlara ne verdiğini gösterir.”
FEDAKARLIĞIN NASIL OLDUĞUNU GÖRDÜLER
Yetenekli İz, araştırma ve inceleme alanında “Tasavvuf”, “Peygamber Efendimiz”, “Din ve Cemiyet”, anı çeşidinde “senelerın İzi”, şiir seçkisi olarak “Hoca’nın Seçtikleri” ve sadeleştirme yapıtları olarak ise “Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Anlamı” ve “Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa” isimli çalışmaları kaleme aldı. İlim adamı Mehmet Çavuşoğlu da yaptığı bir açıklamada, “Mahir Beyefendi Hoca ile Mehmet Akif’in ‘Asım’ın nesli’ dediği kuşağın son temsilcisi gitmiştir. Onu tanımış olanlar Müslüman-Türk ahlakının, terbiyesinin ne olduğunu, fedakarlığın, feragatın, karşılıksız ve Allah isteği için hizmet etmenin nasıl olduğunu gördüler.” sözlerini kullanmıştı.
ÂLÂ DERECEDE ARAPÇA VE İSLAMİ İLİMLER EĞİTİMİ ALDI
Medine’de İslami ilimlerle ilgili yeterli bir eğitim alan İz, İstanbul’a dönünce iki yıl Vefa Lisesi’ne gitti. İz, babasının Ankara’ya tayini üzerine, devam ettiği Ankara Sultanisi Edebiyat Kısmını 1916’da bitirerek, tıpkı okulda Türkçe öğretmenliğine başlayarak, 59 yıl süren öğretmenlik mesleğine adım attı.Mahir İz, öğretmenliğin yanı sıra TBMM’de zabıt katibi, zabıt mümeyyizi ve ikinci küme şefi sıfatıyla dört yıl bakılırsav yaptı.
Burdur milletvekili sıfatıyla mecliste bulunan Mehmed Akif Ersoy ile tanışan ve Farsça, Fransızca ve edebiyat alanlarında çalışarak kendini yetiştiren usta müellifin, tıpkı senelerda, “Tuf-i Şegaf” başlıklı birinci şiiri Maksud Kamran ismiyle Sa’y mecmuasında yayımlandı. İz, çoğunlukla okuduğu ve etkilendiği İstiklal Marşı’na ait yaptığı bir açıklamada, “Ben İstiklal Marşı’nı anlatırken, o dönemin, dine, diyanete, millete, milliyete, ahlaka karşıt düşen durumlar ötürüsıyla çocuklara verilmesi gereken din, diyanet, millet, milliyet terbiyesini ‘İstiklal Marşı’ ortasında işleyerek verirdim. bu biçimdeın müfredatı bu kıymetleri vermeye müsait değildi.” sözlerini kullanmıştı.
1938’DE ÜNİVERSİTE EĞİTİMİNİ TAMAMLADI
Meclisteki misyonundan ayrılan müellif, 1924’te Sultanselim’de imam hatip okulunda tarih öğretmeni olarak atandı. Becerikli İz, üniversite eğitimi için sırasıyla eczacılık, kimya, hukuk fakültelerine birer yıl devam etti. Son olarak kayıt olduğu edebiyat kısmında eğitimini tamamlayan muharrir, 12 Eylül 1933’te tezini tamamlayamadan Edremit’e atandığı için, 1936’da bir daha İstanbul’a dönene kadar mezun olamadı. Müellif İz, bir yandan Beykoz Ortaokulunda Türkçe öğretmenliği yaparken, başka yandan da tezini tamamladı ve “Adanalı Hayret’in ömrü ve Şiirleri” isimli çalışmasıyla 1938’de fakülteden mezun oldu. Mezuniyetin akabinde Nişantaşı Erkek Ortaokulunda müdür olarak nazaranve başladı.
Edebi ve toplumsal içerikli yazılarını Namık Yaz, bilim temalı makalelerini ise Abdullah Söğüt imzasıyla çeşitli mecmualarda yayımlayan başarılı edebiyatçının yazıları, Sebilürreşad, Yeni İstiklal, İslam Fikri, Bugün, Yeni Asya, Sabah, Yeni İstanbul ve Diyanet Mecmuası isimli gazete ve mecmualarda yer buldu. İz, ortalarında Kuleli Askeri Lisesi, Nişantaşı Ortaokulu, İstiklal Lisesi, Haydarpaşa Lisesi ve Çamlıca Kız Lisesi’nin de olduğu birfazlaca devlet okuluyla özel okulda öğretmenlik yaptı.
PEYGAMBERLER TARİHİ YAPITININ LİSANINI SADELEŞTİRDİ
İstanbul İmam Hatip Okulu’nda bir sene müdürlük yapmasının akabinde emekliye ayrılan müellif, tıpkı yıl Taksim’de Yeni Kolej’in müdürü olarak bir daha eğitim ömrüne döndü. Usta edebiyatçı, 6 ay daha sonra, yeni açılan İstanbul Yüksek İslam Enstitüsünde edebiyat, tasavvuf tarihi, hitabet ve irşat dersleri vermeye başladı. İslam bilimi ve tasavvuf alanında araştırmalar yapıp dersler veren İz, 10 yıl daha sonra eğitimciliği bıraktı. Müellif İz, Ahmet Cevdet Paşa’nın Hz. Adem’den başlayarak bütün peygamberlerin tarihini içeren “Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa” yapıtını sadeleştirdi. Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) tarafınca 27 Mayıs 1960 Darbesi’nden daha sonra Kur’an-ı Kerim’in Latin harfleriyle basılması konusunda danışmanlık yapması için davet edilen İz, bu durumun yanlış olduğunu söyleyerek, vazgeçilmesini sağladı. İz, DİB tarafınca 1961’de hazırlanan “Kur’an-ı Kerim Meali”nin redaksiyon heyetine başkanlık yaptı.
Aile dostlarından şair Muhyiddin Raif Bey’in kızı Mihrinur Hanım’la evlenen muharririn, bir kızı oldu. Periyodun ileri gelen din, siyaset ve edebiyatçılarıyla yakın alakada bulunan lakin 59 yıl süren öğretmenlik mesleğine sevdasını her fırsatta lisana getiren İz, konuşmalarında, “Dünyaya tekrar gelme imkanım olsaydı, bir daha muallim olmak isterdim” kelamını sık sık yenidenlamasıyla yer edindi. şahsi ve mesleksel taraftan kendini geliştirme gayreti içerisinde olan müellif, vefatından kısa bir süre evvel hasta yatağında bile etrafındakilerle ilmi müzakerelerde bulundu. Usta kalem, İstanbul külçeşidinin bir geleneği olan sohbet faaliyetlerini ömrünün son senelerına kadar sürdürdü. Türkçeyi fazlaca hoş kullanımı, kuvvetli hafızası ve vefalı yapısıyla tanınan, geniş bir dinleyici kitlesine sahip olan İz, tasavvuf , edebiyat ve ideoloji alanında uzmanlaştı ve bu alanlarda eserler verdi.
‘YILLARIN İZİ’ KİTABINDA HAYATINI ANLATTI
hayatını, şahidi olduğu olayları, tanıdığı şahısları ve anılarını “senelerın İzi” kitabında toplayan müellif, Sönmez Neşriyat Şirketi’nin kuruluş senelerında İdare Şurası Başkanlığı ile İlim Yayma Cemiyeti’nin Müşavere ve Bilim Heyeti’nde çalıştı. Yetenekli İz, İslami İlimler Araştırma Vakfı ile Türk Kültürü Vakfı’nın da kurucuları içinde yer alırken, gerek derslerinde gerekse etrafında bir hayli bilim ve edebiyat adamının yetişmesini sağladı. Biroldukça defa kalp krizi geçiren İz, akciğer kanseri niçiniyle tedavi gördüğü Paşabahçe Devlet Hastanesi’nde 9 Temmuz 1974’te hayatını kaybetti. İz’in Erenköy Sahrayı Cedid Mezarlığı’ndaki mezar taşına, talebesi Prof. Dr. Uğur Derman tarafınca celi ta’lik “Muallim Becerikli İz” çizgili kitabe işlendi. Halkın her kesitinden kalabalık bir cemaatin cenazesine iştirak ettiğini belirten yayıncı İsmail Özdoğan, izlenimleri paylaşırken şunları söylemişti: “Cenazede dikkatimi çeken simalar içinde, bir yoksul sürücü, son derece üzgün, zamanın önde gelen siyasilerinden Ferruh Bozbeyli ve sanayi kesitinden Vehbi Koç da vardı. Yani bu kadar birbirine uzak aralarda olan cemaat, her insanın cenazesinde bulunmaz. Bu bir insanın, her sınıftan, her kademeden yahut tahsil ve kültür derecesinden insanlara ne verdiğini gösterir.”
FEDAKARLIĞIN NASIL OLDUĞUNU GÖRDÜLER
Yetenekli İz, araştırma ve inceleme alanında “Tasavvuf”, “Peygamber Efendimiz”, “Din ve Cemiyet”, anı çeşidinde “senelerın İzi”, şiir seçkisi olarak “Hoca’nın Seçtikleri” ve sadeleştirme yapıtları olarak ise “Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Anlamı” ve “Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa” isimli çalışmaları kaleme aldı. İlim adamı Mehmet Çavuşoğlu da yaptığı bir açıklamada, “Mahir Beyefendi Hoca ile Mehmet Akif’in ‘Asım’ın nesli’ dediği kuşağın son temsilcisi gitmiştir. Onu tanımış olanlar Müslüman-Türk ahlakının, terbiyesinin ne olduğunu, fedakarlığın, feragatın, karşılıksız ve Allah isteği için hizmet etmenin nasıl olduğunu gördüler.” sözlerini kullanmıştı.