Türk sinemasının “Bican Efendi”si İsmail Galip Arcan vefatının 47. yılında anılıyor

Perez

Global Mod
Global Mod
Türk tiyatrosunun ve sinemasının gelişmesinde değerli katkıları olan usta isim, 3 Kasım 1894’te İstanbul Üsküdar’da dünyaya geldi.İlköğrenimini Üsküdar’daki Revza-i Terakki Okulu’nda tamamlayan Arcan, Beşiktaş Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi’nde eğitim aldı.Arcan, 1910’da tiyatroya olan ilgisi üzerine Kuleli Askeri Lisesi’ndeki tahsilini yarım bırakarak tiyatroya yöneldi.

“Tabib-i Aşk” oyunuyla sahneye adım attı

Birinci sefer Ahmet Fehim Efendi’nin topluluğunda, Ahmet Vefik Paşa’nın “Tabib-i Aşk” oyunuyla sahneye adım atan İsmail Galip Arcan, Namık Kemal’in “Akif Bey” oyunundaki başarısıyla da dikkatleri üzerine çekti. Usta oyuncu, 1910’da Burhanettin Tepsi’nin kurduğu Burhanettin Tiyatrosu’na katılarak Selanik turnesine çıktı ve bu turnedeki performansıyla olumlu tenkitler aldı.İstanbul Kent Tiyatrosu’na 1914’te öğrenci olarak giren Arcan, yeteneği yardımıyla ilerleyerek, kısa müddette temsil heyetine seçildi. Arcan, 1920’de Fransa’ya giderek Fransa Eğitim Bakanlığının takviyesiyle tiyatro konusunda araştırmalar yapmaya başladı. Paris’te üç yıl Mösyö Antuvan’ın nezaretinde araştırmalarda bulunan sanatçı, Comedie-Française ve Theatre L’Odeon’da bakılırsav yaptı

Tiyatro sanatı üzerine biroldukca araştırma ve inceleme çalışması gerçekleştirdi

Yaklaşık 1,5 yıl müddet daha sonra Türkiye’ye dönen Arcan, Raşit İstek Efendi Topluluğu’na girerek burada oyunculuk hayatına devam etti ve bir yandan da oyun müellifliği denemelerine başladı.Usta oyuncu, 1923’te Fransa’ya dönerek tiyatro üzerine araştırmalarına devam etti. İsmail Galip Arcan 1925’te Türkiye’ye dönmesinin akabinde, tiyatro ve sinema üstadı Muhsin Ertuğrul’un Ferah Tiyatrosu’na girdi.hemen sonrasında Muhsin Ertuğrul ve Behzat Butak ile bir topluluk kurarak Avrupa tiyatro tekniklerini Türk tiyatrosunda uygulamaya çalışan Arcan, bu topluluğun dağılmasından daha sonra Almanya’ya gitti ve Berlin’de Alman Tiyatrosu üzerine araştırma ve inceleme çalışmaları gerçekleştirdi.Almanya’dan döndükten daha sonra İstanbul Belediyesi Kent Tiyatrolarına giren usta tiyatrocu vefatına kadar burada direktör ve oyuncu olarak çalıştı.Arcan, Kent Tiyatrolarında ortalarında “Kafes Arkasında” (1930), “Müddeiumumi” (1931), “Bir Meyyit Evi” (1932), “Süt Kardeşler” (1933), “Hamlet” (1934), “Müfettiş” (1935), “Venedik Taciri” (1930), “Bir Kavuk Devrildi” (1930), “Kafatası” (1932), “Ayak Ekibi içinde” (1936), “Kral Lear” (1937), “Kibarlık Budalası” (1941) ve “Kral Oidipus” (1947) üzere oyunların da bulunduğu yüze yakın oyunda rol aldı.

Sinemaya 1916’da çekilen “Himmet Ağa’nın İzdivacı” sinemasıyla başladı

Ankara Devlet Konservatuvarında 1932-1942 yılları içinde ve çeşitli kurumlarda diksiyon öğretmeni olarak nazaranv yapan sanatçı, sinemaya birinci vakit içinderda, 1916’da çekilen “Himmet Ağa’nın İzdivacı” sinemasıyla adım attı.”Ankara Postası” (1928), “Karım Beni Aldatırsa” (1933), “Aynaroz Kadısı” (1938), “Ölünceye Kadar Seninim” (1949) sinemaları başta olmak üzere 1917-1956 yılları içinde 25’e yakın sinema sinemasında aktör olarak rol aldı.İsmail Galip Arcan, bilhassa “Bican Efendi” seri sinemalarındaki Bican Efendi karakteriyle, radyo oyunlarında da “Habibe Molla” tiplemesiyle ünlendi.”Makyaj Notları”, “Tiyatroda Makyaj” ve “Tiyatroda Diksiyon” isimli kitapları da kaleme alan usta sanatçı, uzun yıllar kendisi için “Türk sahnesinin en büyük aktörüdür.” diyen Muhsin Ertuğrul’la Türk tiyatrosunu ve sinemasının gelişmesi içi efor sarf etti.Arcan hakkında muharrir Selami İzzet Sedes, ilim, fikir, sanat ve edebiyat mecmuası “Yeni Mecmua”da 1940 tarihindeki yazısında şunları kaydetmişti:”Muhsin’in (Ertuğrul) en çok rol aldığı eserler Galip’in çeviri yahut adapte ettiği yapıtlardır. Galip, sahnemizin en büyük makyaj ustasıdır. Bu kudret onda fıtridir. Bundan otuz sene evvelce Tanin gazetesinin gece dersleri salonunda birinci sefer sahneye çıkıp Fikret’ten manzume okumuş olan Galip, Üsküdar’da Fehim trupunda Molyer’in bir yapıtında Sena rolü oynayan Galip, Darülbedayi aktörlerinden Galip, Ulusal Uğraş yıllarinde kalpaklı Galip ve bugünkü Galip öteki kimselerdir.Galip Arcan harika merttir. Sanata her cephede göğüs germekten çekinmez. Sırasında müzik söyler, sırasında bornozla görünür, sırasında mayo ve takunya ile arzı endam eder. Bir yıl ortasında yirmi, otuz rolde görünmekten kaçınmamış olması da bu cüretine kanıttır. Galip’in bir kudreti de birkaç periyodun damgasını şahsında toplamasını bilmesidir. Vodvil ve yavaşça güldürü oynayan Galip’te Fehim’i de bulursunuz. Trajedide de Galip ortada sırada bir şimşek süratiyle size Burhanettin’i hatırlatır ve acıklı, titrek konuştuğu vakit Mınakyan kulaklarınızdan gelip geçer. Galip’in en epeyce sevdiği şey tenkittir, kendi yazdığı vakit. En az sevdiği şey bir daha tenkittir, ben yazdığım vakit. Birfazlaca rollerde Galip’i takdir ederim. Ancak asıl takdir ettiğim Galip, aileler içinde yeri olan, kelamı sohbeti sevilen, hürmet goren ‘efendi’ Galip’tir. Kendi kendini yetiştirmiş olan Galip, kendi kendine tenevvür etmesini de bilmiştir. Bu bakımdan da Galip’in Türk sahnesine yaptığı manevi hizmetler fazlaca büyüktür. Galip, manevi alanda sahnemizin yüzünü güldüren ve ağartan sanatkardır. Galip Arcan denildiği vakit her vakit bir daha Ertuğrul Muhsin’in kelamı yine edilecektir, ‘Galip, Türk sahnesinin en büyük aktörüdür.’.”

Toplumun aksayan taraflarını güldürü formuyla ele aldı

Aktör kimliğiyle ön plana çıkan İsmail Galip Arcan, edebiyat hayatına 1920 yılında Henry Bernstein’in “Bora” isimli yapıtını uyarlayarak başladı. Arcan, 1926’da 3 kısımdan oluşan “Süt Kardeşler”i yayınladı. “Süt Kardeşler”, 1976’da Ertem Eğilmez tarafınca Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Gulyabani” romanı ile harmanlanarak sinemaya uyarlandı ve büyük beğeni kazandı.Arcan, tiyatro müellifliğini da “Kimsesizler” (1941), “Yalancılar” (1941) ve “Hava Parası” (1949) isimli oyunlarla sürdürdü. 1953’te “Bir Rüya” isimli çocuk oyununa imza atan sanatçı, oyunlarında toplumun aksayan taraflarını daha hayli güldürü formuyla ele aldı.İlk şiir kitabı “Benim Romanım: Şiir Miir”i, 1962 yılında okurun beğenisine sunan Arcan, Nurullah Berk, Sabri Berkel, Münif Fehim ve ressam Suavi tarafınca çizilen fotoğraflarla süslenen ve seksen sayfadan oluşan bu yapıtında 1932-1962 yılları içinde kaleme aldığı şiirlerinden 38’ini neşretti.Arcan’ın ikinci şiir kitabı “Yaş 70: Fanteziler” 1965 yılında yayınlandı. “Ülkü”, “Esi”, “Yücel”, “Azerbaycan Yurt Bilgisi”, “Türk Yurdu”, “Akademi Fikir Hayatları”, “Perde Sahne” ve “Türk Tiyatrosu” mecmualarında tiyatro sanatı ve bu sanat kolunun sıkıntıları üzerine yazılar kaleme alan muharrir, Jean Cocteau’nun “İnsan Sesi” ve Moliere’in “Gülünç Kibarlar” isimli tiyatrolarını Türkçeye çevirdi.Magazin mecmualarında de gülmece yazılarına imza atan sanatçı, 8 Ağustos 1974’te İstanbul’da 80 yaşındayken ömrünü kaybetti.


KAYNAK: AA
 
Üst