Uysallar: Buruk bir gülümseme
Spoiler içerir
Hakan Günday’ın yazdığı ve Onur Saylak’ın yönettiği Uysallar son günlerin en epey tartışılan üretimi olarak Netflix’in birinci sırasında. Saylak ve Günday’ın daha evvel birlikte çalıştıkları Daha (2017) ve Şahsiyet’ten (2018) daha sonra ortak imzasını taşıyan 3. üretim olma özelliği taşıyan Uysallar, her biri 45 – 60 dakikalık 8 kısımdan oluşuyor. Öner Erkan, Songül Öden, Haluk Bilginer, Uğur Yücel, Nezaket Erden, İbrahim Selim, Bilyana Jovanovska ve Serkan Altunorak üzere pek başarılı bir oyuncu takımına sahip imal, bir kara mizah sarmalı olarak izleyicileri keskin bir bıçakla ikiye ayırmış durumda.
İngilizce ismiyle Wild Abandon olarak yayımlanan Uysallar, değişiktir ki Avustralyalı müellif Emily Bitto’nun 2021 yılında yayımladığı ve kapitalizmin çökmekte olan dünyasında takla atan bir öyküye yer verdiği kitabıyla birebir ismi taşıyor.
Temel olarak bir aile alakasını merkezine alan lakin fazlacaça o merkezden uzaklara açılmaya niyetlenen imal, geçmişi ve kendi içinde kalmış Oktay’ın (Öner Erkan) şimdiyi yaşama gayretini, birbirinden çok farklı uçlara değen bir sistemsel tenkitle yapıyor.
Oktay Uysal, hayallerinin peşinden gidememiş, kuralcı bir baba Olcay’ın (Uğur Yücel) oğlu. Ankara’da büyüdükten daha sonra İstanbul’a yerleşerek ömrünü mimar olarak sürdürüyor ve bir hapishane projesini çizmek üzere Berhudar Beyefendi (Haluk Bilginer) ile çalışmaya başlıyor. Estetik ameliyatlarla apayrı birine dönerek, yıllardır sürdürdüğü mesken bayanı kimliğinden iş hayatına atılma niyetinde olan eşi Nil (Songül Öden), ergenlik problemleri sebebiyle garip davranışlar sergileyen oğlu Ege ve günümüz çocuklarından hayli farklı bir karakter çizen Ece ile bir arada lüks bir rezidansta son derece mutsuz bir hayat yaşıyor. Geceleri ise Punk olarak sürdürdüğü (ama aslında Punk bile olamadığı) ikili ömründen kesitler sunuyor.
özetlemek gerekirse imal evliliğin, mesleğin ve konforlu ömrün kasvetli yüzünü fazlaca güzel işlerken karakterlerin kendilerini bulmak uğruna çıktıkları seyahatlerde inançlı alanlarından ayrılamadıkları için öyküyü açıklardan fazlaca kıyıda yüzen, hatta vakit zaman yenidenlarla çırpınan bir boyutta işliyor.
Aslında bu noktada Uysallar’ı eleştirmek yerine üretimin, aslına bakarsan eleştirdiği şeylerin yörüngesinden ayrılamadığı için kendini de bu tenkit yangınının tam ortasına hiç çekinmeden attığını söylemek mümkün. Yani kendini, kendi dalgasında bilhassa boğmaya teşebbüs etmiş gibi… Çırpınışları ağır lakin dengeli bir halde 8 kısma yayılıyor ve birinci kısımların yavaş akan temposuna alışabilen izleyiciyi aslında özgün ve daha fazlaca roman havası taşıyan bir kıssaya eklemliyor.
METAFOR YAĞMURU
Uysallar’ın tartışma yaratan en kıymetli ögelerinden biri, fazlaca sık başvurduğu bir metaforik anlatım lisanı. İstanbul’un üzerine çöken fakat “hava kirliliği” olarak isimlendirilen sis, hapishane inşa etmeye çalışan lakin kendi hayatının hücresinden çıkamayan Oktay, bir devlet sembolizminin personası Berhudar, hoş ancak aslında kendinden diğer biri olmak uğruna daima maskesiyle dolaşan Nil, Punk kültürü üzerinden adeta Gezi’nin izdüşümüne dönen Anakara, daima kimlik soran polisler bunlardan yalnızca kimileri…
Bir başka tenkit durağı da üretimde yer alan bayan karakterlerin daima erkeklere dayalı mağduriyet ortasında olmaları… İşvereni tarafınca tecavüze uğrayan Yağmur, erkek arkadaşından şiddet nazarann komşu kız, kocası tarafınca görünmez olmuş Nil, baktığı hastanın kocasıyla bir arada olup gebe kalan Sofia…
Lakin bunların yanında senaryonun tahminen de en rahatsız edici diyaloglarından biri bir daha bu mevzu etrafında dönüyor. Yağmur bir sohbetinde Nil’e “Sen hiç çalışmamışsın, zira hiç tecavüze uğramamışsın.” üzere son derece genel ve öteki bir yere dokunmadığı için havada kalan bir yargı cümlesi sarf ediyor. Haliyle de öteki türlü ele alınsa kuvvetli bir tesir oluşturacak bu söz, sığ bir genellemenin ötesine geçemeyerek biroldukca izleyicinin yansısına yol açıyor.
BİR ROMANDAN FIRLAMIŞ OYUNCAKLAR
Aslında dizinin bütününe baktığımızda hoş bir roman izliyoruz. Tahminen de Uysallar ile roman olarak tanışsak, onu zihnimizde soyutlarken daha da uçsuz sonlara gidebilirmişiz üzere tatlı bir hava esiyor. ötürüsıyla bu bir durum güldürüsü olmaktan fazla, karakterlerin kendi çıkmazları üzerinden eklemlenerek akan, lakin vakit zaman da duran bir kıssa izlenimi veriyor. Elbet ki dinamiğin en kuvvetli ögelerinden biri oyunculuklar.
Öner Erkan Oktay rolünün tüm belirsizliğini, çaresizliğini, mutsuzluğunu, iç zahmetini izleyicinin iliklerine kadar şırınga ediyor. Tıpkı biçimde Songül Öden de adeta üzerine dikilmiş üzere bir Nil rolüne hayat veriyor, içine sıkışmış bir orta yaş buhranını, bayan gözünden çok yeterli anlatıyor. Oktay’ın babası rolünde Uğur Yücel’i çok fit ve kendini artık paka çekmeye çalışan bir baba figürü olarak görüyoruz ve Sofia ile olan öyküsünü, tahminen de daha derinlikli ve uzun bir biçimde bilmek istiyoruz. Sevdiği bayan Sofia’da ise Bilyana Jovanovska’nın başarılı performansını görüyoruz. Yağmur’u oynayan Nezaket Erden ile Suat’a hayat veren Serkan Artunorak ise gerçek birer beyaz yaka dünyasından sesleniyorlar. Uysal ailesinin çocukları Ege ve Ece, en az öbür karakterler kadar sembolik resmedilmiş olsalar da yeterli bir oyunculuk örneği sergiliyorlar.
Gelelim Haluk Bilginer’e… Aslında Bilginer bu tıp üretimler için giderek güç bir isim olmaya başladı. Zira o denli düzgün oyuncu ki, adeta The Haluk Bilginer olarak hayat verdiği rollerin epeyce daha ötesinde, Bilginer imzalı bir performans sergiliyor. Bu yüzden de birebir bu dizide de olduğu üzere Berhudar Beyefendi ve Haluk Bilginer içinde gidip gidip geliyoruz.
Karakterler aslında tıpkı bir romanda olduğu üzere fazlaca farklı dünyaları temsil ediyorlar lakin tam da bu noktada, senaryoda hiç flash back olmayışını hatırlatmakta yarar var. Birtakım öyküleri tahminen geriye gerçek bilsek Uysallar’a öteki ve kıymetli bir boyut gelirmiş üzere görünüyor. Fakat bu haliyle de benzerlerinden ayrılan, özgün ve özgür bir form yakaladığını söylemek mümkün.
FİNAL ÇIKMAZ SOKAK
Bir dizi finali için gereğince düşündürücü, hatta bir açıdan çıkmaz sokak havası var. Temelini şahsen Oktay’ın döktüğü bir hapishane hücresinde kilitli kalan aile bireyleri, tek gereksinimleri olan o hücreden çıkma gerçeğini bir kenara bırakıp kendilerini, her baştan başka bir sesin yükseldiği bir tartışmanın tam ortasında buluyorlar. Çıkabilecekleri tek anahtar ise artık hayatta olmayan birinin cebinde duruyor.
İşte Uysallar’ın varoluşu, tam da eleştirdiği şeyin tam kendisine sahip olması yardımıyla gerçekleşiyor. Yani, ipleri aslen elimizde olmayan hayat sembolizminin ortasında, kendi gündelik kaygılarımızın içinde ne biçimde kaybolduğumuzu ve bu esnada dışardan nasıl göründüğümüzü sisin, pusun, distopik bir dünyanın kodlarında en az hayat kadar sürükleyici bir biçimde izliyoruz. Ağlanacak halimize de gülmeye çalıştığımız için çoğumuzda biraz buruk bir gülümseme bırakıyor.
Elçin Demiröz
ALINTIDIR
Spoiler içerir
Hakan Günday’ın yazdığı ve Onur Saylak’ın yönettiği Uysallar son günlerin en epey tartışılan üretimi olarak Netflix’in birinci sırasında. Saylak ve Günday’ın daha evvel birlikte çalıştıkları Daha (2017) ve Şahsiyet’ten (2018) daha sonra ortak imzasını taşıyan 3. üretim olma özelliği taşıyan Uysallar, her biri 45 – 60 dakikalık 8 kısımdan oluşuyor. Öner Erkan, Songül Öden, Haluk Bilginer, Uğur Yücel, Nezaket Erden, İbrahim Selim, Bilyana Jovanovska ve Serkan Altunorak üzere pek başarılı bir oyuncu takımına sahip imal, bir kara mizah sarmalı olarak izleyicileri keskin bir bıçakla ikiye ayırmış durumda.
İngilizce ismiyle Wild Abandon olarak yayımlanan Uysallar, değişiktir ki Avustralyalı müellif Emily Bitto’nun 2021 yılında yayımladığı ve kapitalizmin çökmekte olan dünyasında takla atan bir öyküye yer verdiği kitabıyla birebir ismi taşıyor.
Temel olarak bir aile alakasını merkezine alan lakin fazlacaça o merkezden uzaklara açılmaya niyetlenen imal, geçmişi ve kendi içinde kalmış Oktay’ın (Öner Erkan) şimdiyi yaşama gayretini, birbirinden çok farklı uçlara değen bir sistemsel tenkitle yapıyor.
Oktay Uysal, hayallerinin peşinden gidememiş, kuralcı bir baba Olcay’ın (Uğur Yücel) oğlu. Ankara’da büyüdükten daha sonra İstanbul’a yerleşerek ömrünü mimar olarak sürdürüyor ve bir hapishane projesini çizmek üzere Berhudar Beyefendi (Haluk Bilginer) ile çalışmaya başlıyor. Estetik ameliyatlarla apayrı birine dönerek, yıllardır sürdürdüğü mesken bayanı kimliğinden iş hayatına atılma niyetinde olan eşi Nil (Songül Öden), ergenlik problemleri sebebiyle garip davranışlar sergileyen oğlu Ege ve günümüz çocuklarından hayli farklı bir karakter çizen Ece ile bir arada lüks bir rezidansta son derece mutsuz bir hayat yaşıyor. Geceleri ise Punk olarak sürdürdüğü (ama aslında Punk bile olamadığı) ikili ömründen kesitler sunuyor.
özetlemek gerekirse imal evliliğin, mesleğin ve konforlu ömrün kasvetli yüzünü fazlaca güzel işlerken karakterlerin kendilerini bulmak uğruna çıktıkları seyahatlerde inançlı alanlarından ayrılamadıkları için öyküyü açıklardan fazlaca kıyıda yüzen, hatta vakit zaman yenidenlarla çırpınan bir boyutta işliyor.
Aslında bu noktada Uysallar’ı eleştirmek yerine üretimin, aslına bakarsan eleştirdiği şeylerin yörüngesinden ayrılamadığı için kendini de bu tenkit yangınının tam ortasına hiç çekinmeden attığını söylemek mümkün. Yani kendini, kendi dalgasında bilhassa boğmaya teşebbüs etmiş gibi… Çırpınışları ağır lakin dengeli bir halde 8 kısma yayılıyor ve birinci kısımların yavaş akan temposuna alışabilen izleyiciyi aslında özgün ve daha fazlaca roman havası taşıyan bir kıssaya eklemliyor.
METAFOR YAĞMURU
Uysallar’ın tartışma yaratan en kıymetli ögelerinden biri, fazlaca sık başvurduğu bir metaforik anlatım lisanı. İstanbul’un üzerine çöken fakat “hava kirliliği” olarak isimlendirilen sis, hapishane inşa etmeye çalışan lakin kendi hayatının hücresinden çıkamayan Oktay, bir devlet sembolizminin personası Berhudar, hoş ancak aslında kendinden diğer biri olmak uğruna daima maskesiyle dolaşan Nil, Punk kültürü üzerinden adeta Gezi’nin izdüşümüne dönen Anakara, daima kimlik soran polisler bunlardan yalnızca kimileri…
Bir başka tenkit durağı da üretimde yer alan bayan karakterlerin daima erkeklere dayalı mağduriyet ortasında olmaları… İşvereni tarafınca tecavüze uğrayan Yağmur, erkek arkadaşından şiddet nazarann komşu kız, kocası tarafınca görünmez olmuş Nil, baktığı hastanın kocasıyla bir arada olup gebe kalan Sofia…
Lakin bunların yanında senaryonun tahminen de en rahatsız edici diyaloglarından biri bir daha bu mevzu etrafında dönüyor. Yağmur bir sohbetinde Nil’e “Sen hiç çalışmamışsın, zira hiç tecavüze uğramamışsın.” üzere son derece genel ve öteki bir yere dokunmadığı için havada kalan bir yargı cümlesi sarf ediyor. Haliyle de öteki türlü ele alınsa kuvvetli bir tesir oluşturacak bu söz, sığ bir genellemenin ötesine geçemeyerek biroldukca izleyicinin yansısına yol açıyor.
BİR ROMANDAN FIRLAMIŞ OYUNCAKLAR
Aslında dizinin bütününe baktığımızda hoş bir roman izliyoruz. Tahminen de Uysallar ile roman olarak tanışsak, onu zihnimizde soyutlarken daha da uçsuz sonlara gidebilirmişiz üzere tatlı bir hava esiyor. ötürüsıyla bu bir durum güldürüsü olmaktan fazla, karakterlerin kendi çıkmazları üzerinden eklemlenerek akan, lakin vakit zaman da duran bir kıssa izlenimi veriyor. Elbet ki dinamiğin en kuvvetli ögelerinden biri oyunculuklar.
Öner Erkan Oktay rolünün tüm belirsizliğini, çaresizliğini, mutsuzluğunu, iç zahmetini izleyicinin iliklerine kadar şırınga ediyor. Tıpkı biçimde Songül Öden de adeta üzerine dikilmiş üzere bir Nil rolüne hayat veriyor, içine sıkışmış bir orta yaş buhranını, bayan gözünden çok yeterli anlatıyor. Oktay’ın babası rolünde Uğur Yücel’i çok fit ve kendini artık paka çekmeye çalışan bir baba figürü olarak görüyoruz ve Sofia ile olan öyküsünü, tahminen de daha derinlikli ve uzun bir biçimde bilmek istiyoruz. Sevdiği bayan Sofia’da ise Bilyana Jovanovska’nın başarılı performansını görüyoruz. Yağmur’u oynayan Nezaket Erden ile Suat’a hayat veren Serkan Artunorak ise gerçek birer beyaz yaka dünyasından sesleniyorlar. Uysal ailesinin çocukları Ege ve Ece, en az öbür karakterler kadar sembolik resmedilmiş olsalar da yeterli bir oyunculuk örneği sergiliyorlar.
Gelelim Haluk Bilginer’e… Aslında Bilginer bu tıp üretimler için giderek güç bir isim olmaya başladı. Zira o denli düzgün oyuncu ki, adeta The Haluk Bilginer olarak hayat verdiği rollerin epeyce daha ötesinde, Bilginer imzalı bir performans sergiliyor. Bu yüzden de birebir bu dizide de olduğu üzere Berhudar Beyefendi ve Haluk Bilginer içinde gidip gidip geliyoruz.
Karakterler aslında tıpkı bir romanda olduğu üzere fazlaca farklı dünyaları temsil ediyorlar lakin tam da bu noktada, senaryoda hiç flash back olmayışını hatırlatmakta yarar var. Birtakım öyküleri tahminen geriye gerçek bilsek Uysallar’a öteki ve kıymetli bir boyut gelirmiş üzere görünüyor. Fakat bu haliyle de benzerlerinden ayrılan, özgün ve özgür bir form yakaladığını söylemek mümkün.
FİNAL ÇIKMAZ SOKAK
Bir dizi finali için gereğince düşündürücü, hatta bir açıdan çıkmaz sokak havası var. Temelini şahsen Oktay’ın döktüğü bir hapishane hücresinde kilitli kalan aile bireyleri, tek gereksinimleri olan o hücreden çıkma gerçeğini bir kenara bırakıp kendilerini, her baştan başka bir sesin yükseldiği bir tartışmanın tam ortasında buluyorlar. Çıkabilecekleri tek anahtar ise artık hayatta olmayan birinin cebinde duruyor.
İşte Uysallar’ın varoluşu, tam da eleştirdiği şeyin tam kendisine sahip olması yardımıyla gerçekleşiyor. Yani, ipleri aslen elimizde olmayan hayat sembolizminin ortasında, kendi gündelik kaygılarımızın içinde ne biçimde kaybolduğumuzu ve bu esnada dışardan nasıl göründüğümüzü sisin, pusun, distopik bir dünyanın kodlarında en az hayat kadar sürükleyici bir biçimde izliyoruz. Ağlanacak halimize de gülmeye çalıştığımız için çoğumuzda biraz buruk bir gülümseme bırakıyor.
Elçin Demiröz
ALINTIDIR