Uzman Klinik Psikolog Merve Tokgöz, kişinin kendisine soracağı “Uyku sistemimde değişiklik var mı, olağandan daha fazla yahut az yemek yiyor muyum, günlük işlerimi yaparken zorlanıyor muyum, sindirim sıkıntıları yaşıyor muyum, toplumsallıktan kaçıyor ve insanlara karşı tahammülsüz hissediyor muyum” üzere soruların ruhsal sorunların ipuçlarını ele verebileceğini söylemiş oldu.
Ruhsal sorunların çoklukla toplumsal, mesleksel yahut öteki kıymetli faaliyetlerde kuvvetliklerle kendini gösterdiğini belirten Medical Park Bahçelievler Hastanesi‘nden Uzman Klinik Psikolog Merve Tokgöz, “Yapılan araştırmalar kovid-19 pandemisi ile birlikte tükenmişlik, depresyon, anksiyete ve travma daha sonrası gerilim bozukluğunun önemli oranda artış gösterdiğini gösteriyor. 2021 yılı şubat ayında yapılan bir ankete nazaran, her 5 yetişkinden 1’i ruhsal sıhhatlerinin geçen yıl ortasında kötüleştiğini bildirdi” dedi.
Ruh sıhhati vücut sıhhatinden başka düşünülemeyeceğini işaret eden Tokgöz, “Ruhsal, fizikî ve toplumsal fonksiyonellik birbirine bağlıdır. Dünya Sıhhat Örgütü‘ne bakılırsa Ruh Sıhhati bireyin kendi yeteneklerinin farkına vardığı, hayatın olağan gerginlikleriyle başa çıkabildiği, üretken ve verimli bir biçimde çalışabildiği ve ortasında yaşadığı topluma katkıda bulunabildiği bir güzellik halidir” diye konuştu.
TÜKENMİŞLİK SENDROMUNDA ARTIŞ YAŞANDI
Kovid-19 ile bir arada tükenmişlik, depresyon, anksiyete ve travma daha sonrası gerilim bozukluğunun önemli oranda artış gösterdiğine dikkat çeken Tokgöz, şu ayrıntıları paylaştı:
“Psikolojik sorunlar çoklukla toplumsal, mesleksel yahut öteki kıymetli faaliyetlerde besbelli kuvvetliklerle kendini gösterir. 2021 yılının şubat ayında yapılan bir ankete bakılırsa, her 5 yetişkinden 1’i ruhsal sıhhatlerinin geçen yıl ortasında kötüleştiğini bildirdi. Kaiser Aile Vakfı’na nazaran, ABD’deki her 10 yetişkinden 4’ü pandemi sırasında anksiyete yahut depresif bozukluk belirtileri gösterdi. Haziran 2020’de 5 bin 412 Amerikalıyla yapılan bir ankette, cevap verenlerin yüzde 41’i anksiyete bozukluğu yahut depresif bozukluk semptomları, yüzde 31’i travma semptomları ve gerilimle bağlı bozukluk dahil olmak üzere en az bir olumsuz ruhsal yahut davranışsal sıhhat sorunu bildirdi.”
KOVID-19 TANISI BİREYLERDE DEPRESYONU TETİKLEYEBİLİR
Türkiye’de kovid-19 tanısı almış bireylerin yüzde 34.9’unun yüksek seviye anksiyete belirtisi gösterirken, yüzde 42’sinin yüksek seviye depresyon belirtileri gösterdiğini söyleyen Uzm. Klnk. Psk. Tokgöz, “bir hayli ülkede yapılan çalışmalar depresyon ve anksiyetenin kovid-19 tanısı almış bireylerde bir ortada görüldüğünü lakin depresyonun anksiyeteye kıyasla daha yüksek bir oranda seyrettiğine işaret ediyor. Hollanda’daki bir araştırmada ise 2020 yılında görülen ruhsal sorun yaşayan birey sayısının bundan evvelki yıla bakılırsa yüzde 30 ila yüzde 60 artış gösterdiği söz edilmektedir” diye konuştu.
UYKU VE KİLO PROBLEMLERİ ARTTI
Meşakkat ve gerilimin ömrün bir gerçeği olduğunu ve bizi şaşırtan güç vakit içinderın daima olacağını vurgulayan Tokgöz, “Kovid-19’dan öğrendiğimiz, hiç kimsenin aksiliklerden büsbütün korunamayacağıdır. Araştırmalar bize ruhsal dayanıklılığın öğrenilebilir bir marifet olduğunu gösteriyor. Bu, ömrümüzün geri kalanında zihinsel ve fizikî sıhhatimizi koruyabilecek ömür uzunluğu süren becerilerden biri ve hepimiz onu geliştirmek için adımlar atabiliriz. Pandemide gözlemlenen en değerli değişikliklerinden kimileri uyku nizamlarının bozulması, kilo değişiklikleri ve artan alkol, sigara, husus kullanması olmuştur. Bilhassa Z nesli yetişkinleri içinde (18-24 yaşındakiler) uyku düzensizlikleri (yüzde 31) ve kilo değişiklikleri (yüzde 28) en yaygın belirtilerden ikisidir” tabirlerini kullandı.
10 SORUDA RUHSAL SIHHATİNİZİ GÖZDEN GEÇİRİN
Kendi psikolojimizi değerlendirmemizin ve yaşadıklarımızın tesirlerini fark etmememizin pek kıymetli olduğunu belirten Uzm. Klnk. Psk. Tokgöz, ruhsal sıhhatimizi gözden geçirmemize yardımcı olabilecek soruları şu biçimde sıraladı:
“Uyku sisteminizde değişiklik var mı? Uyku ve ruhsal sıhhat el ele masraf. Ruhsal bir sıhhat sorunu yaşıyorsanız uyku müddetiniz artabilir yahut tam zıddı biçimde yerini uykusuz gecelere bırakabilir. İnsanların büyük çoğunluğu 7-9 saat ortası dinlenilmiş bir uykuya gereksinim duyar. Yaşın ilerlemesi ile bir arada uyku gereksinimi azalır. Araştırmalar, uyku yoksunluğunun olumsuz düşünmeye yol açabileceğini ve sizi duygusal olarak daha savunmasız bırakabileceğini gösteriyor.
“Normalden daha fazla yahut daha az yemek yiyor musunuz? Gerilim ve duygusal külfet birtakım insanların çok yemesine yol açar. Kimileri da iştahlarını büsbütün kaybeder. Biraz daha ince bir belden hoşlansanız bile, iştahınızdaki yahut kilonuzdaki değişiklikleri göz arkası etmeyin.
“Günlük işlerinizi yaparken zorlanıyor musunuz? Depresyon, telaş üzere ruhsal sorunlar kişinin günlük aktivitelerini eskisi üzere yapamamasına sebep olabilir. Okula gitmek, işe gitmek, yemek yapmak, paklık yapmak üzere bakılırsavleri yerine getirmekte olağandışı bir düşüş yaşarlar.
“Öz bakım becerilerinizde azalma, zorlanma yahut isteksizlik var mı? Kişinin sıhhatini, hayatını ve güzellik halini korumak için gerekli hünerleri hakikat vakit içindemayla başlatması ve uygulaması öz bakımdır. Örneğin, duş alma, diş fırçalama, giyinme, traş olma, makyaj yapma, yemek yeme üzere. Ruhsal sorunlar, bireyin bu işleri yerine getirmekte kuvvetlik yaşamasına sebep olur.
“Sindirim meseleleri yaşıyor musunuz? Gerilim ve dert mide krampları, bulantı, şişkinlik, kabızlık ve ishal üzere mide-bağırsak meselelerine yol açabilir. Huzursuz bağırsak sendromunuz var ise gerilim, sindirim rahatsızlığına niye olabilecek alevlenmeleri tetikleyebilir. Keder ve değersizlik hisleri, motivasyon eksikliği, iştahsızlık ve kiloda değişiklikler depresyonun belirtileridir. Bu belirtilerin birinci başladığı nokta sindirim sistemi ve biyolojik dengesizliklerdir. Depresyon ve anksiyete yaşayan bireylerde çoğunlukla sindirim problemleri bulunur.
“Sosyallikten kaçınıyor ve insanlara karşı tahammülsüz hissediyor musunuz? İş arkadaşlarınızla kahve molasına çıkmak, okul çıkışı yapılan planlara eşlik etmek, arkadaş tertiplerine katılmak güç geliyor mu? Ruhsal sıkıntılar, toplumsal ömürden uzaklaşmanıza, kendinizi izole etmenize niye olabilir. Aslında ruhsal sıhhatimiz için uğraş ederken izole olmaktan epey etrafınızda sevildiğinizi hatırlatacak, sizi destekleyecek sevdiklerinize gereksiniminiz var.
“İç sesiniz çoğunlukla katı ve negatif mi konuşuyor? Ruhsal olarak düşüşe geçtiğimizde dünyayı algılama biçimimiz ve iç sesimizin konuşmaları değişir. Zihnimiz daha karamsar, daha negatif, daha umutsuz bir hal alır. Genelde iç sesimiz şu biçimde konuşur; “Yaşam anlamsız, İçimde berbat bir his var, gereğince dikkatli şayet olmazsam başıma makûs bir şey gelebilir, beni kimse anlamıyor, güçsüzüm, aslına bakarsanız başarısızım, memnunluğu hak etmiyorum…” Bu üzere niyetleriniz oluyorsa kesinlikle uzman dayanağı alın.
“niçini bulunamayan ağrılarınız var mı? Ruhsal gerginlik ekseriyetle kas gerginliğine de niye olur. Ağrılarınızın kaynağı ruhsal olabilir. Ağrının kaynağı yalnızca fizikî bir hastalık değil, gerilimli ömür olaylarıdır. Gidilen biroldukça doktora ve yapılan onlarca tetkik ve incelemeye karşın ağrıya sebep olabilecek bedensel hastalık bulunamayan durumlarda sorunun ruhsal olabileceği düşünülmelidir. Sırt, mide, baş ağrısı ve kol-bacak ağrılarının gerilimin niye olduğu hastalıklardan birkaçıdır.
“Dikkat ve odaklanma sorunu yaşıyor musunuz? Unutkanlığın ve odaklanma sorunlarının guatrdan, B12 vitamini eksikliğine kadar bir epey niçini olabilir. Bunlardan biri de ruhsal sorunlardır. Örneğin, depresyonda biroldukca beyin alanlarında olduğu üzere dikkatle ilgili alanlarda da performans düşüklüğü kelam konusu olur. Bunda en büyük etken serotonin ve norepinefrin üzere hormonların düzeylerindeki azalmadır. Ruhsal meseleler planlama, programlama, sorun çözme, manaya, kavrama, organize olmada zorluk yaşamanıza sebep olabilir. Bu bireyler işte yahut okulda sık sık dikkatsizce yanılgılar yapar, verilen bakılırsavlerde dikkatini sürdürmekte zorlanır, sorumluluklarını erteler ve kendileriyle konuşulurken güya dinlemiyormuş üzere görünürler.
“Yaşadığınız aksiliklerle başa çıkmak için alkole, sigaraya, unsur kullanmasına yahut cinsel bağa yöneliyor musunuz? Bunlar sağlıklı, sürdürülebilir başa çıkma düzenekleri değildir. Bu başa çıkma halleri kısa müddetliğine size uygun hissettirebilir lakin geçicidir ve tesiri azaldığında işler bir kere daha alt üst olur. Bunlar uzun vadeli tahliller değildir. Sizi uygunlaştırmak yerine daha fazla çıkmaza sokarlar.”
Uzman Klinik Psikolog Merve Tokgöz, bu belirtilerden birkaçı eş vakitli yaşanıyorsa, günlük hayatı zorlaştırıyorsa yahut diğerleriyle bağ kurma yeteneğinde önemli problemlere niye oluyorsa, bir psikiyatrist yahut psikolog tarafınca takviye alınması teklifinde bulundu.
Ruhsal sorunların çoklukla toplumsal, mesleksel yahut öteki kıymetli faaliyetlerde kuvvetliklerle kendini gösterdiğini belirten Medical Park Bahçelievler Hastanesi‘nden Uzman Klinik Psikolog Merve Tokgöz, “Yapılan araştırmalar kovid-19 pandemisi ile birlikte tükenmişlik, depresyon, anksiyete ve travma daha sonrası gerilim bozukluğunun önemli oranda artış gösterdiğini gösteriyor. 2021 yılı şubat ayında yapılan bir ankete nazaran, her 5 yetişkinden 1’i ruhsal sıhhatlerinin geçen yıl ortasında kötüleştiğini bildirdi” dedi.
Ruh sıhhati vücut sıhhatinden başka düşünülemeyeceğini işaret eden Tokgöz, “Ruhsal, fizikî ve toplumsal fonksiyonellik birbirine bağlıdır. Dünya Sıhhat Örgütü‘ne bakılırsa Ruh Sıhhati bireyin kendi yeteneklerinin farkına vardığı, hayatın olağan gerginlikleriyle başa çıkabildiği, üretken ve verimli bir biçimde çalışabildiği ve ortasında yaşadığı topluma katkıda bulunabildiği bir güzellik halidir” diye konuştu.
TÜKENMİŞLİK SENDROMUNDA ARTIŞ YAŞANDI
Kovid-19 ile bir arada tükenmişlik, depresyon, anksiyete ve travma daha sonrası gerilim bozukluğunun önemli oranda artış gösterdiğine dikkat çeken Tokgöz, şu ayrıntıları paylaştı:
“Psikolojik sorunlar çoklukla toplumsal, mesleksel yahut öteki kıymetli faaliyetlerde besbelli kuvvetliklerle kendini gösterir. 2021 yılının şubat ayında yapılan bir ankete bakılırsa, her 5 yetişkinden 1’i ruhsal sıhhatlerinin geçen yıl ortasında kötüleştiğini bildirdi. Kaiser Aile Vakfı’na nazaran, ABD’deki her 10 yetişkinden 4’ü pandemi sırasında anksiyete yahut depresif bozukluk belirtileri gösterdi. Haziran 2020’de 5 bin 412 Amerikalıyla yapılan bir ankette, cevap verenlerin yüzde 41’i anksiyete bozukluğu yahut depresif bozukluk semptomları, yüzde 31’i travma semptomları ve gerilimle bağlı bozukluk dahil olmak üzere en az bir olumsuz ruhsal yahut davranışsal sıhhat sorunu bildirdi.”
KOVID-19 TANISI BİREYLERDE DEPRESYONU TETİKLEYEBİLİR
Türkiye’de kovid-19 tanısı almış bireylerin yüzde 34.9’unun yüksek seviye anksiyete belirtisi gösterirken, yüzde 42’sinin yüksek seviye depresyon belirtileri gösterdiğini söyleyen Uzm. Klnk. Psk. Tokgöz, “bir hayli ülkede yapılan çalışmalar depresyon ve anksiyetenin kovid-19 tanısı almış bireylerde bir ortada görüldüğünü lakin depresyonun anksiyeteye kıyasla daha yüksek bir oranda seyrettiğine işaret ediyor. Hollanda’daki bir araştırmada ise 2020 yılında görülen ruhsal sorun yaşayan birey sayısının bundan evvelki yıla bakılırsa yüzde 30 ila yüzde 60 artış gösterdiği söz edilmektedir” diye konuştu.
UYKU VE KİLO PROBLEMLERİ ARTTI
Meşakkat ve gerilimin ömrün bir gerçeği olduğunu ve bizi şaşırtan güç vakit içinderın daima olacağını vurgulayan Tokgöz, “Kovid-19’dan öğrendiğimiz, hiç kimsenin aksiliklerden büsbütün korunamayacağıdır. Araştırmalar bize ruhsal dayanıklılığın öğrenilebilir bir marifet olduğunu gösteriyor. Bu, ömrümüzün geri kalanında zihinsel ve fizikî sıhhatimizi koruyabilecek ömür uzunluğu süren becerilerden biri ve hepimiz onu geliştirmek için adımlar atabiliriz. Pandemide gözlemlenen en değerli değişikliklerinden kimileri uyku nizamlarının bozulması, kilo değişiklikleri ve artan alkol, sigara, husus kullanması olmuştur. Bilhassa Z nesli yetişkinleri içinde (18-24 yaşındakiler) uyku düzensizlikleri (yüzde 31) ve kilo değişiklikleri (yüzde 28) en yaygın belirtilerden ikisidir” tabirlerini kullandı.
10 SORUDA RUHSAL SIHHATİNİZİ GÖZDEN GEÇİRİN
Kendi psikolojimizi değerlendirmemizin ve yaşadıklarımızın tesirlerini fark etmememizin pek kıymetli olduğunu belirten Uzm. Klnk. Psk. Tokgöz, ruhsal sıhhatimizi gözden geçirmemize yardımcı olabilecek soruları şu biçimde sıraladı:
“Uyku sisteminizde değişiklik var mı? Uyku ve ruhsal sıhhat el ele masraf. Ruhsal bir sıhhat sorunu yaşıyorsanız uyku müddetiniz artabilir yahut tam zıddı biçimde yerini uykusuz gecelere bırakabilir. İnsanların büyük çoğunluğu 7-9 saat ortası dinlenilmiş bir uykuya gereksinim duyar. Yaşın ilerlemesi ile bir arada uyku gereksinimi azalır. Araştırmalar, uyku yoksunluğunun olumsuz düşünmeye yol açabileceğini ve sizi duygusal olarak daha savunmasız bırakabileceğini gösteriyor.
“Normalden daha fazla yahut daha az yemek yiyor musunuz? Gerilim ve duygusal külfet birtakım insanların çok yemesine yol açar. Kimileri da iştahlarını büsbütün kaybeder. Biraz daha ince bir belden hoşlansanız bile, iştahınızdaki yahut kilonuzdaki değişiklikleri göz arkası etmeyin.
“Günlük işlerinizi yaparken zorlanıyor musunuz? Depresyon, telaş üzere ruhsal sorunlar kişinin günlük aktivitelerini eskisi üzere yapamamasına sebep olabilir. Okula gitmek, işe gitmek, yemek yapmak, paklık yapmak üzere bakılırsavleri yerine getirmekte olağandışı bir düşüş yaşarlar.
“Öz bakım becerilerinizde azalma, zorlanma yahut isteksizlik var mı? Kişinin sıhhatini, hayatını ve güzellik halini korumak için gerekli hünerleri hakikat vakit içindemayla başlatması ve uygulaması öz bakımdır. Örneğin, duş alma, diş fırçalama, giyinme, traş olma, makyaj yapma, yemek yeme üzere. Ruhsal sorunlar, bireyin bu işleri yerine getirmekte kuvvetlik yaşamasına sebep olur.
“Sindirim meseleleri yaşıyor musunuz? Gerilim ve dert mide krampları, bulantı, şişkinlik, kabızlık ve ishal üzere mide-bağırsak meselelerine yol açabilir. Huzursuz bağırsak sendromunuz var ise gerilim, sindirim rahatsızlığına niye olabilecek alevlenmeleri tetikleyebilir. Keder ve değersizlik hisleri, motivasyon eksikliği, iştahsızlık ve kiloda değişiklikler depresyonun belirtileridir. Bu belirtilerin birinci başladığı nokta sindirim sistemi ve biyolojik dengesizliklerdir. Depresyon ve anksiyete yaşayan bireylerde çoğunlukla sindirim problemleri bulunur.
“Sosyallikten kaçınıyor ve insanlara karşı tahammülsüz hissediyor musunuz? İş arkadaşlarınızla kahve molasına çıkmak, okul çıkışı yapılan planlara eşlik etmek, arkadaş tertiplerine katılmak güç geliyor mu? Ruhsal sıkıntılar, toplumsal ömürden uzaklaşmanıza, kendinizi izole etmenize niye olabilir. Aslında ruhsal sıhhatimiz için uğraş ederken izole olmaktan epey etrafınızda sevildiğinizi hatırlatacak, sizi destekleyecek sevdiklerinize gereksiniminiz var.
“İç sesiniz çoğunlukla katı ve negatif mi konuşuyor? Ruhsal olarak düşüşe geçtiğimizde dünyayı algılama biçimimiz ve iç sesimizin konuşmaları değişir. Zihnimiz daha karamsar, daha negatif, daha umutsuz bir hal alır. Genelde iç sesimiz şu biçimde konuşur; “Yaşam anlamsız, İçimde berbat bir his var, gereğince dikkatli şayet olmazsam başıma makûs bir şey gelebilir, beni kimse anlamıyor, güçsüzüm, aslına bakarsanız başarısızım, memnunluğu hak etmiyorum…” Bu üzere niyetleriniz oluyorsa kesinlikle uzman dayanağı alın.
“niçini bulunamayan ağrılarınız var mı? Ruhsal gerginlik ekseriyetle kas gerginliğine de niye olur. Ağrılarınızın kaynağı ruhsal olabilir. Ağrının kaynağı yalnızca fizikî bir hastalık değil, gerilimli ömür olaylarıdır. Gidilen biroldukça doktora ve yapılan onlarca tetkik ve incelemeye karşın ağrıya sebep olabilecek bedensel hastalık bulunamayan durumlarda sorunun ruhsal olabileceği düşünülmelidir. Sırt, mide, baş ağrısı ve kol-bacak ağrılarının gerilimin niye olduğu hastalıklardan birkaçıdır.
“Dikkat ve odaklanma sorunu yaşıyor musunuz? Unutkanlığın ve odaklanma sorunlarının guatrdan, B12 vitamini eksikliğine kadar bir epey niçini olabilir. Bunlardan biri de ruhsal sorunlardır. Örneğin, depresyonda biroldukca beyin alanlarında olduğu üzere dikkatle ilgili alanlarda da performans düşüklüğü kelam konusu olur. Bunda en büyük etken serotonin ve norepinefrin üzere hormonların düzeylerindeki azalmadır. Ruhsal meseleler planlama, programlama, sorun çözme, manaya, kavrama, organize olmada zorluk yaşamanıza sebep olabilir. Bu bireyler işte yahut okulda sık sık dikkatsizce yanılgılar yapar, verilen bakılırsavlerde dikkatini sürdürmekte zorlanır, sorumluluklarını erteler ve kendileriyle konuşulurken güya dinlemiyormuş üzere görünürler.
“Yaşadığınız aksiliklerle başa çıkmak için alkole, sigaraya, unsur kullanmasına yahut cinsel bağa yöneliyor musunuz? Bunlar sağlıklı, sürdürülebilir başa çıkma düzenekleri değildir. Bu başa çıkma halleri kısa müddetliğine size uygun hissettirebilir lakin geçicidir ve tesiri azaldığında işler bir kere daha alt üst olur. Bunlar uzun vadeli tahliller değildir. Sizi uygunlaştırmak yerine daha fazla çıkmaza sokarlar.”
Uzman Klinik Psikolog Merve Tokgöz, bu belirtilerden birkaçı eş vakitli yaşanıyorsa, günlük hayatı zorlaştırıyorsa yahut diğerleriyle bağ kurma yeteneğinde önemli problemlere niye oluyorsa, bir psikiyatrist yahut psikolog tarafınca takviye alınması teklifinde bulundu.