Sağlıklı Yutma Nasıl Gerçekleşir?
Oral faz: Yiyeceği ya da içeceği emme, çiğneme ya da ağızdan boğaza yanlışsız gönderme basamağına oral (hazırlık) kademesi denir.
Faringeal faz: Yiyeceği ya da içeceği yemek borusuna göndermekte yani yiyecek ve içeceklerin yanlış istikamette giderek nefes borusuna kaçmasını önlemek için nefes borusunun kapanması etabıdır.
Özofageal faz: Yiyecek ve içeceğin yemek borusundan mideye gönderilmesi kademesidir. Olağan bireylerde yutma olgusu gerçekleşirken bu evrelerin tümü sağlıklı gerçekleşir.
Yutma Bozukluğu
Yutma bozukluğu tıp lisanında “disfaji” olarak bilinir. Bu durum, yiyeceğin ağız boşluğundan mideye geçişinde gecikme, engellenme ve yanlış bir yol izleyerek nefes borusuna kaçması halinde ortaya çıkar. Yiyecek ses telleri düzeyine kadar inerse “penetrasyon”, ses tellerinin altına geçerse de “aspirasyon” olarak bilinen çok tehlikeli, vefata yol açabilen bir durum gerçekleşir. Zira aspirasyon, yiyeceklerin nefes borusu yolu ile ciğerlere kaçması demektir.Herkes yemek yerken vakit zaman tıkanarak yutma zorluğu çekebilir; lakin sağlıklı bir kişi, yedikleri yemek borusu yerine nefes borusuna kaçtığında refleks olarak öksürerek boğazını temizleyebilir. Fakat kimi şahıslar değişik hastalıklara bağlı olarak boğaz temizleme sürecini gerçekleştiremeyebilir ve bu durum da kimi vakit önemli hatta ölümcül meselelere yol açabilir. Yutma bozukluğu her yaş kümesinden hastada ve sinirsel (nörojenik), mekanik, ruhsal niçinler ve kas hastalıklarına (myojenik) bağlı olarak oluşabilir.
Yutma bozukluğu (disfaji), yeme ve içme sırasında görülen yutma kuvvetlikleridir. Yutma bozukluğu üç farklı yutma evresinde gerçekleşebilir:
Yutma bozukluğu kişinin ömrünü farklı biçimlerde etkileyebilir:
• Gereğince beslenmeme ve dehidrasyon
• Yemek ve içmekten daha az keyif alma
• Yemekli toplumsal ortamlarda bulunmaktan kaçınma, bu çeşit ortamlarda utanma ya da kendini çekme
• Zatürre ya da kronik akciğer bozukluğuna yol açacak aspirasyon (yiyecek ya da içeceğin soluk borusuna kaçması) riski
Özofagus disfaji
Özofagus disfaji, boğaz tabanına ya da göğse besin yapışmasını söz eder. Kimi niçinleri şunlardır:
• Akalazya. Alt özofagus kaslarının (sfinkter) mideye yemek girmesine müsaade verecek kadar dinlenmediği durumlarda ortaya çıkar. Yemek borusunun duvarlarındaki kaslarda zayıflama da oluşabilir. Bu durum kimi vakit besinlerin midede çabucak hemen uygun sindirilmeden boğaza geri gelmesine yol açar. Disfajinin bu tipi daha da kötüleşme eğilimi gösterebilir.
• Diffüz spazm. Bu durumda, yemek borusu besinler yutulduktan daha sonra çoklukla birden çok, yüksek basınçlı ve zayıf koordineli kasılmalar oluşturur. Diffüz spazm, yemek borusunun alt duvarlarında istemsiz kasları tesirler.
• Özofagus (yemek borusu) darlığı. Yemek borusunun dar olması büyük lokmalı besinlerin yutulmasında kuvvetlik yaşanmasına yol açar. Daralma ekseriyetle reflü hastalığı, doku faydalanmaları ya da tümörlerden kaynaklanmaktadır.
• Özofagus tümörleri. Yemek borusunda tümör varlığı, yutma kuvvetliğünün daha da kötüleşmesine yol açar.
• Yabancı cisimler. kimi vakit, büyük bir et kesimi ya da öbür çeşit bir besin modülü boğaz yahut yemek borusunda kısmen engellemeye niye olabilir. Bilhassa protez dişler kullanan yahut besinleri uygun çiğneyemeyen yaşlılarda yiyeceklerin boğazda sıkışması riski daha yüksek olmaktadır. Çocuklar ise para yahut oyuncak modülleri üzere küçük objeleri yutabilirler.
• Özofagus halkası. Yemek borusunun alt kısmındaki ince daralmış bölge bilhassa katı yiyeceklerin geçişini engelleyerek yutma kuvvetliğüne niye olabilir.
• Reflü hastalığı. Mide asidinin üst kaçması kararı yemek borusunda doku hasarları oluşabilir. Geri gelen besin ve asitler yemek borusunun alt kısmında spazm, yara izleri ve daralmalara niye olurak yutmada kuvvetlik çıkarabilir.
• Eozinofilik özofajit. Bir besin alerjisi ile bağlı olan bu durum, yemek borusunda “eozinofil” ismi verilen hücrelerin çok biçimde çoğalmasına yo açar. Bu da yutma kuvvetliğüne sebep olur.
• Skleroderma. Bu hastalık dokuların sertleşmesi ile kendini gösterir. Bu durum özofagus sfinkter kasının zayıflaması ile asitlerin yemek borusuna geri kaçmasına ve sık sık mide ekşimesi bulunmasına sebep olabilir.
• Radyoterapi. Kanser tedavisi için uygulanan radyoterapi süreçleri yemek borusunda iltihap ve yara izlerine niye olurak yutma kuvvetliğüne niye olabilir.
Orofaringeal disfaji
Bedenin hudut ve kas sistemi ile bağlantılı bir dizi sorun boğaz kaslarını zayıflatarak besinlerin ağızdan boğaz ve yemek borusuna ilerlemesini engelleyebilir. Bu duruma “boğaz felci” de denir. Yutkunmaya çalıştığınızda, yiyecek yahut içeceklerin nefes borusuna kaçtığını ya da burnunuza kaçtığını fark edersiniz. Bu esnada öksürme, böğürme ya da tıkanma yaşanabilir. Belirtilerin bu türlü yaşanması zatürreeye (akciğer iltihabı) yol açabilir.
Yaygın görülen Orofaringeal disfaji niçinleri
• Nörolojik bozukluklar. Post-polyo sendromu, oldukcalu skleroz, kas distrofisi ve Parkinson hastalığı üzere birtakım hastalıklar birinci vakit içinderda orofaringeal disfaji ile fark edilebilir.
• Nörolojik hasarlar. Felç, beyin yahut omurilik faydalanması üzere ani sinirsel hasarlar yutma kuvvetliğüne niye olabilirler.
• Farengeal divertikül. Boğazda ve bilhassa yemek borusunun üst kısmındaki küçük kesecikler ve besin birikintileri yutma kuvvetliğüne, ağız kokusuna, çağıldama seslerine ve öksürüklere yol açar.
• Kanser. Birtakım kanserler ve radyoterapi üzere kanser tedavileri yutma kuvvetliğüne niye olabilir.
Yutma Bozukluğunun niçinleri
Yutma bozukluğu hudut sistemi hasarlarından, baş boyun bölgesini ilgilendiren çeşitli problemlerinden ya da hastalıklardan kaynaklanabilir:
İnme, beyin travması, Parkinson hastalığı, multipl skleroz, serebral palsi, Alzheimer hastalığı, ağız, boğaz ya da yutak kanserleri, baş-boyun cerrahisi, ağız hijyeni problemleri (Eksik diş olması, çürük ya da uygun olmayan diş protezi kullanılması)
Yutma Bozukluğunun Belirtileri
Yutma bozukluğunun bir fazlaca belirtisi bulunmaktadır:
• Yutmanın mümkün olmaması,
• Besinlerin boğaz, göğüs yahut göğüs gerisinde (sternum) sıkışmış olma hissinin oluşması,
• Yutma esnasında ağrı oluşumu (odinofaji),
• Yemek yeme ya da içme sırasında yahut çabucak akabinde öksürme
• Yemek yeme ya da içme sırasında yahut çabucak akabinde “ıslak” ses
• Çiğneme ya da yutma için daha fazla güç ya da vakit harcaması
• Yetersiz beslenmeden kaynaklanan dolayı kilo kaybı ve dehidrasyon (susuz kalma)
• yenidenlayan zatürre ya da yemek yedikten daha sonra nefes alırken sıkışma
• Ağızdan yemek ya da sıvı akması yahut ağızda yemeğin birikmesi
• Ağız suyu akması,
• Ses kısıklığı,
• Yiyeceklerin geri gelmesi,
• Sık sık mide ekşimesinin olması,
• Besin ve mide asidinin boğazda birikmesi,
• Beklenmedik biçimde kilo kaybı,
• Yutma sırasında öksürme üzere.
Bebekler ve çocuklarda yutma kuvvetliğüne işaret eden belirtiler şunlardır:
• Emzirme yahut yemek yeme sırasında dikkat eksikliği,
• Besleme sırasında bedenin gergin yahut huysuz olması,
• Yemek yemeyi red etmesi,
• Emzirme ve yemek yeme müddetinin 30 dakika yahut daha uzun sürmesi,
• Emzirmede sorun yaşanması,
• Ağzından besin yahut sıvı gelmesi,
• Emzirme yahut yemek yeme sırasında öksürmesi yahut boğulur üzere olması,
• Çocuğun beslenme yahut emzirme sırasında tükürmesi yahut kusması,
• Yemek yerken yahut bir şeyler içerken nefes alışverişlerinde sorun yaşanması,
• Kilo alma ve büyümede yavaşlama yaşanması,
• yenidenlayan akciğer iltihapları üzere belirtiler bebekler ve çocuklarda görülebilir.
Yutma Bozukluklarında Kullanılan Teşhis ve Kıymetlendirme formları
Yutma bozuklukları alanında uzmanlaşmış uzman lisan ve konuşma terapisti yeme ve içme sorunu yaşayan şahısları kıymetlendirir. Uzman lisan ve konuşma terapisti kıymetlendirme sırasında aşağıda anlatılan değerlendirmeyi gerçekleştirir:
• Hastanın tıbbi durumunun ve yutma bozukluğu ile ilgili ayrıntılarının öğrenilmesi
• Yutmada rol oynayan kas ve yapıların (dudak, lisan, çene, damak gibi) güç ve hareketlerinin kıymetlendirilmesi
• Yeme ve içme sırasındaki hastanın duruşunun ve ağız hareketlerinin kıymetlendirilmesi
• Yutma bozukluğunun aletsel kıymetlendirilmesi
Videofloroskopi (Modifiye Baryum Yutma Çalışması):
Baryum kontrast hususu kullanılan röntgende birinci vakit içinderda baryum solüsyonu içilir. İçilen baryum çözeltisi yemek borusunun içinin daha düzgün görüntülenmesini ve kas aktivitelerinin daha düzgün değerlendirilmesini sağlar. Hekiminiz ayrıyeten baryum kaplı katı besin ya da hap yutmanızı da isteyebilir. Sıvı baryum çözeltisi ile anlaşılamayan tıkanıklıklar bu türlü daha net tespit edilir.
• Dinamik yutma çalışması. Bu testte, baryum ile kaplı olan farklı yoğunluklardaki besinler yutmanız istenir. Kullanılan baryum kaplı bu besinler ağız yoluyla ve boğazdan aşağı gerçek hareket ederek imgeler elde edilmesini sağlar. Yutma esnasında ağız ve boğazdaki kaslarda rastgele bir sorun olup olmadığının anlaşılması ve bilhassa “orofaringeal tipi” yutma kuvvetliğü teşhisinin konması için yararlı bir testtir. Bu testle bununla birlikte nefes borusuna kaçan besin ya da cisimler de tespit edilebilir.
• Yemek borusunun gözle muayene edilmesi (endoskopi). Endoskopi sürecinde ince, esnek ve ışıklı bir tüple boğazınızdan mideye hakikat inilir. Esnek tüpün ortasında geçilen yerlerin imajlarını bir monitöre aktaran küçük bir kamera bulunur. Endoskop aracılığıyla elde edilen imgeler yutma kuvvetliğüne niye olan etkenlerin belirlenmesine yardımcı olacaktır.
• Özofagus kas testi (manometri). Manometri, bir basınç kaydediciye bağlı olan küçük bir tüptür ve yemek borusu içine yerleştirilir. Bu aygıt yutma esnasında yemek borusundaki kas kasılmalarının ölçülmesini sağlar.
Bu kıymetlendirme yutma bozukluklarını tespit etmek için en kapsamlı bilgi veren testtir. Bu kıymetlendirme radyolog ve konuşma terapisti tarafınca yapılır. Hastalara içine baryum karıştırılmış farklı kıvamlarda yiyecek verilir. Hastanın bu yiyeceği yutarken yaptığı süreç röntgen ışığında görüntülenir. Bu değerlendirmede aspirasyon ve penetrasyon kolaylıkla gözlenebilir. Yutma fazlarının hepsi gözlenebilir. bu biçimdelikle hastaların beslenme programları ve gerekliyse uygulanacak terapiler belirlenir. Bu değerlendirmenin yapılabilmesi için hastanın uyanık olması, yemeği ağıza istemli olarak ve kabul edilebilir bir müddetde alabilmesi ve ayakta yahut oturabilir durumda makul bir süre kalabilmesi gereklidir. Videofloroskopik değerlendirmenin hedefi, yalnızca aspirasyonun varlığını belirlemek değildir. Emel hastada disfajiye niye olabilecek anatomik ve fizyolojik anormallikleri belirlemek, hastanın inançlı ve tesirli biçimde beslenmesini sağlayabilecek telafi stratejilerini belirlemek ve denemektir.
Fiberoptik Endoskopik Yutma Çalışması : Burundan geçen ince bir telin ucundaki fiberoptik kamera ile yutma bozukluklarının değerlendirilmesinde gırtlak bölgesini, ses tellerini ve soluk borusunu görmeyi sağlayan bir usuldür. Aspirasyon bu testte yalnızca yutma öncesi yahut daha sonrası oluyorsa gözlenebilir. Bu süreç bir KBB tabibi ile lisan ve konuşma terapisti tarafınca yapılır.
Yutma bozukluğunun tedavisi nasıldır?
Yutma bozukluğunun tedavisi, uzman lisan ve konuşma terapisti tarafınca yutma bozukluğunun sebebi, belirtileri ve tipine bağlı olarak planlanmasıdır. Tedavi sırasında;
• Yutmadan sorumlu kasların güçlenmesini ve koordineli hareketlerini sağlayacak ya da yutma refleksini harekete geçirebilecek hudutların uyarılmasına yönelik özelleştirilmiş idmanların yapılması
• Kişinin daha rahat yutması için çeşitli konum ve yutma stratejilerinin uygulanması
• Kişinin yutmasının inançlı ve kolay olması için farklı kıvamdaki yiyecek ve içecekle beslenmesi
Yutma tedavisinde uygulan formüller şunlardır:
Diyet Modifikasyonu: Burada hedef, hastanın muhtaçlığına uygun olan kıvamı belirleyerek hastanın inançlı yutmasını sağlamaktır.
Telafi Edici Hareketler: Bunlara “pozisyonel yutma tedavisi” de denir. Maksat; yiyeceklerin daha kolay ve inançlı biçimde yutulmasını sağlamaktır.
Dolaylı Formüller: Bu metotlarda emel; hastanın gereksinimine uygun olan ağız-yüz-motor hareketlerini geliştirmek ve hastanın yutmasını olumlu etkilemektir.
Direkt Teknikler: Gaye; beslenme güvenliğini sağlamaktır. Bu niçinle çeşitli hareketler kullanılır. Bu hareketler hastanın yemekler nefes borusuna kaçırmadan yutmasına yardımcı olur.
Duyusal Uyarma Teknikleri: Maksat; yutma refleksini uyarmak, ağız boşluğunda duyusal farkındalığı artırmak, oral fazdan faringeal faza geçişte gecikmeyi azaltmaktır.
Elektriksel İhtar Tekniği (VitalStim Terapi): Bu tedavi yutma tedavileri ortasında en tesirli sonuçlar veren tedavi olarak nitelendirilebilir. Bu tedavide hedef: yutma bozukluğu bulunan hastaların yutkunma esnasında fonksiyon nazarann kaslarının elektrik stimülasyonu ile uyarılarak rehabilite etmektir.
Oral faz: Yiyeceği ya da içeceği emme, çiğneme ya da ağızdan boğaza yanlışsız gönderme basamağına oral (hazırlık) kademesi denir.
Faringeal faz: Yiyeceği ya da içeceği yemek borusuna göndermekte yani yiyecek ve içeceklerin yanlış istikamette giderek nefes borusuna kaçmasını önlemek için nefes borusunun kapanması etabıdır.
Özofageal faz: Yiyecek ve içeceğin yemek borusundan mideye gönderilmesi kademesidir. Olağan bireylerde yutma olgusu gerçekleşirken bu evrelerin tümü sağlıklı gerçekleşir.
Yutma Bozukluğu
Yutma bozukluğu tıp lisanında “disfaji” olarak bilinir. Bu durum, yiyeceğin ağız boşluğundan mideye geçişinde gecikme, engellenme ve yanlış bir yol izleyerek nefes borusuna kaçması halinde ortaya çıkar. Yiyecek ses telleri düzeyine kadar inerse “penetrasyon”, ses tellerinin altına geçerse de “aspirasyon” olarak bilinen çok tehlikeli, vefata yol açabilen bir durum gerçekleşir. Zira aspirasyon, yiyeceklerin nefes borusu yolu ile ciğerlere kaçması demektir.Herkes yemek yerken vakit zaman tıkanarak yutma zorluğu çekebilir; lakin sağlıklı bir kişi, yedikleri yemek borusu yerine nefes borusuna kaçtığında refleks olarak öksürerek boğazını temizleyebilir. Fakat kimi şahıslar değişik hastalıklara bağlı olarak boğaz temizleme sürecini gerçekleştiremeyebilir ve bu durum da kimi vakit önemli hatta ölümcül meselelere yol açabilir. Yutma bozukluğu her yaş kümesinden hastada ve sinirsel (nörojenik), mekanik, ruhsal niçinler ve kas hastalıklarına (myojenik) bağlı olarak oluşabilir.
Yutma bozukluğu (disfaji), yeme ve içme sırasında görülen yutma kuvvetlikleridir. Yutma bozukluğu üç farklı yutma evresinde gerçekleşebilir:
Yutma bozukluğu kişinin ömrünü farklı biçimlerde etkileyebilir:
• Gereğince beslenmeme ve dehidrasyon
• Yemek ve içmekten daha az keyif alma
• Yemekli toplumsal ortamlarda bulunmaktan kaçınma, bu çeşit ortamlarda utanma ya da kendini çekme
• Zatürre ya da kronik akciğer bozukluğuna yol açacak aspirasyon (yiyecek ya da içeceğin soluk borusuna kaçması) riski
Özofagus disfaji
Özofagus disfaji, boğaz tabanına ya da göğse besin yapışmasını söz eder. Kimi niçinleri şunlardır:
• Akalazya. Alt özofagus kaslarının (sfinkter) mideye yemek girmesine müsaade verecek kadar dinlenmediği durumlarda ortaya çıkar. Yemek borusunun duvarlarındaki kaslarda zayıflama da oluşabilir. Bu durum kimi vakit besinlerin midede çabucak hemen uygun sindirilmeden boğaza geri gelmesine yol açar. Disfajinin bu tipi daha da kötüleşme eğilimi gösterebilir.
• Diffüz spazm. Bu durumda, yemek borusu besinler yutulduktan daha sonra çoklukla birden çok, yüksek basınçlı ve zayıf koordineli kasılmalar oluşturur. Diffüz spazm, yemek borusunun alt duvarlarında istemsiz kasları tesirler.
• Özofagus (yemek borusu) darlığı. Yemek borusunun dar olması büyük lokmalı besinlerin yutulmasında kuvvetlik yaşanmasına yol açar. Daralma ekseriyetle reflü hastalığı, doku faydalanmaları ya da tümörlerden kaynaklanmaktadır.
• Özofagus tümörleri. Yemek borusunda tümör varlığı, yutma kuvvetliğünün daha da kötüleşmesine yol açar.
• Yabancı cisimler. kimi vakit, büyük bir et kesimi ya da öbür çeşit bir besin modülü boğaz yahut yemek borusunda kısmen engellemeye niye olabilir. Bilhassa protez dişler kullanan yahut besinleri uygun çiğneyemeyen yaşlılarda yiyeceklerin boğazda sıkışması riski daha yüksek olmaktadır. Çocuklar ise para yahut oyuncak modülleri üzere küçük objeleri yutabilirler.
• Özofagus halkası. Yemek borusunun alt kısmındaki ince daralmış bölge bilhassa katı yiyeceklerin geçişini engelleyerek yutma kuvvetliğüne niye olabilir.
• Reflü hastalığı. Mide asidinin üst kaçması kararı yemek borusunda doku hasarları oluşabilir. Geri gelen besin ve asitler yemek borusunun alt kısmında spazm, yara izleri ve daralmalara niye olurak yutmada kuvvetlik çıkarabilir.
• Eozinofilik özofajit. Bir besin alerjisi ile bağlı olan bu durum, yemek borusunda “eozinofil” ismi verilen hücrelerin çok biçimde çoğalmasına yo açar. Bu da yutma kuvvetliğüne sebep olur.
• Skleroderma. Bu hastalık dokuların sertleşmesi ile kendini gösterir. Bu durum özofagus sfinkter kasının zayıflaması ile asitlerin yemek borusuna geri kaçmasına ve sık sık mide ekşimesi bulunmasına sebep olabilir.
• Radyoterapi. Kanser tedavisi için uygulanan radyoterapi süreçleri yemek borusunda iltihap ve yara izlerine niye olurak yutma kuvvetliğüne niye olabilir.
Orofaringeal disfaji
Bedenin hudut ve kas sistemi ile bağlantılı bir dizi sorun boğaz kaslarını zayıflatarak besinlerin ağızdan boğaz ve yemek borusuna ilerlemesini engelleyebilir. Bu duruma “boğaz felci” de denir. Yutkunmaya çalıştığınızda, yiyecek yahut içeceklerin nefes borusuna kaçtığını ya da burnunuza kaçtığını fark edersiniz. Bu esnada öksürme, böğürme ya da tıkanma yaşanabilir. Belirtilerin bu türlü yaşanması zatürreeye (akciğer iltihabı) yol açabilir.
Yaygın görülen Orofaringeal disfaji niçinleri
• Nörolojik bozukluklar. Post-polyo sendromu, oldukcalu skleroz, kas distrofisi ve Parkinson hastalığı üzere birtakım hastalıklar birinci vakit içinderda orofaringeal disfaji ile fark edilebilir.
• Nörolojik hasarlar. Felç, beyin yahut omurilik faydalanması üzere ani sinirsel hasarlar yutma kuvvetliğüne niye olabilirler.
• Farengeal divertikül. Boğazda ve bilhassa yemek borusunun üst kısmındaki küçük kesecikler ve besin birikintileri yutma kuvvetliğüne, ağız kokusuna, çağıldama seslerine ve öksürüklere yol açar.
• Kanser. Birtakım kanserler ve radyoterapi üzere kanser tedavileri yutma kuvvetliğüne niye olabilir.
Yutma Bozukluğunun niçinleri
Yutma bozukluğu hudut sistemi hasarlarından, baş boyun bölgesini ilgilendiren çeşitli problemlerinden ya da hastalıklardan kaynaklanabilir:
İnme, beyin travması, Parkinson hastalığı, multipl skleroz, serebral palsi, Alzheimer hastalığı, ağız, boğaz ya da yutak kanserleri, baş-boyun cerrahisi, ağız hijyeni problemleri (Eksik diş olması, çürük ya da uygun olmayan diş protezi kullanılması)
Yutma Bozukluğunun Belirtileri
Yutma bozukluğunun bir fazlaca belirtisi bulunmaktadır:
• Yutmanın mümkün olmaması,
• Besinlerin boğaz, göğüs yahut göğüs gerisinde (sternum) sıkışmış olma hissinin oluşması,
• Yutma esnasında ağrı oluşumu (odinofaji),
• Yemek yeme ya da içme sırasında yahut çabucak akabinde öksürme
• Yemek yeme ya da içme sırasında yahut çabucak akabinde “ıslak” ses
• Çiğneme ya da yutma için daha fazla güç ya da vakit harcaması
• Yetersiz beslenmeden kaynaklanan dolayı kilo kaybı ve dehidrasyon (susuz kalma)
• yenidenlayan zatürre ya da yemek yedikten daha sonra nefes alırken sıkışma
• Ağızdan yemek ya da sıvı akması yahut ağızda yemeğin birikmesi
• Ağız suyu akması,
• Ses kısıklığı,
• Yiyeceklerin geri gelmesi,
• Sık sık mide ekşimesinin olması,
• Besin ve mide asidinin boğazda birikmesi,
• Beklenmedik biçimde kilo kaybı,
• Yutma sırasında öksürme üzere.
Bebekler ve çocuklarda yutma kuvvetliğüne işaret eden belirtiler şunlardır:
• Emzirme yahut yemek yeme sırasında dikkat eksikliği,
• Besleme sırasında bedenin gergin yahut huysuz olması,
• Yemek yemeyi red etmesi,
• Emzirme ve yemek yeme müddetinin 30 dakika yahut daha uzun sürmesi,
• Emzirmede sorun yaşanması,
• Ağzından besin yahut sıvı gelmesi,
• Emzirme yahut yemek yeme sırasında öksürmesi yahut boğulur üzere olması,
• Çocuğun beslenme yahut emzirme sırasında tükürmesi yahut kusması,
• Yemek yerken yahut bir şeyler içerken nefes alışverişlerinde sorun yaşanması,
• Kilo alma ve büyümede yavaşlama yaşanması,
• yenidenlayan akciğer iltihapları üzere belirtiler bebekler ve çocuklarda görülebilir.
Yutma Bozukluklarında Kullanılan Teşhis ve Kıymetlendirme formları
Yutma bozuklukları alanında uzmanlaşmış uzman lisan ve konuşma terapisti yeme ve içme sorunu yaşayan şahısları kıymetlendirir. Uzman lisan ve konuşma terapisti kıymetlendirme sırasında aşağıda anlatılan değerlendirmeyi gerçekleştirir:
• Hastanın tıbbi durumunun ve yutma bozukluğu ile ilgili ayrıntılarının öğrenilmesi
• Yutmada rol oynayan kas ve yapıların (dudak, lisan, çene, damak gibi) güç ve hareketlerinin kıymetlendirilmesi
• Yeme ve içme sırasındaki hastanın duruşunun ve ağız hareketlerinin kıymetlendirilmesi
• Yutma bozukluğunun aletsel kıymetlendirilmesi
Videofloroskopi (Modifiye Baryum Yutma Çalışması):
Baryum kontrast hususu kullanılan röntgende birinci vakit içinderda baryum solüsyonu içilir. İçilen baryum çözeltisi yemek borusunun içinin daha düzgün görüntülenmesini ve kas aktivitelerinin daha düzgün değerlendirilmesini sağlar. Hekiminiz ayrıyeten baryum kaplı katı besin ya da hap yutmanızı da isteyebilir. Sıvı baryum çözeltisi ile anlaşılamayan tıkanıklıklar bu türlü daha net tespit edilir.
• Dinamik yutma çalışması. Bu testte, baryum ile kaplı olan farklı yoğunluklardaki besinler yutmanız istenir. Kullanılan baryum kaplı bu besinler ağız yoluyla ve boğazdan aşağı gerçek hareket ederek imgeler elde edilmesini sağlar. Yutma esnasında ağız ve boğazdaki kaslarda rastgele bir sorun olup olmadığının anlaşılması ve bilhassa “orofaringeal tipi” yutma kuvvetliğü teşhisinin konması için yararlı bir testtir. Bu testle bununla birlikte nefes borusuna kaçan besin ya da cisimler de tespit edilebilir.
• Yemek borusunun gözle muayene edilmesi (endoskopi). Endoskopi sürecinde ince, esnek ve ışıklı bir tüple boğazınızdan mideye hakikat inilir. Esnek tüpün ortasında geçilen yerlerin imajlarını bir monitöre aktaran küçük bir kamera bulunur. Endoskop aracılığıyla elde edilen imgeler yutma kuvvetliğüne niye olan etkenlerin belirlenmesine yardımcı olacaktır.
• Özofagus kas testi (manometri). Manometri, bir basınç kaydediciye bağlı olan küçük bir tüptür ve yemek borusu içine yerleştirilir. Bu aygıt yutma esnasında yemek borusundaki kas kasılmalarının ölçülmesini sağlar.
Bu kıymetlendirme yutma bozukluklarını tespit etmek için en kapsamlı bilgi veren testtir. Bu kıymetlendirme radyolog ve konuşma terapisti tarafınca yapılır. Hastalara içine baryum karıştırılmış farklı kıvamlarda yiyecek verilir. Hastanın bu yiyeceği yutarken yaptığı süreç röntgen ışığında görüntülenir. Bu değerlendirmede aspirasyon ve penetrasyon kolaylıkla gözlenebilir. Yutma fazlarının hepsi gözlenebilir. bu biçimdelikle hastaların beslenme programları ve gerekliyse uygulanacak terapiler belirlenir. Bu değerlendirmenin yapılabilmesi için hastanın uyanık olması, yemeği ağıza istemli olarak ve kabul edilebilir bir müddetde alabilmesi ve ayakta yahut oturabilir durumda makul bir süre kalabilmesi gereklidir. Videofloroskopik değerlendirmenin hedefi, yalnızca aspirasyonun varlığını belirlemek değildir. Emel hastada disfajiye niye olabilecek anatomik ve fizyolojik anormallikleri belirlemek, hastanın inançlı ve tesirli biçimde beslenmesini sağlayabilecek telafi stratejilerini belirlemek ve denemektir.
Fiberoptik Endoskopik Yutma Çalışması : Burundan geçen ince bir telin ucundaki fiberoptik kamera ile yutma bozukluklarının değerlendirilmesinde gırtlak bölgesini, ses tellerini ve soluk borusunu görmeyi sağlayan bir usuldür. Aspirasyon bu testte yalnızca yutma öncesi yahut daha sonrası oluyorsa gözlenebilir. Bu süreç bir KBB tabibi ile lisan ve konuşma terapisti tarafınca yapılır.
Yutma bozukluğunun tedavisi nasıldır?
Yutma bozukluğunun tedavisi, uzman lisan ve konuşma terapisti tarafınca yutma bozukluğunun sebebi, belirtileri ve tipine bağlı olarak planlanmasıdır. Tedavi sırasında;
• Yutmadan sorumlu kasların güçlenmesini ve koordineli hareketlerini sağlayacak ya da yutma refleksini harekete geçirebilecek hudutların uyarılmasına yönelik özelleştirilmiş idmanların yapılması
• Kişinin daha rahat yutması için çeşitli konum ve yutma stratejilerinin uygulanması
• Kişinin yutmasının inançlı ve kolay olması için farklı kıvamdaki yiyecek ve içecekle beslenmesi
Yutma tedavisinde uygulan formüller şunlardır:
Diyet Modifikasyonu: Burada hedef, hastanın muhtaçlığına uygun olan kıvamı belirleyerek hastanın inançlı yutmasını sağlamaktır.
Telafi Edici Hareketler: Bunlara “pozisyonel yutma tedavisi” de denir. Maksat; yiyeceklerin daha kolay ve inançlı biçimde yutulmasını sağlamaktır.
Dolaylı Formüller: Bu metotlarda emel; hastanın gereksinimine uygun olan ağız-yüz-motor hareketlerini geliştirmek ve hastanın yutmasını olumlu etkilemektir.
Direkt Teknikler: Gaye; beslenme güvenliğini sağlamaktır. Bu niçinle çeşitli hareketler kullanılır. Bu hareketler hastanın yemekler nefes borusuna kaçırmadan yutmasına yardımcı olur.
Duyusal Uyarma Teknikleri: Maksat; yutma refleksini uyarmak, ağız boşluğunda duyusal farkındalığı artırmak, oral fazdan faringeal faza geçişte gecikmeyi azaltmaktır.
Elektriksel İhtar Tekniği (VitalStim Terapi): Bu tedavi yutma tedavileri ortasında en tesirli sonuçlar veren tedavi olarak nitelendirilebilir. Bu tedavide hedef: yutma bozukluğu bulunan hastaların yutkunma esnasında fonksiyon nazarann kaslarının elektrik stimülasyonu ile uyarılarak rehabilite etmektir.