Aşı derken… PCR derken… Nedir bu biyopolitika
“Asıl problem gerçekliğe niye olan kazaları, anlık sapmaları, zıtlıkları, yanılgıları ve yanlış hesaplamaları belirlemektir. Gerçeklik akıl yoluyla bildiklerimizin ve üniversal unsurlarla sistematik ilerlediğini düşündüğümüz nizamın özünde aranamaz. Gerçeklik aslen beklenmediklerin düzensizliğinde yer alır ve asıl mevzu da bu düzensizliği keşfetmektir.”
M.Foucault (1984)
Yaşadığı periyoda damga vuran Foucault, tıp, psikiyatri, ceza infaz sistemi ve ideoloji alanındaki özgün kanılarıyla çığır açan bir filozoftur. Gilles Deluze, Felix Guttari, Lyotard, Baudrillard üzere 1960’lı yılların Fransa’sında post-modernizmin öncüleri içinde yer alır. Foucault’nun çözümlemelerinde üç kavram dikkati çeker. Fikir sistemleri tarihine ait çözümlemelerini “arkeoloji”, iktidar biçimleriyle ilgili olanları “geneoloji”, kendine ihtimam gösterme konusundaki niyetlerini “etik” ana başlığında aktarır. Nietzsche’nin ahlakın soy kütüksel tahlilinden yola çıkar, geçmişe sarfiyat, geçmişte olanı biteni kökten tahlil eder, şimdiyi anlamaya çalışır. Foucault bu niçinle “şimdinin tarihçisi”dir. Yaşadığımız çağa ilişkin kavramların gerisinde onları biçimlendiren, değiştiren ve yönlendiren birfazlaca görünmez gizil güç vardır. Bu görünmezlikleri fakat geçmişin kökten tahlili ile ortaya çıkarabiliriz demektedir. Foucault çözümlemelerinde kavramların manalarını sabitlemez, onlara yeni manalar yükler, söylenmeyeni söyler. Açıklananın gerisindeki açıklanmayan sessizliği inceler. bu biçimdelikle kavramları ters-yüz etmekle kalmaz, onlara yeni yer altı kanalları açar, kavramları kendinden uzaklara taşır.
Ortaçağ sonu ve Rönesans başlarında Avrupa’da kapatma, dışlama, gözetleme ve denetim sistemleri görünür. Cüzzamlılar toplumdan dışlanırken akıl hastaları ve vebalılar kapatılır. Klasik çağ “olumlu” iktidar teknolojilerinin icat noktasıdır. Fransa’da 1656 yılında bir gecede toplum için tehlike taşıyan dilenciler, akıl hastaları, alkolikler, eşcinseller, sabit işi olmayanlar, yersiz-yurtsuzlar büyük hastanelere/hapishanelere “Hopital General”e kapatılmıştır. 18 ve 19. yüzsenelerda ayrım yapılır; akıl hastaları tımarhaneye, gençler ıslahaneye, hatalılar hapishaneye kapatılır. Kapitalizmin başlangıç evresinde yersiz-yurtsuzları çalışmaya zorlamak ve fabrikaya personel bulmak için düşük maaşla çalışanlar kapatılmadan muaf tutulur. Foucault’ya nazaran kapatılma toplumun geneli için sonuçları niçiniyle fazlaca değerlidir ve daima vardır. Emel toplum için tehlike taşıyanı sürgü altında tutmaktır.
İktidarın ne olduğu sorusu politik tahlillerde kenara itilmiştir. İktidar tahlillerde ya siyasi iktidarı meşrulaştırıcı hukuksal temelde ele alınmıştır ya da yanlızca üretim ilgilerini müdafaa ve devam ettirme fonksiyonu çerçevesinde değerlendirilmiştir. halbuki iktidar ilgileri sıradan bir üstyapı kurumu olmanın ötesinde daha girift ve yerleşiktir. Foucault iktidarın temelinin kıymetli olduğuna yönelik yaygın görüşü sorgular. İktidar temelinden kaynaklanan halde işlemez. Temeli olmadan hayli düzgün bir biçimde işleyen iktidarlar olabileceği üzere temeli olduğu biçimde işlemeyen iktidar tipleri görülebilir. Foucault’da iktidar bir obje değildir, iktidar bir bağlar yumağıdır. Birinin öbür birini muhakkak stratejiler/taktikler uygulayarak yönetmesi, onun davranışını belirlemesi, muhakkak kalıplara hakikat yönlendirmesidir.
İktidar bağlarının hayata geçmesini sağlayan “yönetim sanatı” kavramıdır. Klasik çağda idare sanatı çocukların idaresi,ruhların idaresi, ilin idaresi, akıl hastalarının idaresi, fakirlerin idaresi ve emekçilerin idaresidir. Foucaultburada “yönetimsellik” kavramını iktidar tipolojisi tahliline katar. 16. yüzyılda ortaya konduğu biçimiyle idare sanatı problemini Machiavelli’nin tanımladığı mahir prens stratejilerinden ayırdıktan daha sonra nüfusun nasıl yönetileceği konusunu onun kendine has boyutunu bulmasını engelleyen ikili modelden (hukuki ve ailevi model) kurtarır. Yönetimsellik teriminde iktidar akıl hastalarının nasıl yönetileceğini ve tedavi edileceğini belirler. Ruhaniyetin nasıl yönetileceği, ailenin nasıl yönetileceği, hataların tartısına göre ceza infaz sisteminin nasıl konumlanacağını da belirler. 18. yüzyılda, 16 ve 17. yüzyıla göre kitlesel nüfus hareketleri, savaşlar, kıtlık, salgınlar olduğu için iktidarın yönetimsel alanına giren objelerin sayısı kayda kıymet bir süratle artar. İktidar toplumdaki birey/grup/statülerin her birine nüfuz edebilmek için onları yönetilebilir bir duruma getirmek zorundadır. Fakat yönetimsel alanda kesinlikle kapatma/dışlama/gözetleme düzeneklerinin kullanılması gerekmez. İnsan davranışını ince stratejik taktiklerle/ayarlarla yahut ziyanlı sonuçlar doğurmayacak halde yönlendirmek yönetimselliğin bir öteki çeşididir.
DİSİPLİNE EDİCİ GÜÇ KAVRAMI
Ortaçağ Avrupası’nın hükümran gücü hükümranın mutlak gücüdür. Birey iktidarın objesi değildir. Hükümdara vergisini öder. Politik sistem artık onunla ilgilenmez. Monarşik rejimlerde görülen bu güç tipi suçluları en ağır biçimde cezalandırır.18. yüzyılla bir arada disipline edici güç kavramı ortaya çıkar. İnsan vücudunun makine olarak düzenlenmesi, terbiye edilmesi, kuvvetlerinin damıtılması, yeteneklerinin geliştirilmesi üzere teknikler disipline edici güç ögeleri tarafınca sağlanır. Bentham’ın geliştirdiği panopticon mekaniğinde hapishanedeki gözetleme kulesi bütün hücreleri gorecek biçimde tasarlanır. Mahkum hiç bir vakit gözetleyiciyi görmez, hücre geriden ışıklanmıştır. Mahkumlara gözetim/denetimin ne vakit yapılacağı konusunda bilgi verilmez. Artık mahkumlar gözetmenin daima orada olduğunu zannetmeye başlar. Daima gözetleniyormuş üzere özdenetim davranışı ile hapishane hayatına ahenk sağlar. Günümüzün MOBESE kameralarına hayli emsal. Birey nereye giderse gitsin daima izlenir, kayıt edilir; lakin ne vakit izlendiğini ve kaydedildiğini bilemez. Bu yüzden toplum ömrünün kurallarına uymak için özdenetim davranışı geliştirir. Disipline edici güç kapatma/gözetleme/kontrol tekniklerini olağanlaştırarak gizler. Artık gözetleme teknikleri toplumda olağan karşılanır. Aslında yapılan gözetlemenin genişletilmesi, olağanlaşması ve toplumdan gizlenmesidir. Eskisinden daha fazla birey gözetlenir biçimdedir. Şirket idarelerinin uyguladığı JIT, TKY, İKY uygulamalarında bireyin tüm iş aktifliği izlenir, kaydedilir, istatistik çıkarılır. Her şey verimlilik artışı, üstün performans gösterilmesi içindir. Bürokrasinin demir kafesi 21. yüzyılda geri dönmüştür.
ÖZGÜRLÜKLER YOLUYLA YÖNETME
19.yüzyıldan itibaren yeni bir iktidar kipi ile devlet ve toplum tasarımı ortaya çıkar. Yönetimselliğinbiyopolitik iktidarla kesiştiği noktada neoliberal tertibin istediği ekonomik ve politik çıkarların gözetleyicisi olarak iktidar insan vücudunu obje haline getirir. Çağdaş ulus devletler toplumun biyolojik gelişmenini denetim etmek için biyoiktidarı kullanır. 17 ve 18. yüzsenelerda kapatma/dışlama/gözetleme stratejilerini kullanan iktidar strateji değiştirir. Artık kapatmak yerine açmak, dolaştırarak özgürleştirmek seçeneğini uygular. Liberalizmi “özgürlükler yoluyla yönetme teknikleri” olarak ele alır. Özgürlükleri bir yandan üreten öte yandan tüketen yeni bir akım görünür. İnsan vücudu nüfusların yönetiminde sayılara indirgenir. Biyopolitik iktidar nüfusu doğum, mevt, evlilik, hastalık, üreme, gelir kayıtları üzerinden tasarlar, yönetir ve yönlendirir. Biyogüç insan vücudun biyolojik dinamiklerini denetim altına alan bir teknolojik entegrasyondur. İnsanın biyolojik dinamiklerinin denetim altına alınması bir dizi regüle edici müdahale ve denetim ile sağlanır. Vücut disiplinleri ve nüfus regülasyonları ömür üzerinde kurulan iktidar örgütlenmesinin iki tipik biçimidir.
Foucault biyoiktidarın özgürleştirme kavramını şehircilik siyasetleri üzerinden nüfusa empoze ettiğini söyler. Özgürlük nüfus için mega yapılar, toplumsal donatılar, kıymetli akvaryumlar, ışık oyunlarıdır. Toplum ve bireyin hayat biçimi, tüketim alışkanlıkları, çalışma biçimleri biyoiktidarın nüfus siyasetleri ortasına sıkışmıştır. Birey ortasında bulunduğu sisteme sıkıca bağlandığını düşünmeye başlar. Memnun bir robota dönüşür. Nüfus/şehircilik siyasetleri ile tüm aktiflikleri öncesinden aşikardır. Birey kitlesel nüfus artışı ve nüfus siyasetleri niçiniyle büyük kalabalıklar ortasında yalnızlaşır. Biyoiktidarın toplumun aşikâr bir kümesine odaklanması bireyi ihmal eder.
Biyoiktidar sosyalist devletlerde görülmüştür. Çin’de Mao devrinde de toplum biyoiktidarın kıskacında güne önce belirlenmiş bir gündemle uyanır. Fark, yalnızca bir üst yapı kurumu olan ideolojidir (köylü sosyalizmi). Gaye bir daha toplum için tehlikelilik taşıyan bireyin izlenmesi, denetlenmesi ve gerekirse kapatılmasıdır.
Foucault’nun tahlilleri okuyucuda karamsarlığa niye olur. “İçinde bulunduğumuz sisteme hapsedildik. Bizi bu iplerle ne kadar sıkı bağlamışlar, tarihin bize attığı düğümlerden kurtulmak ne kadar zor” söylemiş olduğini düşünür. Aslında yapmak istediği ortasında bulunduğumuz sisteme mahkum olmadığımızı göstermektir. Foucault “Nesneleri (hapishane, ceza infaz sistemi, klinik) tarihi bir tahlille hem daha kırılgan hale getirmek, “niçin ve nasıl bu hale geldi?” sorusunu sormak, tıpkı vakitte objelerin tarihi süreç kararında o biçimde meydana geldiğini göstermeyi hedefler. Objelerin ortasında meydana geldiği stratejilerin mantığını göstermek ve bunların sırf stratejilerden ibaret olduğunu açığa vurmak gereklidir” demektedir. Aslında objeleri ortaya çıkaran stratejileri değiştirerek, objeleri öbür açılardan ele alarak bize mutlakmış üzere gözüken süreksizliklerin art planını görmek kolaylaşır demektedir.
TAVIR İSYANLARI
Biyoiktidar toplumda iyi/kötü, sağlıklı/hastalıklı, aşılı/aşısız, suçlu/suçsuz, normal/anormal üzere ayırımları daha besbelli hale getirir. Biyoiktidar tıp biliminin tekniklerini nüfusun yönetim edilmesi için güvenlik düzeneği olarak kullanır. Aşılı olmamak sağlıklı beşerler için tehlikelilik demektir. Tiyatro ve sinemaya alınmamayı, seyahat yasağını, işe alınmamayı gerektirebilir. Birey bu belirginleşmeye karşı bir direnç yaratır. Foucault’da biyoiktidara karşı “tutum isyanları” toplum savunmasına dönüşecektir. Özgürlüklerin önündeki manilerin aşılması için karşı duruş sergilenmesini ve geliştirilmesini önerir. Stratejisini çözdüğünde objenin içeriğini değiştirebilirsin demektedir.
Foucault “günün birinde yazdıklarım eskiyecektir, biyopolitik güç yeni formüller bulacaktır. bu biçimde yazdıklarımı unutun” teklifinde bulunur. Post-modernizmin odak noktası toplumun ezilen, hor görülen, sessizleştirilmiş, ötekisi olanlarıdır. Her türlü üst anlatıya (genelleyici-evrenselci) karşıdır. Biyo-politikanın tek tipleştirici, genelleyici, farklılıkları bastırıcı stratejisi beraberinde onun açmazı olabilir mi? Neo-liberalekonomi politiğin ürettiği biyo-iktidar toplumlardaki eşitsizlikleri şimdiye kadar ne derece azaltmıştır?
İzlemeye paha görünmektedir.
Boray Uğraş
Kaynaklar
Foucault, M., (2016), Güvenlik, Toprak ve Nüfus, Ç: Ferhat Taylan, Bilgi Üniversitesi Yayını, İstanbul
Foucault, M., (2019), Biyopolitikanın Doğuşu, Ç: Alican Tayla, Bilgi Üniversitesi Yayını, İstanbul
Foucault, M., (2015), Büyük Kapatılma, Ç: Işık Ergüden-Ferda Keskin, Detay Yayınları, İstanbul
Foucault, M., (2019), Bilginin Arkeolojisi, Ç: Veli Urhan, Detay Yayınları, İstanbul
McAuley, J., Duberley J, Johnson, P., (2019), Örgüt Kuramı Meydan Okumalar ve Bakış Açıları,Ç: Fuat Man, Şule Turan, Nobel Yayıncılık, Ankara
Oktay, F., (2020), Çin: Yeni Büyük Güç ve Değişen Dünya İstikrarları, İş Bankası Yayınları, İstanbul
Riesman, D., (2019), Yalnız Kalabalık, Ç: Yeşim Fazilet, Heretik Yayınları, Ankara
ALINTIDIR
“Asıl problem gerçekliğe niye olan kazaları, anlık sapmaları, zıtlıkları, yanılgıları ve yanlış hesaplamaları belirlemektir. Gerçeklik akıl yoluyla bildiklerimizin ve üniversal unsurlarla sistematik ilerlediğini düşündüğümüz nizamın özünde aranamaz. Gerçeklik aslen beklenmediklerin düzensizliğinde yer alır ve asıl mevzu da bu düzensizliği keşfetmektir.”
M.Foucault (1984)
Yaşadığı periyoda damga vuran Foucault, tıp, psikiyatri, ceza infaz sistemi ve ideoloji alanındaki özgün kanılarıyla çığır açan bir filozoftur. Gilles Deluze, Felix Guttari, Lyotard, Baudrillard üzere 1960’lı yılların Fransa’sında post-modernizmin öncüleri içinde yer alır. Foucault’nun çözümlemelerinde üç kavram dikkati çeker. Fikir sistemleri tarihine ait çözümlemelerini “arkeoloji”, iktidar biçimleriyle ilgili olanları “geneoloji”, kendine ihtimam gösterme konusundaki niyetlerini “etik” ana başlığında aktarır. Nietzsche’nin ahlakın soy kütüksel tahlilinden yola çıkar, geçmişe sarfiyat, geçmişte olanı biteni kökten tahlil eder, şimdiyi anlamaya çalışır. Foucault bu niçinle “şimdinin tarihçisi”dir. Yaşadığımız çağa ilişkin kavramların gerisinde onları biçimlendiren, değiştiren ve yönlendiren birfazlaca görünmez gizil güç vardır. Bu görünmezlikleri fakat geçmişin kökten tahlili ile ortaya çıkarabiliriz demektedir. Foucault çözümlemelerinde kavramların manalarını sabitlemez, onlara yeni manalar yükler, söylenmeyeni söyler. Açıklananın gerisindeki açıklanmayan sessizliği inceler. bu biçimdelikle kavramları ters-yüz etmekle kalmaz, onlara yeni yer altı kanalları açar, kavramları kendinden uzaklara taşır.
Ortaçağ sonu ve Rönesans başlarında Avrupa’da kapatma, dışlama, gözetleme ve denetim sistemleri görünür. Cüzzamlılar toplumdan dışlanırken akıl hastaları ve vebalılar kapatılır. Klasik çağ “olumlu” iktidar teknolojilerinin icat noktasıdır. Fransa’da 1656 yılında bir gecede toplum için tehlike taşıyan dilenciler, akıl hastaları, alkolikler, eşcinseller, sabit işi olmayanlar, yersiz-yurtsuzlar büyük hastanelere/hapishanelere “Hopital General”e kapatılmıştır. 18 ve 19. yüzsenelerda ayrım yapılır; akıl hastaları tımarhaneye, gençler ıslahaneye, hatalılar hapishaneye kapatılır. Kapitalizmin başlangıç evresinde yersiz-yurtsuzları çalışmaya zorlamak ve fabrikaya personel bulmak için düşük maaşla çalışanlar kapatılmadan muaf tutulur. Foucault’ya nazaran kapatılma toplumun geneli için sonuçları niçiniyle fazlaca değerlidir ve daima vardır. Emel toplum için tehlike taşıyanı sürgü altında tutmaktır.
İktidarın ne olduğu sorusu politik tahlillerde kenara itilmiştir. İktidar tahlillerde ya siyasi iktidarı meşrulaştırıcı hukuksal temelde ele alınmıştır ya da yanlızca üretim ilgilerini müdafaa ve devam ettirme fonksiyonu çerçevesinde değerlendirilmiştir. halbuki iktidar ilgileri sıradan bir üstyapı kurumu olmanın ötesinde daha girift ve yerleşiktir. Foucault iktidarın temelinin kıymetli olduğuna yönelik yaygın görüşü sorgular. İktidar temelinden kaynaklanan halde işlemez. Temeli olmadan hayli düzgün bir biçimde işleyen iktidarlar olabileceği üzere temeli olduğu biçimde işlemeyen iktidar tipleri görülebilir. Foucault’da iktidar bir obje değildir, iktidar bir bağlar yumağıdır. Birinin öbür birini muhakkak stratejiler/taktikler uygulayarak yönetmesi, onun davranışını belirlemesi, muhakkak kalıplara hakikat yönlendirmesidir.
İktidar bağlarının hayata geçmesini sağlayan “yönetim sanatı” kavramıdır. Klasik çağda idare sanatı çocukların idaresi,ruhların idaresi, ilin idaresi, akıl hastalarının idaresi, fakirlerin idaresi ve emekçilerin idaresidir. Foucaultburada “yönetimsellik” kavramını iktidar tipolojisi tahliline katar. 16. yüzyılda ortaya konduğu biçimiyle idare sanatı problemini Machiavelli’nin tanımladığı mahir prens stratejilerinden ayırdıktan daha sonra nüfusun nasıl yönetileceği konusunu onun kendine has boyutunu bulmasını engelleyen ikili modelden (hukuki ve ailevi model) kurtarır. Yönetimsellik teriminde iktidar akıl hastalarının nasıl yönetileceğini ve tedavi edileceğini belirler. Ruhaniyetin nasıl yönetileceği, ailenin nasıl yönetileceği, hataların tartısına göre ceza infaz sisteminin nasıl konumlanacağını da belirler. 18. yüzyılda, 16 ve 17. yüzyıla göre kitlesel nüfus hareketleri, savaşlar, kıtlık, salgınlar olduğu için iktidarın yönetimsel alanına giren objelerin sayısı kayda kıymet bir süratle artar. İktidar toplumdaki birey/grup/statülerin her birine nüfuz edebilmek için onları yönetilebilir bir duruma getirmek zorundadır. Fakat yönetimsel alanda kesinlikle kapatma/dışlama/gözetleme düzeneklerinin kullanılması gerekmez. İnsan davranışını ince stratejik taktiklerle/ayarlarla yahut ziyanlı sonuçlar doğurmayacak halde yönlendirmek yönetimselliğin bir öteki çeşididir.
DİSİPLİNE EDİCİ GÜÇ KAVRAMI
Ortaçağ Avrupası’nın hükümran gücü hükümranın mutlak gücüdür. Birey iktidarın objesi değildir. Hükümdara vergisini öder. Politik sistem artık onunla ilgilenmez. Monarşik rejimlerde görülen bu güç tipi suçluları en ağır biçimde cezalandırır.18. yüzyılla bir arada disipline edici güç kavramı ortaya çıkar. İnsan vücudunun makine olarak düzenlenmesi, terbiye edilmesi, kuvvetlerinin damıtılması, yeteneklerinin geliştirilmesi üzere teknikler disipline edici güç ögeleri tarafınca sağlanır. Bentham’ın geliştirdiği panopticon mekaniğinde hapishanedeki gözetleme kulesi bütün hücreleri gorecek biçimde tasarlanır. Mahkum hiç bir vakit gözetleyiciyi görmez, hücre geriden ışıklanmıştır. Mahkumlara gözetim/denetimin ne vakit yapılacağı konusunda bilgi verilmez. Artık mahkumlar gözetmenin daima orada olduğunu zannetmeye başlar. Daima gözetleniyormuş üzere özdenetim davranışı ile hapishane hayatına ahenk sağlar. Günümüzün MOBESE kameralarına hayli emsal. Birey nereye giderse gitsin daima izlenir, kayıt edilir; lakin ne vakit izlendiğini ve kaydedildiğini bilemez. Bu yüzden toplum ömrünün kurallarına uymak için özdenetim davranışı geliştirir. Disipline edici güç kapatma/gözetleme/kontrol tekniklerini olağanlaştırarak gizler. Artık gözetleme teknikleri toplumda olağan karşılanır. Aslında yapılan gözetlemenin genişletilmesi, olağanlaşması ve toplumdan gizlenmesidir. Eskisinden daha fazla birey gözetlenir biçimdedir. Şirket idarelerinin uyguladığı JIT, TKY, İKY uygulamalarında bireyin tüm iş aktifliği izlenir, kaydedilir, istatistik çıkarılır. Her şey verimlilik artışı, üstün performans gösterilmesi içindir. Bürokrasinin demir kafesi 21. yüzyılda geri dönmüştür.
ÖZGÜRLÜKLER YOLUYLA YÖNETME
19.yüzyıldan itibaren yeni bir iktidar kipi ile devlet ve toplum tasarımı ortaya çıkar. Yönetimselliğinbiyopolitik iktidarla kesiştiği noktada neoliberal tertibin istediği ekonomik ve politik çıkarların gözetleyicisi olarak iktidar insan vücudunu obje haline getirir. Çağdaş ulus devletler toplumun biyolojik gelişmenini denetim etmek için biyoiktidarı kullanır. 17 ve 18. yüzsenelerda kapatma/dışlama/gözetleme stratejilerini kullanan iktidar strateji değiştirir. Artık kapatmak yerine açmak, dolaştırarak özgürleştirmek seçeneğini uygular. Liberalizmi “özgürlükler yoluyla yönetme teknikleri” olarak ele alır. Özgürlükleri bir yandan üreten öte yandan tüketen yeni bir akım görünür. İnsan vücudu nüfusların yönetiminde sayılara indirgenir. Biyopolitik iktidar nüfusu doğum, mevt, evlilik, hastalık, üreme, gelir kayıtları üzerinden tasarlar, yönetir ve yönlendirir. Biyogüç insan vücudun biyolojik dinamiklerini denetim altına alan bir teknolojik entegrasyondur. İnsanın biyolojik dinamiklerinin denetim altına alınması bir dizi regüle edici müdahale ve denetim ile sağlanır. Vücut disiplinleri ve nüfus regülasyonları ömür üzerinde kurulan iktidar örgütlenmesinin iki tipik biçimidir.
Foucault biyoiktidarın özgürleştirme kavramını şehircilik siyasetleri üzerinden nüfusa empoze ettiğini söyler. Özgürlük nüfus için mega yapılar, toplumsal donatılar, kıymetli akvaryumlar, ışık oyunlarıdır. Toplum ve bireyin hayat biçimi, tüketim alışkanlıkları, çalışma biçimleri biyoiktidarın nüfus siyasetleri ortasına sıkışmıştır. Birey ortasında bulunduğu sisteme sıkıca bağlandığını düşünmeye başlar. Memnun bir robota dönüşür. Nüfus/şehircilik siyasetleri ile tüm aktiflikleri öncesinden aşikardır. Birey kitlesel nüfus artışı ve nüfus siyasetleri niçiniyle büyük kalabalıklar ortasında yalnızlaşır. Biyoiktidarın toplumun aşikâr bir kümesine odaklanması bireyi ihmal eder.
Biyoiktidar sosyalist devletlerde görülmüştür. Çin’de Mao devrinde de toplum biyoiktidarın kıskacında güne önce belirlenmiş bir gündemle uyanır. Fark, yalnızca bir üst yapı kurumu olan ideolojidir (köylü sosyalizmi). Gaye bir daha toplum için tehlikelilik taşıyan bireyin izlenmesi, denetlenmesi ve gerekirse kapatılmasıdır.
Foucault’nun tahlilleri okuyucuda karamsarlığa niye olur. “İçinde bulunduğumuz sisteme hapsedildik. Bizi bu iplerle ne kadar sıkı bağlamışlar, tarihin bize attığı düğümlerden kurtulmak ne kadar zor” söylemiş olduğini düşünür. Aslında yapmak istediği ortasında bulunduğumuz sisteme mahkum olmadığımızı göstermektir. Foucault “Nesneleri (hapishane, ceza infaz sistemi, klinik) tarihi bir tahlille hem daha kırılgan hale getirmek, “niçin ve nasıl bu hale geldi?” sorusunu sormak, tıpkı vakitte objelerin tarihi süreç kararında o biçimde meydana geldiğini göstermeyi hedefler. Objelerin ortasında meydana geldiği stratejilerin mantığını göstermek ve bunların sırf stratejilerden ibaret olduğunu açığa vurmak gereklidir” demektedir. Aslında objeleri ortaya çıkaran stratejileri değiştirerek, objeleri öbür açılardan ele alarak bize mutlakmış üzere gözüken süreksizliklerin art planını görmek kolaylaşır demektedir.
TAVIR İSYANLARI
Biyoiktidar toplumda iyi/kötü, sağlıklı/hastalıklı, aşılı/aşısız, suçlu/suçsuz, normal/anormal üzere ayırımları daha besbelli hale getirir. Biyoiktidar tıp biliminin tekniklerini nüfusun yönetim edilmesi için güvenlik düzeneği olarak kullanır. Aşılı olmamak sağlıklı beşerler için tehlikelilik demektir. Tiyatro ve sinemaya alınmamayı, seyahat yasağını, işe alınmamayı gerektirebilir. Birey bu belirginleşmeye karşı bir direnç yaratır. Foucault’da biyoiktidara karşı “tutum isyanları” toplum savunmasına dönüşecektir. Özgürlüklerin önündeki manilerin aşılması için karşı duruş sergilenmesini ve geliştirilmesini önerir. Stratejisini çözdüğünde objenin içeriğini değiştirebilirsin demektedir.
Foucault “günün birinde yazdıklarım eskiyecektir, biyopolitik güç yeni formüller bulacaktır. bu biçimde yazdıklarımı unutun” teklifinde bulunur. Post-modernizmin odak noktası toplumun ezilen, hor görülen, sessizleştirilmiş, ötekisi olanlarıdır. Her türlü üst anlatıya (genelleyici-evrenselci) karşıdır. Biyo-politikanın tek tipleştirici, genelleyici, farklılıkları bastırıcı stratejisi beraberinde onun açmazı olabilir mi? Neo-liberalekonomi politiğin ürettiği biyo-iktidar toplumlardaki eşitsizlikleri şimdiye kadar ne derece azaltmıştır?
İzlemeye paha görünmektedir.
Boray Uğraş
Kaynaklar
Foucault, M., (2016), Güvenlik, Toprak ve Nüfus, Ç: Ferhat Taylan, Bilgi Üniversitesi Yayını, İstanbul
Foucault, M., (2019), Biyopolitikanın Doğuşu, Ç: Alican Tayla, Bilgi Üniversitesi Yayını, İstanbul
Foucault, M., (2015), Büyük Kapatılma, Ç: Işık Ergüden-Ferda Keskin, Detay Yayınları, İstanbul
Foucault, M., (2019), Bilginin Arkeolojisi, Ç: Veli Urhan, Detay Yayınları, İstanbul
McAuley, J., Duberley J, Johnson, P., (2019), Örgüt Kuramı Meydan Okumalar ve Bakış Açıları,Ç: Fuat Man, Şule Turan, Nobel Yayıncılık, Ankara
Oktay, F., (2020), Çin: Yeni Büyük Güç ve Değişen Dünya İstikrarları, İş Bankası Yayınları, İstanbul
Riesman, D., (2019), Yalnız Kalabalık, Ç: Yeşim Fazilet, Heretik Yayınları, Ankara
ALINTIDIR