Benim tanıdığım Yusuf Küpeli o denli biri değil
68 hareketinin önde gelen isimlerinden Yusuf Küpeli 77 yaşında hayatını yitirdi. Küpeli, 1980 yılından bu yana İsveç’te yaşıyordu. Fikir Kulüpleri Federasyonu’nun (FKF) eski Genel Lideri ve THKP-C kurucularındandı.
Gazetelerde Yusuf Küpeli hakkında övgü dolu yazılanları okuyorum. Ama benim tanıdığım Küpeli bu biçimde değil!
Kızıldere’de hayatını yitiren Becerikli Çayan, Cihan Alptekin, Hüdai Arıkan, Ömer Ayna, Nihat Yılmaz, Ertan Saruhan, Ahmet Atasoy, Sinan Kazım Özüdoğru, Sabahattin Kurt ve Saffet Alp’in anılarına hürmetle, sevgiyle, hasretle anarak başlayalım.
THKP-C, 1970’in Aralık ayında Becerikli Çayan, Yusuf Küpeli, Münir Ramazan Aktolga, Ertuğrul Kürkçü, Orhan Savaşçı, Ulaş Bardakçı, Sina Çıladır, Bingöl Erdumlu ve Ziya Yılmaz tarafınca kuruldu. Uzman Çayan tarafınca son hali verilen THKP-C tüzüğüne bakılırsa Merkez Komite üç bireyden, Genel Komite ise 10 şahıstan oluşacaktı.
THKP-C iddianamesinde, Merkez Komite’nin Yetenekli Çayan, Yusuf Küpeli ve Münir Ramazan Aktolga’dan oluştuğu; Genel Komite ise üç MK üyesi ile bir arada Ertuğrul Kürkçü, Orhan Savaşçı, Bingöl Erdumlu, Ziya Yılmaz, Ulaş Bardakçı, Sina Çıladır ve Hüseyin Cevahir’den oluştuğu belirtiliyor.
1971 Mayısında Becerikli Çayan ve arkadaşlarının yakalanmasından daha sonra, THKP-C’nin dışarda kalan başkanları büyük bir panik içine girmişlerdi. Yusuf Küpeli ve Münir Aktolga, Çayan’a büyük bir öfke duymaya başlamışlardı. Çayan’ın yakalanmasından daha sonra Ertuğrul Kürkçü, Merkez Komitesi’ne alınmıştı. Küpeli ve Aktolga görüşlerini ve tenkitlerini direkt açıklamıyorlardı. Hapistekiler, tenkitleri diğerlerinden duymuşlardı. Küpeli ve Aktolga’ya bir mektup yazarak, “Bizi eleştirdiğinizi duyuyoruz, bu işin aslını sizden öğrenmek istiyoruz” dediler. Mektup yanıtsız kaldı. Küpeli ve Aktolga’nın Çayan’a yönelttikleri tenkitler giderek sistemleşmiş, THKP-C Merkez Komitesi’nin bu iki üyesi yeni bir çizgi savunmaya başlamışlardı. Görüşlerini 116 sayfalık bir yazıyla deklare ettilar.
1971’den daha sonra içine girilen durumu şöyleki değerlendiriyorlardı: “Yenilgiye susamıştık hepimiz. Bu tokadı yemeden o küçük burjuva hayallerinden, yanılgılarından, safsatalarından kolay kolay kurtulamayacaktık. bu biçimde bir kör dövüşünü lakin bu biçimde bir kılıç darbesi çözebilirdi.”
Baskılar ve darbeler kararı uğranılan hezimet, THKP-C’nin ortasındaki teslimiyetçi eğilimleri bu biçimde ortaya çıkartıyordu.
KÜPELİ VE AKTOLGA İHRAÇ EDİLİYOR
Çayan ve arkadaşları Maltepe cezaevinden kaçınca durum değişti. Son kere bir ortaya geldiler. Bu toplantıdan daha sonra her iki taraf da THKP-C taraftarlarını kendi safına kazanmak için ağır bir efor içine girdi. Her yere ulak gönderiliyor, beşerler çağrılıp, ikna edilmeye çalışılıyordu. Çayan ve arkadaşlarının güç ve imkanları azdı. Cezaevinden yeni kaçmışlar, kendilerine yer bulmakta bile zorluk çekiyorlar, kaldıkları yerlerin karşı tarafça ihbar edilmesinden çekiniyorlardı. Öteki kesim daha avantajlıydı. Bölünme daha sonrasında Ordu ortasındaki genç subaylar, Ankara, Orta Karadeniz, İstanbul’da sonlu bir etraf ve İstanbul’da cezaevindekilerin büyük çoğunluğu Çayan kümesinin yanında saf tuttu. İstanbul, Adana, Karadeniz Ereğlisi ve Söke’den kimileri Küpeli – Aktolga ikilisinin yanında yer aldılar. Mamak Cezaevi’ndekiler ve İzmir birinci günlerde kararsızdı.
Uzman Çayan, Ulaş Bardakçı, Orhan Savaşçı, Ziya Yılmaz ve Ertuğrul Kürkçü imzalı bir ihraç sonucu Küpeli ve Aktolga’ya gönderildi. Kararda, Genel Komite çoğunluğunun Yusuf Küpeli, Münir Aktolga ve onların görüşünü benimseyen her insanın örgütten atılmasına karar verildiği yazılıydı. THKP-C tam manasıyla ikiye bölünüyordu.
“ANARŞİST, KUMARBAZ VE SORUMSUZ”
Yusuf Küpeli savcılık tabirine, “Şimdi anlıyorum ki ben kendimi Marksist-Leninist zanniçin Donkişot, anarşist, kumarbaz, sorumsuz, halkıma ve personel sınıfına karşı bir kişiyim” diye yazdırıyor ve bu kelamları bir süre daha sonra Ankara’da çıkarıldığı Dev-Genç mahkemesinde yinelıyordu.
Teslimiyet ve yılgınlık süratle yayılıyordu. Ertuğrul Kürkçü de Ankara Dev-Genç davasında, benzeri istikamette tabirler veriyor, bu tabirler gazetelerde manşetten veriliyordu.
PİŞMANCILAR KOĞUŞU
2. THKP-C davası duruşmalarının başlamasından iki ay kadar evvel Ertuğrul Kürkçü, Yusuf Küpeli, Münir Aktolga ve THKO davasından Nahit Töre Selimiye Kışlası’nın makus ünlü 6. koğuşunda bir ortaya geldiler. “Pişmancılar” bu koğuşa veriliyordu.
Burada yeni duruma uygun bir “teori” imal edildi. Buna göre Abdülhamit, 31 Martçılar, Özgür Fırka, Menderes ve Demirel “ilerici” idiler. İttihat ve Terakki, Kemalizm, CHP ve 27 Mayıs ise “gericiliği” temsil ediyordu!
Bu, bir teslimiyet teorisiydi. Bunu mahkemede birinci açıklayan Nahit Töre oldu. Bu açıklama kamuoyunda reaksiyon çekince tekrar Abdülhamit’ten kelam edilmedi. Lakin tıpkı içerikteki açıklamalar devam etti. O devirde bir çok tartışılan “Asya Tipi Üretim Tarzı”nı (ATÜT) savunan İdris Küçükömer’in fikirleriydi bunlar.
“AMERİKA’NIN OYUNUNA GELDİK!”
THKP-C’nin zaafı, ideolojisindeydi. “Öncü savaş” çizgisi, mahkemelerde teslimiyete dönüşmüştü. Münir Ramazan Aktolga, Yusuf Küpeli, Ertuğrul Kürkçü gibileri sıkıyönetim mahkemelerinde tam teslim oldular. Devrimciliği savunmak ise tabandaki militanlara kaldı. İrfan Uçar, Yusuf Küpeli, Münir Aktolga, Demirel hükümetine karşı gayret etmekle “Amerika’nın oyununa geldiklerini” söylemeye başladılar. Abdülhamit’in yurtseverliğinden, Türkiye’deki dinci cephenin “ilericiliğinden” kelam ediyorlardı. İrfan Uçar, koğuşta arkadaşlarının şaşkın bakışları altında çırılçıplak soyunarak “hidayete” eriyordu.
Daha kısa müddet evvel THKP-C merkez komitesi üyesi olan Münir Aktolga artık Kuran okumakta, namaz kılmaktadır!
“BEN DEĞİŞTİM ÖZGÜR BIRAKIN!”
Artık kelamı Oğuzhan Müftüoğlu’na bırakalım:
“Söylenenler inanılması güç şeylerdi. Bu yüzden uzunca bir süre kimse inanmak istemedi. Bilhassa bu arkadaşların görüşlerini savunanlar da büyük bir şaşkınlık ortasındaydı.
“O sıralar Dev-Genç davasının duruşmalarına gidip geliyorduk. Bir gün mahkemeye ismi geçenlerin duruşmaya getirilerek dinlenmesi konusunda bir talepte bulundum. Pek umutlu değildim fakat mahkeme talebimi yerinde gördü ve onların getirilmesi için karar aldı.
“İrfan Uçar, Münir Ramazan Aktolga, Yusuf Küpeli ve Ertuğrul Kürkçü bir süre daha sonra gerçekten getirildiler. Mahkeme salonunda tutuklu sanıkların ön sırasına oturtularak sırasıyla tabirleri alınmaya başlandı. Onlar tabir verdikçe bize gelen haberlerin hiç de yanlış olmadığı ortaya çıktı. İrfan Uçar’ın savunması hepimizi şaşkınlığa düşürdü. Bütün eski görüşlerini değiştirdiğini, o güne kadar savunduğu her şeyin yanlış olduğunu anladığını söylemiş oldu. Bu yüzden diyalektik olarak eski İrfan Uçar’la bir ilgisinin kalmadığından kendisini hür bırakmaları gerektiğini sakin ve epey önemli bir tabirle savundu.”
“ERTUĞRUL ARDIMDAN BAĞIRDI”
“Konuşurken biraz heyecanlanıp sesimi yükseltince Mahkeme Lideri Ali Elverdi sözümü kesti. ‘Otur yerine!’ diye bağırdı. O sırada Ertuğrul gerimden bağırarak bir şeyler söylemiş oldu, ben ne söylemiş olduğini anlamadım. Seyhan Erdoğdu ona bağırdı, karşı çıkan diğer arkadaşlar da oldu, mahkeme biraz karıştı.” (Bitmeyen Seyahat, s. 124- 125)
“Mahkemede, yani THKP-C davasının duruşmalarında da Yusuf, Ertuğrul falan salonun ön tarafında, başka tutuklulardan farklı bir yerde oturtuluyorlardı. Ortaya da askerleri diziyorlardı. Herbiçimde, bu arkadaşlar eski görüşlerinden vazgeçtiklerini deklare ettikları için, bu biçimde bir tedbir alma gereğini duymuşlardı.” (Bitmeyen Seyahat, s. 127- 128)
Hikmet Çiçek
ALINTIDIR
68 hareketinin önde gelen isimlerinden Yusuf Küpeli 77 yaşında hayatını yitirdi. Küpeli, 1980 yılından bu yana İsveç’te yaşıyordu. Fikir Kulüpleri Federasyonu’nun (FKF) eski Genel Lideri ve THKP-C kurucularındandı.
Gazetelerde Yusuf Küpeli hakkında övgü dolu yazılanları okuyorum. Ama benim tanıdığım Küpeli bu biçimde değil!
Kızıldere’de hayatını yitiren Becerikli Çayan, Cihan Alptekin, Hüdai Arıkan, Ömer Ayna, Nihat Yılmaz, Ertan Saruhan, Ahmet Atasoy, Sinan Kazım Özüdoğru, Sabahattin Kurt ve Saffet Alp’in anılarına hürmetle, sevgiyle, hasretle anarak başlayalım.
THKP-C, 1970’in Aralık ayında Becerikli Çayan, Yusuf Küpeli, Münir Ramazan Aktolga, Ertuğrul Kürkçü, Orhan Savaşçı, Ulaş Bardakçı, Sina Çıladır, Bingöl Erdumlu ve Ziya Yılmaz tarafınca kuruldu. Uzman Çayan tarafınca son hali verilen THKP-C tüzüğüne bakılırsa Merkez Komite üç bireyden, Genel Komite ise 10 şahıstan oluşacaktı.
THKP-C iddianamesinde, Merkez Komite’nin Yetenekli Çayan, Yusuf Küpeli ve Münir Ramazan Aktolga’dan oluştuğu; Genel Komite ise üç MK üyesi ile bir arada Ertuğrul Kürkçü, Orhan Savaşçı, Bingöl Erdumlu, Ziya Yılmaz, Ulaş Bardakçı, Sina Çıladır ve Hüseyin Cevahir’den oluştuğu belirtiliyor.
1971 Mayısında Becerikli Çayan ve arkadaşlarının yakalanmasından daha sonra, THKP-C’nin dışarda kalan başkanları büyük bir panik içine girmişlerdi. Yusuf Küpeli ve Münir Aktolga, Çayan’a büyük bir öfke duymaya başlamışlardı. Çayan’ın yakalanmasından daha sonra Ertuğrul Kürkçü, Merkez Komitesi’ne alınmıştı. Küpeli ve Aktolga görüşlerini ve tenkitlerini direkt açıklamıyorlardı. Hapistekiler, tenkitleri diğerlerinden duymuşlardı. Küpeli ve Aktolga’ya bir mektup yazarak, “Bizi eleştirdiğinizi duyuyoruz, bu işin aslını sizden öğrenmek istiyoruz” dediler. Mektup yanıtsız kaldı. Küpeli ve Aktolga’nın Çayan’a yönelttikleri tenkitler giderek sistemleşmiş, THKP-C Merkez Komitesi’nin bu iki üyesi yeni bir çizgi savunmaya başlamışlardı. Görüşlerini 116 sayfalık bir yazıyla deklare ettilar.
1971’den daha sonra içine girilen durumu şöyleki değerlendiriyorlardı: “Yenilgiye susamıştık hepimiz. Bu tokadı yemeden o küçük burjuva hayallerinden, yanılgılarından, safsatalarından kolay kolay kurtulamayacaktık. bu biçimde bir kör dövüşünü lakin bu biçimde bir kılıç darbesi çözebilirdi.”
Baskılar ve darbeler kararı uğranılan hezimet, THKP-C’nin ortasındaki teslimiyetçi eğilimleri bu biçimde ortaya çıkartıyordu.
KÜPELİ VE AKTOLGA İHRAÇ EDİLİYOR
Çayan ve arkadaşları Maltepe cezaevinden kaçınca durum değişti. Son kere bir ortaya geldiler. Bu toplantıdan daha sonra her iki taraf da THKP-C taraftarlarını kendi safına kazanmak için ağır bir efor içine girdi. Her yere ulak gönderiliyor, beşerler çağrılıp, ikna edilmeye çalışılıyordu. Çayan ve arkadaşlarının güç ve imkanları azdı. Cezaevinden yeni kaçmışlar, kendilerine yer bulmakta bile zorluk çekiyorlar, kaldıkları yerlerin karşı tarafça ihbar edilmesinden çekiniyorlardı. Öteki kesim daha avantajlıydı. Bölünme daha sonrasında Ordu ortasındaki genç subaylar, Ankara, Orta Karadeniz, İstanbul’da sonlu bir etraf ve İstanbul’da cezaevindekilerin büyük çoğunluğu Çayan kümesinin yanında saf tuttu. İstanbul, Adana, Karadeniz Ereğlisi ve Söke’den kimileri Küpeli – Aktolga ikilisinin yanında yer aldılar. Mamak Cezaevi’ndekiler ve İzmir birinci günlerde kararsızdı.
Uzman Çayan, Ulaş Bardakçı, Orhan Savaşçı, Ziya Yılmaz ve Ertuğrul Kürkçü imzalı bir ihraç sonucu Küpeli ve Aktolga’ya gönderildi. Kararda, Genel Komite çoğunluğunun Yusuf Küpeli, Münir Aktolga ve onların görüşünü benimseyen her insanın örgütten atılmasına karar verildiği yazılıydı. THKP-C tam manasıyla ikiye bölünüyordu.
“ANARŞİST, KUMARBAZ VE SORUMSUZ”
Yusuf Küpeli savcılık tabirine, “Şimdi anlıyorum ki ben kendimi Marksist-Leninist zanniçin Donkişot, anarşist, kumarbaz, sorumsuz, halkıma ve personel sınıfına karşı bir kişiyim” diye yazdırıyor ve bu kelamları bir süre daha sonra Ankara’da çıkarıldığı Dev-Genç mahkemesinde yinelıyordu.
Teslimiyet ve yılgınlık süratle yayılıyordu. Ertuğrul Kürkçü de Ankara Dev-Genç davasında, benzeri istikamette tabirler veriyor, bu tabirler gazetelerde manşetten veriliyordu.
PİŞMANCILAR KOĞUŞU
2. THKP-C davası duruşmalarının başlamasından iki ay kadar evvel Ertuğrul Kürkçü, Yusuf Küpeli, Münir Aktolga ve THKO davasından Nahit Töre Selimiye Kışlası’nın makus ünlü 6. koğuşunda bir ortaya geldiler. “Pişmancılar” bu koğuşa veriliyordu.
Burada yeni duruma uygun bir “teori” imal edildi. Buna göre Abdülhamit, 31 Martçılar, Özgür Fırka, Menderes ve Demirel “ilerici” idiler. İttihat ve Terakki, Kemalizm, CHP ve 27 Mayıs ise “gericiliği” temsil ediyordu!
Bu, bir teslimiyet teorisiydi. Bunu mahkemede birinci açıklayan Nahit Töre oldu. Bu açıklama kamuoyunda reaksiyon çekince tekrar Abdülhamit’ten kelam edilmedi. Lakin tıpkı içerikteki açıklamalar devam etti. O devirde bir çok tartışılan “Asya Tipi Üretim Tarzı”nı (ATÜT) savunan İdris Küçükömer’in fikirleriydi bunlar.
“AMERİKA’NIN OYUNUNA GELDİK!”
THKP-C’nin zaafı, ideolojisindeydi. “Öncü savaş” çizgisi, mahkemelerde teslimiyete dönüşmüştü. Münir Ramazan Aktolga, Yusuf Küpeli, Ertuğrul Kürkçü gibileri sıkıyönetim mahkemelerinde tam teslim oldular. Devrimciliği savunmak ise tabandaki militanlara kaldı. İrfan Uçar, Yusuf Küpeli, Münir Aktolga, Demirel hükümetine karşı gayret etmekle “Amerika’nın oyununa geldiklerini” söylemeye başladılar. Abdülhamit’in yurtseverliğinden, Türkiye’deki dinci cephenin “ilericiliğinden” kelam ediyorlardı. İrfan Uçar, koğuşta arkadaşlarının şaşkın bakışları altında çırılçıplak soyunarak “hidayete” eriyordu.
Daha kısa müddet evvel THKP-C merkez komitesi üyesi olan Münir Aktolga artık Kuran okumakta, namaz kılmaktadır!
“BEN DEĞİŞTİM ÖZGÜR BIRAKIN!”
Artık kelamı Oğuzhan Müftüoğlu’na bırakalım:
“Söylenenler inanılması güç şeylerdi. Bu yüzden uzunca bir süre kimse inanmak istemedi. Bilhassa bu arkadaşların görüşlerini savunanlar da büyük bir şaşkınlık ortasındaydı.
“O sıralar Dev-Genç davasının duruşmalarına gidip geliyorduk. Bir gün mahkemeye ismi geçenlerin duruşmaya getirilerek dinlenmesi konusunda bir talepte bulundum. Pek umutlu değildim fakat mahkeme talebimi yerinde gördü ve onların getirilmesi için karar aldı.
“İrfan Uçar, Münir Ramazan Aktolga, Yusuf Küpeli ve Ertuğrul Kürkçü bir süre daha sonra gerçekten getirildiler. Mahkeme salonunda tutuklu sanıkların ön sırasına oturtularak sırasıyla tabirleri alınmaya başlandı. Onlar tabir verdikçe bize gelen haberlerin hiç de yanlış olmadığı ortaya çıktı. İrfan Uçar’ın savunması hepimizi şaşkınlığa düşürdü. Bütün eski görüşlerini değiştirdiğini, o güne kadar savunduğu her şeyin yanlış olduğunu anladığını söylemiş oldu. Bu yüzden diyalektik olarak eski İrfan Uçar’la bir ilgisinin kalmadığından kendisini hür bırakmaları gerektiğini sakin ve epey önemli bir tabirle savundu.”
“ERTUĞRUL ARDIMDAN BAĞIRDI”
“Konuşurken biraz heyecanlanıp sesimi yükseltince Mahkeme Lideri Ali Elverdi sözümü kesti. ‘Otur yerine!’ diye bağırdı. O sırada Ertuğrul gerimden bağırarak bir şeyler söylemiş oldu, ben ne söylemiş olduğini anlamadım. Seyhan Erdoğdu ona bağırdı, karşı çıkan diğer arkadaşlar da oldu, mahkeme biraz karıştı.” (Bitmeyen Seyahat, s. 124- 125)
“Mahkemede, yani THKP-C davasının duruşmalarında da Yusuf, Ertuğrul falan salonun ön tarafında, başka tutuklulardan farklı bir yerde oturtuluyorlardı. Ortaya da askerleri diziyorlardı. Herbiçimde, bu arkadaşlar eski görüşlerinden vazgeçtiklerini deklare ettikları için, bu biçimde bir tedbir alma gereğini duymuşlardı.” (Bitmeyen Seyahat, s. 127- 128)
Hikmet Çiçek
ALINTIDIR