Erdoğan’ın savunduğu büyüme gerçek olur mu
Son günlerde Merkez Bankası rezervlerinin ekside bulunmasına karşın döviz satışları yapmasını izlemekteyiz. Şuan ki kurla bir arada enflasyonun yüzde 35-40 olduğunu lakin yeni bir kur şokuyla birlikte piyasalar alt üst olabilir. (1)Siyasal iktidar kur artışını frenlemek için TL Mevduat Kur Garantisi getirdi. Bu sistemin çıplak faiz getirinizi her durumda almanızı sağlıyormuş üzere görünmektedir. Lakin bu sistemin kimi sakıncaları vardır. TL’nin bedel kaybetmesi durumunda Hazine önemli kayıplar yaşayabilir. Bu kayıp birinci olarak iç borçlanma ile giderilebilir lakin halka yansıması enflasyon formunda dönebilir. (2) Yani halka yüklenen maliyet daha fazla olabilir. Şayet sahiden halka itimat veren bir Merkez Bankamız olsaydı bunların hiç birine gerek kalmazdı.
Bir başka sorunsal ise Hazine ve Maliye Bakanlığı TL cinsinden açılacak kur muhafazalı mevduat hesapları için taban faizin siyaset faizi bulunmasına karar verdi. Bu oran yüzde 14 olacak. Lakin bakanlık ilaveten bir de taban faizin 3 puan üstünde tavan faiz belirledi. Örneğin; Merkez Bankası siyaset faizini yüzde 13 olarak belirlerse, tavan faiz de yüzde 16 olacak. Fakat şu anki konjontür şunu söz ediyor: “Yüzde 17 faizle bir yıl vadeli hesap açılmışsa ve bir yıl daha sonraki kur artışı yüzde 15 olmuşsa, tasarruf sahibi yüzde 17 faiz elde edecek. Kur artışı yüzde 20 olursa ortadaki 3 puanlık farkı Hazine ödeyecek. Umarım ortadaki 3 puanlık farkı hakikaten öderler. Burada kazanan ne halk ne de devlet. Tek kazanan “Bankalar”. (3)
İHRACATA DAYALI BÜYÜME GERÇEK OLUR MU
Enflasyon canavarı varken büyüyen hiç bir ülke yoktur. Şayet Türkiye bu sorunu çözemezse yeni garantilere başvuracağı açıktır. “Enflasyon Muhafazalı Mevduat”. Zira gelecek ay %30’ları bulacak enflasyon ile gerçek faizi daha da geri çekecek. Liranın tek sorunu kur artışı olmayacaktır. Türkiye’nin doları düşük tutmasının maliyetini şöyleki özetleyebiliriz: “10 milyar dolar rezerv kaybı, takoz kur muhafazalı mevduatın hazineye maliyeti, 700-800 milyar TL. Şayet baharda seçim olursa alt-orta gelirliye kimi seçim rüşvetleri verilecek ve daha sonrasında seçimi kazananın elinde ödenmesi gereken büyük bir maliyet kalacak. Tıpkı 1990’larda olduğu üzere.(4)
Siyasal iktidar ikinci söylemi “İhracata dayalı ekonomik büyüme”. Telaffuz olarak hoş. Bunu başarabilen ülkeler var. Fakat bu ülkelerin temel özelliği kamu-özel işbirliğini başarılı biçimde uygulayabilmesidir. beraberinde bu ülkeler eğitime ehemmiyet vermekte ve yüksek teknolojik eser pazarlamaktadır. Bu mamüllerin iktisattaki oranı yüzde 25. Cari fazla veren ülkelerin paraları da pahalıdır. Bu ülkelerin siyasetlerini olduğu üzere alabilmemiz şu an için mümkün değil. Bunun iç ve dış fantazmaları vardır. Orta ve uzun vadeli stratejik ve kalkınma planlarına muhtaçlığımız vardır. (5)
Türkiye’nin şu anda en büyük sorunu enflasyondur diyebiliriz. Lakin ekonomimizde birtakım aykırı orantılar vardır. Enflasyonun arttığı bir ortamda TL değerlenmeye başlarsa maliyeti artan ihracatçının döviz kurlarının yükselmesi istikametinde baskı yapabilir ve enflasyon daha da artabilir. Kur muhafazalı mevduattan gelebilecek bütçe açıkları enflasyonist baskıyı arttırabilir. Merkez Bankasının sıkı para siyaseti uygulaması gerekmektedir. Gayemiz cari fazla vermekse tasarruflarımızı yatırımlarımızın üzerine çıkarmamız gerekmektedir. Yüksek yatırımlar yapabilmemiz için diğer deva yoktur diyebiliriz. (6)
TÜRKİYE’DEKİ YAPAY BÜYÜME
Türkiye’nin ise temel sıkıntılarından bir oburu süratli nüfus artış suratıdır. Demografik yatırımlar ve gerekse işsizlik sorunu, süratli kentleşme sorunu ile bir arada daha da şiddetlenmektedir. Süratli nüfus artışı işsizliğin şiddetlenmesine yol açmaktadır. hem de bu durum kalkınma suratının düşük çıkmasına da yol açmaktadır. Fakat Türkiye’nin bir sorunu daha var: “Halkın işgücüne iştiraki da düşmektedir.” Bunun temel sebebi insanların istihdam edileceği alanla ilgili hayal kırıklığına uğramasıdır. Türkiye’de gerçek fiyatlar 1977-1978’den beri önemli artış göstermemiş olması da öbür bir sebeptir. Beşerler telefon, araba üzere lüks tüketim mallarını borçlanarak temin etmektedir. hem de 1998 yılında 12 milyon konut hanımı varken 2004 yılında bu sayı 13 milyonu geçmiştir. (7) TÜİK daima ekonomik büyüme oranları yayımlamakta lakin bu büyümenin yapay olduğunu ve halka yansımadığını görmek için iktisat profesörü olmaya gerek yoktur. Nitelikli kalkınmanın GSYH’ya da yansıması doğal olarak beklenebilir lakin Türkiye’deki yapay büyüme iktisatta düşük-orta gelirliye ne yazık ki yansımamaktadır. Bir ülkede maddi refah çizgisini ölçmek için net kalkınma suratına bakmamız gerekmektedir. Lakin siyasal iktidar her şeyi süt liman göstermeye devam etmektedir.
ALMANYA, İSVİÇRE HATTA ÇİN’İN KAT BE KAT GERİSİNDEYİZ
Türkiye’de Planlı Periyotta birinci on yıl ortasında kalkınma suratı gerçekleştirilmiş lakin daha sonraki 25 yıl ortasında elde edilen net kalkınma suratının, planlanan bedelin yarısı kadar olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye’nin ortalama %2,2’lik net kalkınma suratı ile gelişmiş ülkeler şöyleki dursun; ne yazık ki İspanya, Portekiz ve Yunanistan olmak üzere gelişmişlik farkı giderek açılmıştır. Çin ise 1980-2004 içinde 9,5’lik net kalkınma oranını yakalamıştır. Türkiye’de Kişi Başına Düşen Ulusal Gelir (KBDMG) daima gerilemektedir. Almanya, İsviçre hatta Çin’in kat be kat gerisindeyiz.
Türkiye’nin günümüzde “portföy yatırımlarına” da gereksinimi vardır Lakin önemli bir demokrasi zafiyetinin olmasından dolayı yatırımlar Türkiye’ye ürkek davranmaktadır. Portföy yatırımları devlet borçlanma senetlerine ve hisse senetlerine yönelik olduğu için birinci etapta sermaye stokuna katkıda bulunmaz. Riski yüksektir. Lakin Türkiye’de bu üslup yatırımlar 2009 öncesinde olduğu için “Mortgage Krizinden” ülkemiz fazla etkilenmemiştir. Bu yatırımlar “saadet zinciri” üzere işleyen yatırım tipi değildir.
Sonuç olarak Enflasyon düşecek mi? Döviz kuru istikrar kazanacak mı? Yeni iktisat modeli başarılı olabilecek mi? Ya da en değerli soru: “Siyasal iktidarın gerçektende bir iktisat modeli var mı?
Bütün bunları ilerleyen günlerde bakılırsaceğiz…
Dr Girayalp Karakuş
Kaynakça
“Enflasyon Denetimden Çıkabilir”, Cumhuriyet Gazetesi, 29.12.2021, s. 10.
Agm, s. 10.
Alaattin Aktaş, “Kuru Muhafazalı Mevduata Niçin Tavan Faiz Getirildi”, Dünya, 29.12.2021, s. 4.
Onur Oğuz, “Kur Muhafazalı Tutmazsa Enflasyon Muhafazalı Gelecek”, Dünya, 29.12.2021, s. 5.
Erhan Aslanoğlu, “Yeni İktisat Modeli ve Dövize Endeksli Mevduatlar”, Dünya, 29.12.2021, s. 10.
Agm, s. 10.
Sinan Sönmez, Neo-liberal Globalleşme Sürecinde Çin Kalkınma Modeli ve Devlet, Dünya İktisadını Anlamak, Ankara, Siyasalkitabevi, 2021, s. 130.
ALINTIDIR
Son günlerde Merkez Bankası rezervlerinin ekside bulunmasına karşın döviz satışları yapmasını izlemekteyiz. Şuan ki kurla bir arada enflasyonun yüzde 35-40 olduğunu lakin yeni bir kur şokuyla birlikte piyasalar alt üst olabilir. (1)Siyasal iktidar kur artışını frenlemek için TL Mevduat Kur Garantisi getirdi. Bu sistemin çıplak faiz getirinizi her durumda almanızı sağlıyormuş üzere görünmektedir. Lakin bu sistemin kimi sakıncaları vardır. TL’nin bedel kaybetmesi durumunda Hazine önemli kayıplar yaşayabilir. Bu kayıp birinci olarak iç borçlanma ile giderilebilir lakin halka yansıması enflasyon formunda dönebilir. (2) Yani halka yüklenen maliyet daha fazla olabilir. Şayet sahiden halka itimat veren bir Merkez Bankamız olsaydı bunların hiç birine gerek kalmazdı.
Bir başka sorunsal ise Hazine ve Maliye Bakanlığı TL cinsinden açılacak kur muhafazalı mevduat hesapları için taban faizin siyaset faizi bulunmasına karar verdi. Bu oran yüzde 14 olacak. Lakin bakanlık ilaveten bir de taban faizin 3 puan üstünde tavan faiz belirledi. Örneğin; Merkez Bankası siyaset faizini yüzde 13 olarak belirlerse, tavan faiz de yüzde 16 olacak. Fakat şu anki konjontür şunu söz ediyor: “Yüzde 17 faizle bir yıl vadeli hesap açılmışsa ve bir yıl daha sonraki kur artışı yüzde 15 olmuşsa, tasarruf sahibi yüzde 17 faiz elde edecek. Kur artışı yüzde 20 olursa ortadaki 3 puanlık farkı Hazine ödeyecek. Umarım ortadaki 3 puanlık farkı hakikaten öderler. Burada kazanan ne halk ne de devlet. Tek kazanan “Bankalar”. (3)
İHRACATA DAYALI BÜYÜME GERÇEK OLUR MU
Enflasyon canavarı varken büyüyen hiç bir ülke yoktur. Şayet Türkiye bu sorunu çözemezse yeni garantilere başvuracağı açıktır. “Enflasyon Muhafazalı Mevduat”. Zira gelecek ay %30’ları bulacak enflasyon ile gerçek faizi daha da geri çekecek. Liranın tek sorunu kur artışı olmayacaktır. Türkiye’nin doları düşük tutmasının maliyetini şöyleki özetleyebiliriz: “10 milyar dolar rezerv kaybı, takoz kur muhafazalı mevduatın hazineye maliyeti, 700-800 milyar TL. Şayet baharda seçim olursa alt-orta gelirliye kimi seçim rüşvetleri verilecek ve daha sonrasında seçimi kazananın elinde ödenmesi gereken büyük bir maliyet kalacak. Tıpkı 1990’larda olduğu üzere.(4)
Siyasal iktidar ikinci söylemi “İhracata dayalı ekonomik büyüme”. Telaffuz olarak hoş. Bunu başarabilen ülkeler var. Fakat bu ülkelerin temel özelliği kamu-özel işbirliğini başarılı biçimde uygulayabilmesidir. beraberinde bu ülkeler eğitime ehemmiyet vermekte ve yüksek teknolojik eser pazarlamaktadır. Bu mamüllerin iktisattaki oranı yüzde 25. Cari fazla veren ülkelerin paraları da pahalıdır. Bu ülkelerin siyasetlerini olduğu üzere alabilmemiz şu an için mümkün değil. Bunun iç ve dış fantazmaları vardır. Orta ve uzun vadeli stratejik ve kalkınma planlarına muhtaçlığımız vardır. (5)
Türkiye’nin şu anda en büyük sorunu enflasyondur diyebiliriz. Lakin ekonomimizde birtakım aykırı orantılar vardır. Enflasyonun arttığı bir ortamda TL değerlenmeye başlarsa maliyeti artan ihracatçının döviz kurlarının yükselmesi istikametinde baskı yapabilir ve enflasyon daha da artabilir. Kur muhafazalı mevduattan gelebilecek bütçe açıkları enflasyonist baskıyı arttırabilir. Merkez Bankasının sıkı para siyaseti uygulaması gerekmektedir. Gayemiz cari fazla vermekse tasarruflarımızı yatırımlarımızın üzerine çıkarmamız gerekmektedir. Yüksek yatırımlar yapabilmemiz için diğer deva yoktur diyebiliriz. (6)
TÜRKİYE’DEKİ YAPAY BÜYÜME
Türkiye’nin ise temel sıkıntılarından bir oburu süratli nüfus artış suratıdır. Demografik yatırımlar ve gerekse işsizlik sorunu, süratli kentleşme sorunu ile bir arada daha da şiddetlenmektedir. Süratli nüfus artışı işsizliğin şiddetlenmesine yol açmaktadır. hem de bu durum kalkınma suratının düşük çıkmasına da yol açmaktadır. Fakat Türkiye’nin bir sorunu daha var: “Halkın işgücüne iştiraki da düşmektedir.” Bunun temel sebebi insanların istihdam edileceği alanla ilgili hayal kırıklığına uğramasıdır. Türkiye’de gerçek fiyatlar 1977-1978’den beri önemli artış göstermemiş olması da öbür bir sebeptir. Beşerler telefon, araba üzere lüks tüketim mallarını borçlanarak temin etmektedir. hem de 1998 yılında 12 milyon konut hanımı varken 2004 yılında bu sayı 13 milyonu geçmiştir. (7) TÜİK daima ekonomik büyüme oranları yayımlamakta lakin bu büyümenin yapay olduğunu ve halka yansımadığını görmek için iktisat profesörü olmaya gerek yoktur. Nitelikli kalkınmanın GSYH’ya da yansıması doğal olarak beklenebilir lakin Türkiye’deki yapay büyüme iktisatta düşük-orta gelirliye ne yazık ki yansımamaktadır. Bir ülkede maddi refah çizgisini ölçmek için net kalkınma suratına bakmamız gerekmektedir. Lakin siyasal iktidar her şeyi süt liman göstermeye devam etmektedir.
ALMANYA, İSVİÇRE HATTA ÇİN’İN KAT BE KAT GERİSİNDEYİZ
Türkiye’de Planlı Periyotta birinci on yıl ortasında kalkınma suratı gerçekleştirilmiş lakin daha sonraki 25 yıl ortasında elde edilen net kalkınma suratının, planlanan bedelin yarısı kadar olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye’nin ortalama %2,2’lik net kalkınma suratı ile gelişmiş ülkeler şöyleki dursun; ne yazık ki İspanya, Portekiz ve Yunanistan olmak üzere gelişmişlik farkı giderek açılmıştır. Çin ise 1980-2004 içinde 9,5’lik net kalkınma oranını yakalamıştır. Türkiye’de Kişi Başına Düşen Ulusal Gelir (KBDMG) daima gerilemektedir. Almanya, İsviçre hatta Çin’in kat be kat gerisindeyiz.
Türkiye’nin günümüzde “portföy yatırımlarına” da gereksinimi vardır Lakin önemli bir demokrasi zafiyetinin olmasından dolayı yatırımlar Türkiye’ye ürkek davranmaktadır. Portföy yatırımları devlet borçlanma senetlerine ve hisse senetlerine yönelik olduğu için birinci etapta sermaye stokuna katkıda bulunmaz. Riski yüksektir. Lakin Türkiye’de bu üslup yatırımlar 2009 öncesinde olduğu için “Mortgage Krizinden” ülkemiz fazla etkilenmemiştir. Bu yatırımlar “saadet zinciri” üzere işleyen yatırım tipi değildir.
Sonuç olarak Enflasyon düşecek mi? Döviz kuru istikrar kazanacak mı? Yeni iktisat modeli başarılı olabilecek mi? Ya da en değerli soru: “Siyasal iktidarın gerçektende bir iktisat modeli var mı?
Bütün bunları ilerleyen günlerde bakılırsaceğiz…
Dr Girayalp Karakuş
Kaynakça
“Enflasyon Denetimden Çıkabilir”, Cumhuriyet Gazetesi, 29.12.2021, s. 10.
Agm, s. 10.
Alaattin Aktaş, “Kuru Muhafazalı Mevduata Niçin Tavan Faiz Getirildi”, Dünya, 29.12.2021, s. 4.
Onur Oğuz, “Kur Muhafazalı Tutmazsa Enflasyon Muhafazalı Gelecek”, Dünya, 29.12.2021, s. 5.
Erhan Aslanoğlu, “Yeni İktisat Modeli ve Dövize Endeksli Mevduatlar”, Dünya, 29.12.2021, s. 10.
Agm, s. 10.
Sinan Sönmez, Neo-liberal Globalleşme Sürecinde Çin Kalkınma Modeli ve Devlet, Dünya İktisadını Anlamak, Ankara, Siyasalkitabevi, 2021, s. 130.
ALINTIDIR