Herkes artırım oranına kilitlendi memurlar bu detayları birinci sefer okuyacak
Genel idare kapsamındaki kamu yönetimlerinde emekçi statüsü haricinde çalışan kamu gorevlilerine uygulanacak olan “Kamu vazifelilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Toplumsal Haklara Ait 2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Devir Toplu Sözleşme”nin yeni mali ve toplumsal haklar getiren kararları ortaya açıktı.
Odatv için mevzuyu araştıran Emekli Maliye Başmüfettişi Mahmut Esen bir tablo hazırlayarak kazanımları husus unsur sıraladı. Esen’e nazaran “dağ fare bile doğurmadı” fakat ortadaki farkların da kesinlikle incelenmesi gerekiyor.
Eski mukavelelere bakılırsa farkların irdelendiği, mevcut toplu kontrat tertibinin aksayan yanlarına ve kamu vazifelileri sendikalarının performanslarına da vurgu yapıldığı, minimum 8 milyon vatandaşımızı yakından ilgilendiren, çabucak hemen bu kapsamda (ilgilerince bile) incelenmediği görülen bu bahiste bir de anlatım yapan Mahmut Esen şunları aktardı:
Genel idare kapsamındaki kamu yönetimlerinde personel statüsü haricinde çalışan kamu bakılırsavlilerine uygulanacak olan “Kamu bakılırsavlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Toplumsal Haklara Ait 2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Devir Toplu Sözleşme”nin yeni mali ve toplumsal haklar getiren kararları incelenmekte; mevcut toplu kontrat nizamının aksayan yanlarına ve kamu vazifelileri sendikalarının performanslarına da vurgu yapılmaktadır.
I-GİRİŞ
1-4688 sayılı Kamu bakılırsavlileri Sendikaları ve Toplu Kontrat Kanunu uyarınca düzenlenen, genel idare kapsamındaki kamu idarelerinde emekçi statüsü haricinde çalışan kamu gorevlilerine uygulanacak olan, “Kamu bakılırsavlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Toplumsal Haklara Ait 2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Periyot Toplu Kontrat,” 25.08.2021 gün ve 31579 sayılı R.G. de yayımlanmıştır.
01.01.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek ve iki takvim yılında uygulamada kalacak olan 6.Dönem Toplu Kontratın (memur aylıklara uygulanacak katsayıların belirlenmesi başta olmak üzere) birtakım mali kararları; kamu yönetimlerinde istihdam edilen kamu çalışanının yanı sıra, bu yönetimlerden emekli (4/1-c’li ) olanlar başta olmak üzere, çeşitli maddelere nazaran (2022 sayılı Kanuna bakılırsa yaşlılık ve özürlü aylığı alanlar, 2828 sayılı Kanuna uyarınca muhtaç engellilerin bakım ödemeleri vb.)aylık/ödenek/sosyal yardım almakta olan da dahil taban 8 milyonu aşkın kişiyi direkt etkilemektedir.[ii]
Belirtilen niçinlerle, toplumun büyük bir kesitini kapsadığı görülen toplu mukavele kararlarının etraflıca incelenmesinde/değerlendirilmesinde fayda bulunmaktadır.
II-TOPLU MUKAVELE
2-4688 sayılı Kamu vazifelileri ve Sendikaları ve Toplu Mukavele Kanunu uyarınca düzenlenmekte olan toplu mukaveleler yahut toplu kontrat imzalanmaması halinde verilen Kamu vazifelileri Hakem Konseyi kararları; “Kamu vazifelilerinin mali ve toplumsal haklarını düzenleyen mevcut mevzuat kararları dikkate alınarak kamu nazaranvlilerine uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve fiyatlar, her türlü artırım ve tazminatlar, ek ödeme, toplu kontrat ikramiyesi, fazla çalışma fiyatı, harcırah, ikramiye, doğum, mevt ve aile yardımı ödenekleri, cenaze masrafları, yiyecek ve giyecek yardımları ve başka mali ve toplumsal hakları,” kapsamaktadır. (4688 /28.md.)
2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Periyot Toplu Mukavele görüşmeleri uzlaşma ile sonuçlanmış, ötürüsıyla Kamu nazaranvlileri Hakem Şurasına gerek kalmamıştır.
Toplu mukavele kamu yönetimi ismine Kamu Patron Heyeti Lideri (Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı) tarafınca imzalanmıştır. Kamu vazifelileri ismine ise kontratın kamu nazaranvlilerinin geneline yönelik ikinci kısmı Kamu nazaranvlileri Sendikaları Heyeti Lideri (Memur-Sen Genel Başkanı), hizmet kollarına yönelik üçüncü kısmındaki mukaveleler ise ilgili sendika temsilcilerince farklı başka imzalanmıştır.
4888 sayılı Kanuna bakılırsa kamu yönetimlerinde on bir adet iş kolu (ofis, bankacılık / eğitim/ sağlık/yerel yönetim/basın, yayın/ kültür/ bayındırlık/ulaştırma/tarım/enerji/Diyanet ve vakıf hizmetleri) oluşturulmuştur.
II-KAMU VAZİFELİLERİNİN GENELİNE YÖNELİK MALİ ve TOPLUMSAL HAKLAR
Katsayıların belirlenmesi ve fiyatların artırılması
3-Toplu mukavelede memur aylıklarına uygulanan katsayılar ve kontratlı işçi fiyatları bir daha tespit edilmiştir.
Bu bağlamda memur aylıklarının hesaplamalarında kullanılan aylık katsayısı, taban aylık katsayısı, yan ödeme katsayısı ve kontratlı işçi fiyatları:
a)- 1/1/2022-30/6/2022 periyodunda geçerli olmak üzere % 5 oranında artış,
b)- 1/7/2022-31/12/2022 devrinde geçerli olmak üzere % 7 oranında artış,
c)- 1/1/2023-30/6/2023 devrinde geçerli olmak üzere % 8 oranında artış,
d)- 1/7/2023-31/12/2023 devrinde geçerli olmak üzere %6 oranında artış,
Olacak biçimde bir daha belirlenmiştir.(Top. Kelam. II. Kısım 5.md.)
ENFLASYON FARKI ÖDENMESİ
4-Toplu Mukavele ilealtı aylık devirler için tespit edilmiş artış oranlarının, Türkiye İstatistik Kurumu tarafınca açıklanan 2003=100 Temel Yıllı Tüketici fiyatları Endeksindeki değişim oranının altında kalması halinde, ortadaki fark enflasyon farkı olarak ayrıyeten ödenecektir.(Top. Kelam. II. Kısım 8.md.)
BAŞKA MALİ VE TOPLUMSAL HAKLAR
5-Kamu vazifelilerinin genelini ilgilendiren mali ve toplumsal haklara ait kısmında, evvelki toplu mukavele hükümleri/hakem konseyi kararlarına bağlı kalındığı, mevzuattan da kaynaklanan kimi unsurlardaki küçük değişiklikler haricinde, 5. Periyoda Ait Hakem Heyeti Kararlarının bahse ait unsurlarının noktası/virgülüyle motamot alındığı görülmektedir.
Bu yüzden kelamı edilen/ değişiklik yapılmamış unsurların detayına girilmesine gerek görülmemiştir.
Toplu Kontratta (önceki gore) ek/değişiklik yapılmış bahisler aşağıda özet halinde açıklanmıştır.
III-HİZMET KOLLARINA YÖNELİK MALİ ve TOPLUMSAL HAKLAR
6-4888 sayılı Kanuna göre kamu yönetimlerinde oluşturulmuş (büro, bankacılık / eğitim/ sağlık/yerel yönetim/basın, yayın/ kültür/ bayındırlık/ulaştırma/tarım/enerji/Diyanet ve vakıf hizmetleri) kollara ait mali ve toplumsal haklar (11) başka kısımda karara bağlanmıştır.
Toplu Kontratın kamu nazaranvlilerinin genelini ilgilendiren mali ve toplumsal haklara ait kısmında olduğu üzere hizmet kollarına ait temel konularda da evvelki toplu sözleşme/hakem konseyi kararlarınabüyük ölçüde bağlı kalınmıştır.
birebir vakitte hizmet kolu kontratlarındaki düzenlenmiş unsur sayılarının epeyce arttığı, daha evvelki toplu kontrat periyodunda 47 başlıkta toplanmış yeni yahut değişiklik içeren düzenlemelerin sayısının 141’ e ulaştığı görülmektedir.
Bu Toplu Kontratla çalışanlara, eski periyoda nazaran sağlanmış yeni/farklı kazanımlar, ekli tabloda gösterilmiştir. (Ek- TABLO I)
Tablo incelenmesinden de anlaşılacağı üzere çalışanlar lehine getirilmiş mali ve toplumsal haklar,çalışanların yıllardır süregelen ağır ekonomik külfetlerini, bu bağlamda merkezi idareden beklentilerini karşılamaktan hayli uzaktır. Sendikaların temel sıkıntıların çözümlenmesinin kuvvetliklerini de dikkate alarak;ana sıkıntıları bir yana bırakarak, ikincil/sıradan problemlerle uğraşmayı tercih ettikleri, faaliyetlerini/performanslarını bu mevzular üzerinde ağırlaştırmaya başladıkları görülmektedir.
Çalışanların mali ve toplumsal haklarına geçici/sıradan tahliller getirmiş bu çeşit kazanımlardan kimileri, örnek olarak aşağıya çıkarılmıştır.
Lakin elde edilmiş kazanımların çalışanların mali ve toplumsal haklarında önemli/dikkat çeken bir düzgünleşme sağlamadığı ve kontrat öncesi sendikalar tarafınca açıklanmış maksatların de hayli gerisi kaldığı bilinmektedir. Bu yüzden “Dağ fare bile doğurmadı” demek imkanlıdır ve abartılı bir benzetme olmayacağı bedellendirilmektedir.
IV- MUKAVELELERİN GENEL KIYMETLENDİRİLMESİ
Detaylı çalışma yapılması gereken mevzular
7-Toplu Kontratta 3.600 ek gösterge ilgili çalışma başta olmak üzere kimi konularda sendikalarında iştiraki ile detaylı çalışma yapılması ve çözümlenmesine ait kararlar alınmıştır.
Bu bahislerin başlıkları aşağıya çıkarılmıştır.
Detaylı çalışma yapılmasına karar verilmiş (Cuma namazı müsaadesi / hac müsaadesi vb. haricinde) mevzuların tahlile kavuşturulamadığı görülmektedir.
Çalışanların haklı taleplerinin “komisyona havale” edilmemesi, sürüncemede kalmaması için sendikalar tarafınca gereken tedbirler alınmalıdır. Bu maksatla toplu kontrat öncesi sendikaların; talep edilen haklar, bunların karşılanmasına ait seçenekli tahlil yolları hususlarında her yyle hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Bu cins bir hazırlık için toplu mukavele görüşmelerinde “çalışma yapılmasına” ait bir karar beklenmesine gerek yoktur. zati sendikanın önemli hazırlığının olmadığı bir hususta; rasyonel, gerçekçi toplu sözleşme/müzakere yapılamayacağı açıktır.
Bu bağlamda sendikaların taleplerin gerçekçi olmasında, popülistçe yaklaşımlardan olabildiğince uzak durulmasında fayda vardır. Bu biçim rasyonel bir yaklaşımla en karmaşık görünen ek göstergeler sorunu bile 1-2 hafta ortasında çözümlenebilir. Çünkü burada değerli olan konu iktidarın bahse yaklaşımı ve bu hedefle çalışanlara ayıracağı kaynak ölçüsüdür. (İktidarın ayırdığı/ayırmak istediği kâfi bir kaynak yoksa bahsin görüşülmesine, çalışanların oyalanmasına da gerek yoktur.) Ölçü muhakkak olduktan daha sonra geriye kaynağın adaletli bir biçimde dağıtımı kalmaktadır. Dağıtım konusunda yıllardır uygulanmış temel ölçütlerimiz vardır. Yapılacak iş yalnızca bunların güncellenmesidir.
Başka yandan detaylı çalışma gerektiren temel problemlerine ait yürütülecek çalışmaların usul/esasların tespiti ve müddetlerinin takvime bağlanması hususları kontratlarda karar altına alınmalı, bu bağlamda hareket planları hazırlanmalıdır. Makul bir müddetde çözümlemeyen sıkıntıların niçinleri, karşılaşılmış kuvvetlikler konusunda çalışanların bilgilendirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalı, bu suretle çalışanların daha fazla oyalanmaları/aldatılmalarının önüne geçilmelidir.
FAZLA ÇALIŞMALAR
8-Eski toplu kontratlarda olduğu üzere yenisinde de fazla çalışma konusunda hayli sayıda ve detaylı düzenlemeler bulunmaktadır. Kamu işçisinin yıllık fazla çalışmalarının 50 saat artırılması, saat başına (2021 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanununa göre 2,40 TL) ödenecek fiyatın kaç kat/misli uygulanacağı bahislerine, kamu bakılırsavlilerinin aylıklarının belirlenmesinin temel bir ögesi üzere özel bir ehemmiyet verildiği görülmektedir.
Bu yüzden çok çalışmalarla ilgili olarak tıpkı iş kolu kapsamındaki kurum/kuruluş çalışanları için bile başka ayrı düzenlemelere gidilmiştir. Eşit işe eşit ücret/ücret adaletine terslik oluşturan fazla çalışma fiyatları belirlenmiştir
(Örneğin bütçe kanunlarıyla belirlenmiş fazla çalışma saat fiyatları; EGM/MSB nazaranvli sivil memurlara 3; Vergi/Nüfus/SGK çalışanına 4; Cami nazaranvlilerine 5 kat üzerinden ödenmektedir.)
40 yılı aşkın bir müddetdir (mülga) Devlet İşçi Başkanlığı bünyesinde daire lideri düzeyinde mevzuata ve çalışanlar içindeki aşikâr istikrarlara bağlı olarak muvaffakiyetle yürütülmüş fazla çalışma konusu Toplu Mukavelede olabildiğince abartılmıştır. Bu bağlamda çalışma barışını da olumsuz etkiyebilecek nitelikte kurum ortasında yahut kurumlar ortası (kısır) rekabete yol açan düzenlemelere yer verilmiş olduğu görülmektedir.
(Örneğin; Toplu Kontratın Ofis, Bankacılık ve Sigortacılık Hizmet Kolundaki 26 unsurdan 9 tanesi (% 35)Tarım ve Ormancılık Hizmet Kolundaki 27 unsurdan 6’sı (%22); fazla çalışma hususuyla ilgilidir.)
2021 Merkezi İdare Bütçe Kanunu ile 2,40 TL olarak belirlenmiş fazla çalışma saat fiyatına fazla itiraz olmadığı, artırılması istikametine gidilmediği, bunun taban fiyatı üzere değerlendirildiği görülmektedir. Fazla çalışma konusundaki pazarlıklardan, pazarlıklar daha sonrası alınmış kararlardan kamu çalışanı sendikalarının genelde şad oldukları, bu mevzuları elde edilmiş” kazanımlar!” olarak deklare ettikları bilinmektedir.
halbuki yılda en çok 350 saat fazla çalışma yapabilecek memura, belirlenmiş fiyatın bir kat fazlasının ödenmesi halinde, aylık fiyatında net olarak yalnızca 59 TL artış olacaktır. Fazla çalışma fiyatları konusunun bu kadar önemsenmiş olması, kamu yönetimi/kamu çalışanı ve kamu sendikaları istikametinden ibretlik/trajikomik bir durumdur.
(Benzer uygulamalar, ek ders fiyatı ödemeleri ile giyecek yardımları açısından da geçerlidir.)
Bu yaklaşımların doğal kararı olarak özgün bir istihdam formu olan fazla çalışma mevzuatı konusundaki yeknesaklık yitirilmiştir. Çünkü kamu gorevlilerine yaptırılacak fazla çalışmanın yordam ve temellerini belirleyen mevzuat (657 sayılı DMK 99, 178; 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’ un 2 hususları, Merkezi İdare Bütçe Kanunu, Fazla Çalışmanın Uygulama Asıllarını Gösterir Yönetmelik vb.) kararlarının uygulanmayacağı karara bağlanmıştır.
bu biçimdelikle Devlet memurlarının genel olarak haftalık çalışma mühleti olan 40 saatin üstünde yaptıkları çalışmaların fazla çalışma olarak tanımlanabileceğine; kurum faaliyetlerinin gereği yahut hizmetin devamını temin maksadıyla olağan çalışma saatleri arasında/haricinde; ulusal/resmi/dini bayramlarda yapılacak olan (nöbet niteliğindeki) hizmetler için fazla çalışma fiyatı ödenmeyeceğine ait yerleşik kuralların uygulanmasından vazgeçilmiştir.
Bu suretle, cami/mescitlerde vazife yapan imam-hatip ve müezzin-kayyımlar ile vaizler başta olmak üzere; kütüphane/müze/turizm ofislerinde, defin hizmetlerinde çalışanlara vb. fazla çalışma fiyatı ödenmesi karara bağlanmıştır.
Fazla çalışma fiyatlarının kurumlara bakılırsa tespit edilmiş farklı katsayılar üzerinden değil, bütçe kanunlarında belirlenmiş ölçüler üzerinden ödenmesi; fazla çalışmaya uygulanacak katsayıların, fazla çalışma mühletleri ve fazla çalışmaya katılacak olanların sayısının belirlenmesinin pazarlık konusu olmaktan çıkarılması gerekmektedir. Ayrıyeten yetersiz kaldığı emsalsiz olan 2,40 TL fiyatındaki fazla çalışma (saat) fiyatının makul düzeyde artırılması, fazla çalışma konusunun toplu mukavelelerin kamu bakılırsavlilerinin genelini ilgilendiren kısmında ele alınarak çözümlenmesinde fayda bulunmaktadır.
TAZMİNATLARIN ARTIRILMASI
9-Mevcut toplu kontrat tertibinin; hizmet kolunda sendika kurabilen ötürüsıyla toplu kontratlarda taraf olan/sözleşme imzalama yetkisi olan yahut seslerini gereğince duyurma imkanı olan iş kollarında çalışan kamu nazaranvlilerinin lehine; bu imkanlara sahip olmayan kamu vazifelilerinin ise aleyhine işlemeye başladığı görülmektedir.
Bilhassa 2006/10344 sayılı Bakanlar Heyeti sonucu ile yürürlüğe konulan “Devlet Memurlarına Ödenecek Artırım ve Tazminatlara Ait Karar” eki cetvellerde yahut 375 sayılı KHK eki I sayılı Cetvelde genel bir değişiklik yerine, eski uygulamanın devamı formunda iş kolları prestijiyle yapılmış 657 sayılı DMK’da ihdas edilmiş hizmet sınıflarını göz arkası eden toplu mukavelelerle yapılmış (fazlaca sayıda) kısmi değişiklerle sağlanmış olan bu cins fiyat artışları, bu farklılıkları daha da artırmıştır. Kelamı edilen Kararname ile getirilmiş genel istikrar daha da bozulmaya başlamıştır.
(Zira kamu bakılırsavlilerinin çoğunluğu için aylıklarındaki en kıymetli ögesi (aylığın büyük bölümünü) anılan Karar eki cetvellerde gösterilen özel hizmet tazminatı ile öbür tazminat oranları oluşturmaktadır.)
Örneğin; sayıları 312.215 olan Emniyet Hizmetleri Sınıfına mensup işçinin kamu vazifelileri toplu kontratlarında esamisi bile okunmaz iken, sayıları 114.031 olan Din Hizmetleri Sınıfı mensupları, iş kolunda şurası sendikaları aracılığıyla, Diyanet ve Vakıf Hizmet Koluna ait, on beş husustan oluşan karar alınmasını sağlamışlar, bu bağlamda Toplu Kontrat kapsamında kendilerine uygulanacak yeni kimi mali haklar elde edebilmişlerdir.(Top. Kelam III Kısım, 11. Bölüm)
Eşit işe eşit fiyat ödenebilmesi, kamu nazaranvlileri içinde orantısız fiyat farklılıklarının giderilmesi, fiyat adaletinin temini bağlamında 2006/10344 sayılı Bakanlar Konseyi sonucu ile yürürlüğe konulan “Devlet Memurlarına Ödenecek Artırım ve Tazminatlara Ait Karar” ve eki cetveller yenileştirilmeli; iş kolları/kurumlar bazında yapılacak değişiklikler sırasında genel istikrarın korunmasına, 657 DMK ihdas edilmiş hizmet sınıflarının göz gerisi edilmemesine, çalışma barışının bozulmamasına ihtimam gösterilmelidir.
BAŞKA HUSUSLAR
10-Toplu Kontratlarla yapılmış müdahalelere rağmen mevzuatta gereken değişiklikler yapılmadığı için her toplu mukavelede daha evvel karara bağlanmış/uygulamaya geçilmiş konuların bir daha mukavelelere konulması gerekmektedir. Bu yüzden her yeni mukavele periyodunda kontrat kararlarında artış olduğu görülmektedir.
(Kamu işçisinin artırım ve tazminatlarında artış sağlayan toplu kontrat kararları doğrultusunda ilgili mevzuatta çabucak hemen değişiklik yapılmamış olması; itfaiyeci işçinin hala Genel Yönetim Hizmetleri Sınıfına alınamamış olması bu durumlara örnektir.)
Kontrat kararları doğrultusunda mevzuatta gereken değişikliklerin yapılması, mevcut kazanımların yasal garantiye kavuşturulması, kontratların sadeleştirilmesi ve bu suretle uygulamadaki karışıklıkların önü alınmalıdır.
11– Evvelkilerde olduğu üzere bu Toplu Mukavelenin düzenlenmesi sırasında da gereken dikkat ve itina gösterilmemiştir.
Bu bağlamda;
12- 4688 sayılı Kamu vazifelileri ve Sendikaları ve Toplu Mukavele Kanunu’nun 28’inci unsurunda: “Toplu kontrat ikramiyesi hariç olmak üzere toplu kontrat kararlarının uygulanmasında sendika üyesi olan ve sendika üyesi olmayan kamu bakılırsavlileri içinde ayrım yapılamaz.” biçiminde açık/seçik kural bulunmaktadır.
Buna rağmen Toplu Mukavelenin “Yerel İdare Hizmet Koluna Ait Kısmı “1. unsurunda “ Toplumsal istikrar mukavelesinin taraf sendikası, üyesi olmayan kamu nazaranvlilerinden, birebir unvanlı üyesinden aldığı aidatın iki katına toplumsal istikrar mukavelesi aidatı alabilir. Bu aidatı ödeyen kamu nazaranvlileri kelam konusu mukaveleden tıpkı metot ve asıllar dahilinde yararlanır.”düzenlemesine yer verilmiş ve yasaya terslik konusu göz gerisi edilmiştir.
Bu bağlamda BEM-BİR-SEN açıkça kollanmış; sendika üyesi olmayan memurlar 4488 sayılı Kanununun 28, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Kontratı Kanunu’nun 39’uncu unsurlarına de muhalif olarak, iki katı aidat ödemekle cezalandırılmıştır. (Top. Kelam. III. Kısım, 4.Bölüm,1. Md.)
13– Toplu Mukavelede bahsin tarafı olan belediyelerin de görüş/onayları alınmadan PTT çalışanının yanı sıra AFAD/ Orman Muhafaza/Gümrük Koruma işçisine yönelik olarak, işçiye toplu taşıma kartı verilmesi yerine, belediyelerin toplu taşıma hizmetlerinden fiyatsız yararlandırılmalarına ait kararlar verilmiştir.
Tıpkı biçimde sıhhat ve toplumsal hizmetler iş kolunda çalışan çalışana ulusal parklara fiyatsız imkanı getirilmiştir.
4736 sayılı Kanuna ters uygulamalardan, ayrıcalıklardan kaçınılmasında fayda vardır.
IV-SONUÇ
14- 4688 sayılı Kamu nazaranvlileri Sendikaları ve Toplu Kontrat Kanununa dayalı olarak imzalanmış olan “Kamu bakılırsavlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Toplumsal Haklara Ait 2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Devir Toplu Sözleşme” kararlarının, evvelki toplu mukavele kararlarıyla mukayeseli ve analitik/ detaylı incelenmesi kararında:
Üstte detaylı olarak belirtildiğı üzere:
Sendikaların bu yaklaşımının iktidarın da işine geldiği;
İşte o kazanımlar:
Genel idare kapsamındaki kamu yönetimleri: Genel/özel bütçeli yönetimleri, düzenleyici ve denetleyici kurumları, toplumsal güvenlik kurumları ve mahalli yönetimleri içermektedir.
[ii]Kamu yönetimlerinde istihdam edilen takımlı kamu işçisi sayısı 2.960.924, kontratlı sayısı ise 520.037’dir. Kamu yönetimlerinden emekli (4/1-c’li) olan sigortalı sayısı 2.299.982’ dir. Başka yandan 2022 sayılı Kanun uyarınca aylık alanları sayısı 1.187.978; engellilere konutta bakıma takviye için yapılan toplumsal yardımlardan yararlananların sayısı ise 535.805’dir. (2021 Merkezi İdare Bütçe öne sürülen sebebi)
ALINTIDIR
Genel idare kapsamındaki kamu yönetimlerinde emekçi statüsü haricinde çalışan kamu gorevlilerine uygulanacak olan “Kamu vazifelilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Toplumsal Haklara Ait 2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Devir Toplu Sözleşme”nin yeni mali ve toplumsal haklar getiren kararları ortaya açıktı.
Odatv için mevzuyu araştıran Emekli Maliye Başmüfettişi Mahmut Esen bir tablo hazırlayarak kazanımları husus unsur sıraladı. Esen’e nazaran “dağ fare bile doğurmadı” fakat ortadaki farkların da kesinlikle incelenmesi gerekiyor.
Eski mukavelelere bakılırsa farkların irdelendiği, mevcut toplu kontrat tertibinin aksayan yanlarına ve kamu vazifelileri sendikalarının performanslarına da vurgu yapıldığı, minimum 8 milyon vatandaşımızı yakından ilgilendiren, çabucak hemen bu kapsamda (ilgilerince bile) incelenmediği görülen bu bahiste bir de anlatım yapan Mahmut Esen şunları aktardı:
Genel idare kapsamındaki kamu yönetimlerinde personel statüsü haricinde çalışan kamu bakılırsavlilerine uygulanacak olan “Kamu bakılırsavlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Toplumsal Haklara Ait 2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Devir Toplu Sözleşme”nin yeni mali ve toplumsal haklar getiren kararları incelenmekte; mevcut toplu kontrat nizamının aksayan yanlarına ve kamu vazifelileri sendikalarının performanslarına da vurgu yapılmaktadır.
I-GİRİŞ
1-4688 sayılı Kamu bakılırsavlileri Sendikaları ve Toplu Kontrat Kanunu uyarınca düzenlenen, genel idare kapsamındaki kamu idarelerinde emekçi statüsü haricinde çalışan kamu gorevlilerine uygulanacak olan, “Kamu bakılırsavlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Toplumsal Haklara Ait 2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Periyot Toplu Kontrat,” 25.08.2021 gün ve 31579 sayılı R.G. de yayımlanmıştır.
01.01.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek ve iki takvim yılında uygulamada kalacak olan 6.Dönem Toplu Kontratın (memur aylıklara uygulanacak katsayıların belirlenmesi başta olmak üzere) birtakım mali kararları; kamu yönetimlerinde istihdam edilen kamu çalışanının yanı sıra, bu yönetimlerden emekli (4/1-c’li ) olanlar başta olmak üzere, çeşitli maddelere nazaran (2022 sayılı Kanuna bakılırsa yaşlılık ve özürlü aylığı alanlar, 2828 sayılı Kanuna uyarınca muhtaç engellilerin bakım ödemeleri vb.)aylık/ödenek/sosyal yardım almakta olan da dahil taban 8 milyonu aşkın kişiyi direkt etkilemektedir.[ii]
Belirtilen niçinlerle, toplumun büyük bir kesitini kapsadığı görülen toplu mukavele kararlarının etraflıca incelenmesinde/değerlendirilmesinde fayda bulunmaktadır.
II-TOPLU MUKAVELE
2-4688 sayılı Kamu vazifelileri ve Sendikaları ve Toplu Mukavele Kanunu uyarınca düzenlenmekte olan toplu mukaveleler yahut toplu kontrat imzalanmaması halinde verilen Kamu vazifelileri Hakem Konseyi kararları; “Kamu vazifelilerinin mali ve toplumsal haklarını düzenleyen mevcut mevzuat kararları dikkate alınarak kamu nazaranvlilerine uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve fiyatlar, her türlü artırım ve tazminatlar, ek ödeme, toplu kontrat ikramiyesi, fazla çalışma fiyatı, harcırah, ikramiye, doğum, mevt ve aile yardımı ödenekleri, cenaze masrafları, yiyecek ve giyecek yardımları ve başka mali ve toplumsal hakları,” kapsamaktadır. (4688 /28.md.)
2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Periyot Toplu Mukavele görüşmeleri uzlaşma ile sonuçlanmış, ötürüsıyla Kamu nazaranvlileri Hakem Şurasına gerek kalmamıştır.
Toplu mukavele kamu yönetimi ismine Kamu Patron Heyeti Lideri (Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı) tarafınca imzalanmıştır. Kamu vazifelileri ismine ise kontratın kamu nazaranvlilerinin geneline yönelik ikinci kısmı Kamu nazaranvlileri Sendikaları Heyeti Lideri (Memur-Sen Genel Başkanı), hizmet kollarına yönelik üçüncü kısmındaki mukaveleler ise ilgili sendika temsilcilerince farklı başka imzalanmıştır.
4888 sayılı Kanuna bakılırsa kamu yönetimlerinde on bir adet iş kolu (ofis, bankacılık / eğitim/ sağlık/yerel yönetim/basın, yayın/ kültür/ bayındırlık/ulaştırma/tarım/enerji/Diyanet ve vakıf hizmetleri) oluşturulmuştur.
II-KAMU VAZİFELİLERİNİN GENELİNE YÖNELİK MALİ ve TOPLUMSAL HAKLAR
Katsayıların belirlenmesi ve fiyatların artırılması
3-Toplu mukavelede memur aylıklarına uygulanan katsayılar ve kontratlı işçi fiyatları bir daha tespit edilmiştir.
Bu bağlamda memur aylıklarının hesaplamalarında kullanılan aylık katsayısı, taban aylık katsayısı, yan ödeme katsayısı ve kontratlı işçi fiyatları:
a)- 1/1/2022-30/6/2022 periyodunda geçerli olmak üzere % 5 oranında artış,
b)- 1/7/2022-31/12/2022 devrinde geçerli olmak üzere % 7 oranında artış,
c)- 1/1/2023-30/6/2023 devrinde geçerli olmak üzere % 8 oranında artış,
d)- 1/7/2023-31/12/2023 devrinde geçerli olmak üzere %6 oranında artış,
Olacak biçimde bir daha belirlenmiştir.(Top. Kelam. II. Kısım 5.md.)
ENFLASYON FARKI ÖDENMESİ
4-Toplu Mukavele ilealtı aylık devirler için tespit edilmiş artış oranlarının, Türkiye İstatistik Kurumu tarafınca açıklanan 2003=100 Temel Yıllı Tüketici fiyatları Endeksindeki değişim oranının altında kalması halinde, ortadaki fark enflasyon farkı olarak ayrıyeten ödenecektir.(Top. Kelam. II. Kısım 8.md.)
BAŞKA MALİ VE TOPLUMSAL HAKLAR
5-Kamu vazifelilerinin genelini ilgilendiren mali ve toplumsal haklara ait kısmında, evvelki toplu mukavele hükümleri/hakem konseyi kararlarına bağlı kalındığı, mevzuattan da kaynaklanan kimi unsurlardaki küçük değişiklikler haricinde, 5. Periyoda Ait Hakem Heyeti Kararlarının bahse ait unsurlarının noktası/virgülüyle motamot alındığı görülmektedir.
Bu yüzden kelamı edilen/ değişiklik yapılmamış unsurların detayına girilmesine gerek görülmemiştir.
Toplu Kontratta (önceki gore) ek/değişiklik yapılmış bahisler aşağıda özet halinde açıklanmıştır.
- Memurlara olduğu üzere kontratlı çalışana de emekliliklerinde 2.560 TL (yol) tazminatı ödenmesi kabul edilmiştir.
- Hizmet tahsisli kamu konutlarının belirlenmesi için komite oluşturulması ve sendika temsilcisinin iştiraki şartı getirilmiştir.
- KİT vb. yerlerde istihdam edilen itfaiyecilerin Özel Hizmet Tazminatları (ÖHT) %5 artırımlı ödenecektir.
- Sendika üyesi olan kamu işçisine aylık 135 TL olarak ödenen toplu kontrat ikramiyesi, katsayı artışıyla birlikte 400 TL yükseltilmiştir. Bu tazminattan yararlanabilmek için iş kolundaki kamu nazaranvlilerinin (en az) %1’ den çok üyeye sahip sendikaya üye olunması şartı getirilmiştir.
- Taşra ünitelerinde bakılırsavli kamu nazaranvlilerinin de servis hizmetlerinden yararlandırılması temeli getirilmiştir.
- KİT’lerde bakılırsavli müdürlere ek olarak ödenen ÖHT’ler 20 puandan 25 yükseltilmiş, öteki yöneticilere de ek olarak 10 puan ÖHT ödenmesi getirilmiştir.
- Müdafaa ve güvenlik çalışanına ek olarak ödenen ÖHT 5 puandan 8 puana yükseltilmiş, silahlı misyon yapanlara ayrıyeten 5 puan daha verilmesi kabul edilmiştir.
- KİT’lerde kontratlı olarak istihdam edilen teknik çalışana belirlenmiş sayılar üzerinden (15-35 TL) günlük ödenen ek ÖHT ölçüleri; bundan bu biçimde ÖHT tazminatının %1; 2- 3’ü olacak biçimde bir daha düzenlenmiştir.
- Orman yangınlarında ölen; malul /engelli olan itfaiye işçisi de Orman Kanununda belirtilmiş imkanlardan yararlanacaktır.
- Kontratlı işçide seyyar misyon tazminatından yararlanacaktır.
- Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığında çalışanlarla ilgili birtakım düzenlemeler bu kısımdan çıkarılmış, Üçüncü Kısımda Sıhhat ve Toplumsal Hizmet Koluna Ait Mukavele Toplu Kontrat kapsamına alınmıştır.
- Daha yüksek aylıklı bakılırsavlere atanmada kamu bakılırsavlisi yen aylığına ( ay başı yerine) misyona başladığı tarihten itibaren hak kazanacaktır.
- Gassal takımında bulunanlara ek 500 puan iş kuvvetliğü artırımı ödenecektir.
- 3.600 EK GÖSTERGE DÜZENLEMESİ DE DAHİL OLMAK ÜZERE EK GÖSTERGELERLE İLGİLİ ÇALIŞMA, YETKİLİ KONFEDERASYONUN KATKI VE KALIMIYLA 2022 YILINDA TAMAMLANACAKTIR.
- Kontratlı işçinin statüsünün bir daha belirlenmesine ait çalışma yetkili konfederasyonun katkı/katılımıyla 2022 yılında tamamlanacaktır.
- 657 sayılı DMK 4/B hususu uyarınca çalışan idari ofis nazaranvlisi/ takviye işçisine ÖHT % 10 artırımı ödenecektir.
III-HİZMET KOLLARINA YÖNELİK MALİ ve TOPLUMSAL HAKLAR
6-4888 sayılı Kanuna göre kamu yönetimlerinde oluşturulmuş (büro, bankacılık / eğitim/ sağlık/yerel yönetim/basın, yayın/ kültür/ bayındırlık/ulaştırma/tarım/enerji/Diyanet ve vakıf hizmetleri) kollara ait mali ve toplumsal haklar (11) başka kısımda karara bağlanmıştır.
Toplu Kontratın kamu nazaranvlilerinin genelini ilgilendiren mali ve toplumsal haklara ait kısmında olduğu üzere hizmet kollarına ait temel konularda da evvelki toplu sözleşme/hakem konseyi kararlarınabüyük ölçüde bağlı kalınmıştır.
birebir vakitte hizmet kolu kontratlarındaki düzenlenmiş unsur sayılarının epeyce arttığı, daha evvelki toplu kontrat periyodunda 47 başlıkta toplanmış yeni yahut değişiklik içeren düzenlemelerin sayısının 141’ e ulaştığı görülmektedir.
Bu Toplu Kontratla çalışanlara, eski periyoda nazaran sağlanmış yeni/farklı kazanımlar, ekli tabloda gösterilmiştir. (Ek- TABLO I)
Tablo incelenmesinden de anlaşılacağı üzere çalışanlar lehine getirilmiş mali ve toplumsal haklar,çalışanların yıllardır süregelen ağır ekonomik külfetlerini, bu bağlamda merkezi idareden beklentilerini karşılamaktan hayli uzaktır. Sendikaların temel sıkıntıların çözümlenmesinin kuvvetliklerini de dikkate alarak;ana sıkıntıları bir yana bırakarak, ikincil/sıradan problemlerle uğraşmayı tercih ettikleri, faaliyetlerini/performanslarını bu mevzular üzerinde ağırlaştırmaya başladıkları görülmektedir.
Çalışanların mali ve toplumsal haklarına geçici/sıradan tahliller getirmiş bu çeşit kazanımlardan kimileri, örnek olarak aşağıya çıkarılmıştır.
- Memurların yapacakları fazla çalışma saat fiyatının, bütçe kanunlarındaki tespit edilmiş meblağın (2,40 TL),3katı yerine 4 katı üzerinden ödenmesi;
- Birtakım memurlara ödenen Özel Hizmet Tazminatlarının (ÖHT) 2- 10 puan içinde ( 34 -170,5 TL içinde ) artırılması; yan ödeme puanları kısmi artışlar;
- Ek ders fiyatları (25,17 TL) konusunda yeni/ek düzenlemeler;
- Memurlara yapılan maktu kimi ödemelerde artışlar; (nazaranvlerini hem de araç kullanarak yürütenlere ödenen ek fiyatın 95 TLden 125 TL çıkarılması vb.)
- Temel/esasa ait konularda çalışma yapılması için sendika yetkilisinde iştiraki ile komiteler oluşturulması;
- Giysi yardımlarının çeşidi ve yararlanacak olanların sendika temsilcisinin iştiraki ile belirlenmesi;
Lakin elde edilmiş kazanımların çalışanların mali ve toplumsal haklarında önemli/dikkat çeken bir düzgünleşme sağlamadığı ve kontrat öncesi sendikalar tarafınca açıklanmış maksatların de hayli gerisi kaldığı bilinmektedir. Bu yüzden “Dağ fare bile doğurmadı” demek imkanlıdır ve abartılı bir benzetme olmayacağı bedellendirilmektedir.
IV- MUKAVELELERİN GENEL KIYMETLENDİRİLMESİ
Detaylı çalışma yapılması gereken mevzular
7-Toplu Kontratta 3.600 ek gösterge ilgili çalışma başta olmak üzere kimi konularda sendikalarında iştiraki ile detaylı çalışma yapılması ve çözümlenmesine ait kararlar alınmıştır.
Bu bahislerin başlıkları aşağıya çıkarılmıştır.
- 3.600 EK GÖSTERGE DÜZENLEMESİ DE DAHİL OLMAK ÜZERE EK GÖSTERGELERLE İLGİLİ ÇALIŞMA YAPILMASI,
- Kontratlı işçinin statüsünün bir daha belirlenmesi,
- Yüksek öğretim kurumlarında nazaranvli 657 sayılı Kanunu tabi memurların kurumlar içinde muvafakat şartı aranmaksızın yer değiştirmesi için çalışma yapılması,
- Sıhhat hizmetleri sunumunda kaliteyi artırmak için icap nöbetine ait konuların bir daha düzenlenmesi,
- Sıhhat hizmet kolunda bakılırsavde yükselme/unvan değişikliği yapılmasının tarz ve temellerinin belirlenmesi,
- Yüksek öğretim kurumlarında döner sermayeden yapılacak ödemelerle ilgili gorevlilerin takım ve unvanların belirlenmesi,
- İtfaiye işçisine fiili hizmet artırımı ödenmesi,
- Büyükşehir belediyelerine bağlı genel müdürlüklerin daire liderlerinin özlük haklarının düzeltilmesine ait çalışmalara belediye lider yardımcıları da dahil edilerek devam edilecektir.
- PTT dağıtıcılarının emeklilik yaş sonunun yükseltilmesi,
- TKGM’ de tapu vazifelileri içindeki unvan farklılıklarının giderilmesi,
Detaylı çalışma yapılmasına karar verilmiş (Cuma namazı müsaadesi / hac müsaadesi vb. haricinde) mevzuların tahlile kavuşturulamadığı görülmektedir.
Çalışanların haklı taleplerinin “komisyona havale” edilmemesi, sürüncemede kalmaması için sendikalar tarafınca gereken tedbirler alınmalıdır. Bu maksatla toplu kontrat öncesi sendikaların; talep edilen haklar, bunların karşılanmasına ait seçenekli tahlil yolları hususlarında her yyle hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Bu cins bir hazırlık için toplu mukavele görüşmelerinde “çalışma yapılmasına” ait bir karar beklenmesine gerek yoktur. zati sendikanın önemli hazırlığının olmadığı bir hususta; rasyonel, gerçekçi toplu sözleşme/müzakere yapılamayacağı açıktır.
Bu bağlamda sendikaların taleplerin gerçekçi olmasında, popülistçe yaklaşımlardan olabildiğince uzak durulmasında fayda vardır. Bu biçim rasyonel bir yaklaşımla en karmaşık görünen ek göstergeler sorunu bile 1-2 hafta ortasında çözümlenebilir. Çünkü burada değerli olan konu iktidarın bahse yaklaşımı ve bu hedefle çalışanlara ayıracağı kaynak ölçüsüdür. (İktidarın ayırdığı/ayırmak istediği kâfi bir kaynak yoksa bahsin görüşülmesine, çalışanların oyalanmasına da gerek yoktur.) Ölçü muhakkak olduktan daha sonra geriye kaynağın adaletli bir biçimde dağıtımı kalmaktadır. Dağıtım konusunda yıllardır uygulanmış temel ölçütlerimiz vardır. Yapılacak iş yalnızca bunların güncellenmesidir.
Başka yandan detaylı çalışma gerektiren temel problemlerine ait yürütülecek çalışmaların usul/esasların tespiti ve müddetlerinin takvime bağlanması hususları kontratlarda karar altına alınmalı, bu bağlamda hareket planları hazırlanmalıdır. Makul bir müddetde çözümlemeyen sıkıntıların niçinleri, karşılaşılmış kuvvetlikler konusunda çalışanların bilgilendirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalı, bu suretle çalışanların daha fazla oyalanmaları/aldatılmalarının önüne geçilmelidir.
FAZLA ÇALIŞMALAR
8-Eski toplu kontratlarda olduğu üzere yenisinde de fazla çalışma konusunda hayli sayıda ve detaylı düzenlemeler bulunmaktadır. Kamu işçisinin yıllık fazla çalışmalarının 50 saat artırılması, saat başına (2021 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanununa göre 2,40 TL) ödenecek fiyatın kaç kat/misli uygulanacağı bahislerine, kamu bakılırsavlilerinin aylıklarının belirlenmesinin temel bir ögesi üzere özel bir ehemmiyet verildiği görülmektedir.
Bu yüzden çok çalışmalarla ilgili olarak tıpkı iş kolu kapsamındaki kurum/kuruluş çalışanları için bile başka ayrı düzenlemelere gidilmiştir. Eşit işe eşit ücret/ücret adaletine terslik oluşturan fazla çalışma fiyatları belirlenmiştir
(Örneğin bütçe kanunlarıyla belirlenmiş fazla çalışma saat fiyatları; EGM/MSB nazaranvli sivil memurlara 3; Vergi/Nüfus/SGK çalışanına 4; Cami nazaranvlilerine 5 kat üzerinden ödenmektedir.)
40 yılı aşkın bir müddetdir (mülga) Devlet İşçi Başkanlığı bünyesinde daire lideri düzeyinde mevzuata ve çalışanlar içindeki aşikâr istikrarlara bağlı olarak muvaffakiyetle yürütülmüş fazla çalışma konusu Toplu Mukavelede olabildiğince abartılmıştır. Bu bağlamda çalışma barışını da olumsuz etkiyebilecek nitelikte kurum ortasında yahut kurumlar ortası (kısır) rekabete yol açan düzenlemelere yer verilmiş olduğu görülmektedir.
(Örneğin; Toplu Kontratın Ofis, Bankacılık ve Sigortacılık Hizmet Kolundaki 26 unsurdan 9 tanesi (% 35)Tarım ve Ormancılık Hizmet Kolundaki 27 unsurdan 6’sı (%22); fazla çalışma hususuyla ilgilidir.)
2021 Merkezi İdare Bütçe Kanunu ile 2,40 TL olarak belirlenmiş fazla çalışma saat fiyatına fazla itiraz olmadığı, artırılması istikametine gidilmediği, bunun taban fiyatı üzere değerlendirildiği görülmektedir. Fazla çalışma konusundaki pazarlıklardan, pazarlıklar daha sonrası alınmış kararlardan kamu çalışanı sendikalarının genelde şad oldukları, bu mevzuları elde edilmiş” kazanımlar!” olarak deklare ettikları bilinmektedir.
halbuki yılda en çok 350 saat fazla çalışma yapabilecek memura, belirlenmiş fiyatın bir kat fazlasının ödenmesi halinde, aylık fiyatında net olarak yalnızca 59 TL artış olacaktır. Fazla çalışma fiyatları konusunun bu kadar önemsenmiş olması, kamu yönetimi/kamu çalışanı ve kamu sendikaları istikametinden ibretlik/trajikomik bir durumdur.
(Benzer uygulamalar, ek ders fiyatı ödemeleri ile giyecek yardımları açısından da geçerlidir.)
Bu yaklaşımların doğal kararı olarak özgün bir istihdam formu olan fazla çalışma mevzuatı konusundaki yeknesaklık yitirilmiştir. Çünkü kamu gorevlilerine yaptırılacak fazla çalışmanın yordam ve temellerini belirleyen mevzuat (657 sayılı DMK 99, 178; 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’ un 2 hususları, Merkezi İdare Bütçe Kanunu, Fazla Çalışmanın Uygulama Asıllarını Gösterir Yönetmelik vb.) kararlarının uygulanmayacağı karara bağlanmıştır.
bu biçimdelikle Devlet memurlarının genel olarak haftalık çalışma mühleti olan 40 saatin üstünde yaptıkları çalışmaların fazla çalışma olarak tanımlanabileceğine; kurum faaliyetlerinin gereği yahut hizmetin devamını temin maksadıyla olağan çalışma saatleri arasında/haricinde; ulusal/resmi/dini bayramlarda yapılacak olan (nöbet niteliğindeki) hizmetler için fazla çalışma fiyatı ödenmeyeceğine ait yerleşik kuralların uygulanmasından vazgeçilmiştir.
Bu suretle, cami/mescitlerde vazife yapan imam-hatip ve müezzin-kayyımlar ile vaizler başta olmak üzere; kütüphane/müze/turizm ofislerinde, defin hizmetlerinde çalışanlara vb. fazla çalışma fiyatı ödenmesi karara bağlanmıştır.
Fazla çalışma fiyatlarının kurumlara bakılırsa tespit edilmiş farklı katsayılar üzerinden değil, bütçe kanunlarında belirlenmiş ölçüler üzerinden ödenmesi; fazla çalışmaya uygulanacak katsayıların, fazla çalışma mühletleri ve fazla çalışmaya katılacak olanların sayısının belirlenmesinin pazarlık konusu olmaktan çıkarılması gerekmektedir. Ayrıyeten yetersiz kaldığı emsalsiz olan 2,40 TL fiyatındaki fazla çalışma (saat) fiyatının makul düzeyde artırılması, fazla çalışma konusunun toplu mukavelelerin kamu bakılırsavlilerinin genelini ilgilendiren kısmında ele alınarak çözümlenmesinde fayda bulunmaktadır.
TAZMİNATLARIN ARTIRILMASI
9-Mevcut toplu kontrat tertibinin; hizmet kolunda sendika kurabilen ötürüsıyla toplu kontratlarda taraf olan/sözleşme imzalama yetkisi olan yahut seslerini gereğince duyurma imkanı olan iş kollarında çalışan kamu nazaranvlilerinin lehine; bu imkanlara sahip olmayan kamu vazifelilerinin ise aleyhine işlemeye başladığı görülmektedir.
Bilhassa 2006/10344 sayılı Bakanlar Heyeti sonucu ile yürürlüğe konulan “Devlet Memurlarına Ödenecek Artırım ve Tazminatlara Ait Karar” eki cetvellerde yahut 375 sayılı KHK eki I sayılı Cetvelde genel bir değişiklik yerine, eski uygulamanın devamı formunda iş kolları prestijiyle yapılmış 657 sayılı DMK’da ihdas edilmiş hizmet sınıflarını göz arkası eden toplu mukavelelerle yapılmış (fazlaca sayıda) kısmi değişiklerle sağlanmış olan bu cins fiyat artışları, bu farklılıkları daha da artırmıştır. Kelamı edilen Kararname ile getirilmiş genel istikrar daha da bozulmaya başlamıştır.
(Zira kamu bakılırsavlilerinin çoğunluğu için aylıklarındaki en kıymetli ögesi (aylığın büyük bölümünü) anılan Karar eki cetvellerde gösterilen özel hizmet tazminatı ile öbür tazminat oranları oluşturmaktadır.)
Örneğin; sayıları 312.215 olan Emniyet Hizmetleri Sınıfına mensup işçinin kamu vazifelileri toplu kontratlarında esamisi bile okunmaz iken, sayıları 114.031 olan Din Hizmetleri Sınıfı mensupları, iş kolunda şurası sendikaları aracılığıyla, Diyanet ve Vakıf Hizmet Koluna ait, on beş husustan oluşan karar alınmasını sağlamışlar, bu bağlamda Toplu Kontrat kapsamında kendilerine uygulanacak yeni kimi mali haklar elde edebilmişlerdir.(Top. Kelam III Kısım, 11. Bölüm)
Eşit işe eşit fiyat ödenebilmesi, kamu nazaranvlileri içinde orantısız fiyat farklılıklarının giderilmesi, fiyat adaletinin temini bağlamında 2006/10344 sayılı Bakanlar Konseyi sonucu ile yürürlüğe konulan “Devlet Memurlarına Ödenecek Artırım ve Tazminatlara Ait Karar” ve eki cetveller yenileştirilmeli; iş kolları/kurumlar bazında yapılacak değişiklikler sırasında genel istikrarın korunmasına, 657 DMK ihdas edilmiş hizmet sınıflarının göz gerisi edilmemesine, çalışma barışının bozulmamasına ihtimam gösterilmelidir.
BAŞKA HUSUSLAR
10-Toplu Kontratlarla yapılmış müdahalelere rağmen mevzuatta gereken değişiklikler yapılmadığı için her toplu mukavelede daha evvel karara bağlanmış/uygulamaya geçilmiş konuların bir daha mukavelelere konulması gerekmektedir. Bu yüzden her yeni mukavele periyodunda kontrat kararlarında artış olduğu görülmektedir.
(Kamu işçisinin artırım ve tazminatlarında artış sağlayan toplu kontrat kararları doğrultusunda ilgili mevzuatta çabucak hemen değişiklik yapılmamış olması; itfaiyeci işçinin hala Genel Yönetim Hizmetleri Sınıfına alınamamış olması bu durumlara örnektir.)
Kontrat kararları doğrultusunda mevzuatta gereken değişikliklerin yapılması, mevcut kazanımların yasal garantiye kavuşturulması, kontratların sadeleştirilmesi ve bu suretle uygulamadaki karışıklıkların önü alınmalıdır.
11– Evvelkilerde olduğu üzere bu Toplu Mukavelenin düzenlenmesi sırasında da gereken dikkat ve itina gösterilmemiştir.
Bu bağlamda;
- Kamu çalışanına yiyecek/giyecek yardımı yapılması, servis hizmeti, hizmet tahsisli kamu konutlarının kapsamının genişletilmesi, KİT’lerde konut kira bedelinin (% 15) indirimli tahsil edilmesi vb. hususlar kamu işçinin tümünü kapsayan kontratın ikinci kısmının yanı sıra, hizmet kollarına yönelik üçüncü kısımda da tekrarlanmış olarak düzenlenmiştir.
- Belli hizmet kollarında çalışanları kapsayan fiyat artışına yönelik birtakım düzenlemelere Toplu Kontratın ikinci kısmında yahut her iki kısımda da yer verilmiştir.
- Memur iken kontratlı statüye geçen sıhhat işçisine yürürlükten kalkmış (663 s.KHK 42/4 md.) kararlara dayalı olarak ek ödeme garantisi getirilmiştir
12- 4688 sayılı Kamu vazifelileri ve Sendikaları ve Toplu Mukavele Kanunu’nun 28’inci unsurunda: “Toplu kontrat ikramiyesi hariç olmak üzere toplu kontrat kararlarının uygulanmasında sendika üyesi olan ve sendika üyesi olmayan kamu bakılırsavlileri içinde ayrım yapılamaz.” biçiminde açık/seçik kural bulunmaktadır.
Buna rağmen Toplu Mukavelenin “Yerel İdare Hizmet Koluna Ait Kısmı “1. unsurunda “ Toplumsal istikrar mukavelesinin taraf sendikası, üyesi olmayan kamu nazaranvlilerinden, birebir unvanlı üyesinden aldığı aidatın iki katına toplumsal istikrar mukavelesi aidatı alabilir. Bu aidatı ödeyen kamu nazaranvlileri kelam konusu mukaveleden tıpkı metot ve asıllar dahilinde yararlanır.”düzenlemesine yer verilmiş ve yasaya terslik konusu göz gerisi edilmiştir.
Bu bağlamda BEM-BİR-SEN açıkça kollanmış; sendika üyesi olmayan memurlar 4488 sayılı Kanununun 28, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Kontratı Kanunu’nun 39’uncu unsurlarına de muhalif olarak, iki katı aidat ödemekle cezalandırılmıştır. (Top. Kelam. III. Kısım, 4.Bölüm,1. Md.)
13– Toplu Mukavelede bahsin tarafı olan belediyelerin de görüş/onayları alınmadan PTT çalışanının yanı sıra AFAD/ Orman Muhafaza/Gümrük Koruma işçisine yönelik olarak, işçiye toplu taşıma kartı verilmesi yerine, belediyelerin toplu taşıma hizmetlerinden fiyatsız yararlandırılmalarına ait kararlar verilmiştir.
Tıpkı biçimde sıhhat ve toplumsal hizmetler iş kolunda çalışan çalışana ulusal parklara fiyatsız imkanı getirilmiştir.
4736 sayılı Kanuna ters uygulamalardan, ayrıcalıklardan kaçınılmasında fayda vardır.
IV-SONUÇ
14- 4688 sayılı Kamu nazaranvlileri Sendikaları ve Toplu Kontrat Kanununa dayalı olarak imzalanmış olan “Kamu bakılırsavlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Toplumsal Haklara Ait 2022 ve 2023 yıllarını Kapsayan 6. Devir Toplu Sözleşme” kararlarının, evvelki toplu mukavele kararlarıyla mukayeseli ve analitik/ detaylı incelenmesi kararında:
Üstte detaylı olarak belirtildiğı üzere:
- Yeni toplu kontratta evvelki toplu mukavele kararlarına bakılırsa kayda bedel bir farklılık olmadığı;
- Memur sendikalarının; 2006/10344 sayılı Bakanlar Konseyi sonucu ile yürürlüğe konulan ve yıllardır değerli bir değişiklik yapılmamış olan “Devlet Memurlarına Ödenecek Artırım ve Tazminatlara Ait Karar”, 1994 yılında belirlenmiş ek gösterge cetvelleri vb. mevzuatta belirtilmiş kamu çalışanlarının temel/köklü mali ve toplumsal haklarının günün şartlarına uyarlanması/güncellenmesi yerine, süreksiz tahliller ve detaylı konularlailgilenmeyi tercih ettikleri,
Sendikaların bu yaklaşımının iktidarın da işine geldiği;
- 3.600 ek gösterge verilmesi vb. komiteye havale edilmesine karar verilmiş işlerden bu konularda sendikaların bile gereğince hazırlı olmadıkları, sorunu/problemi öğrenmeden tahlil peşinde oldukları;
- Kontratlarda yer alması/düzenlenmesi gereken konuların gereğince açıklığa kavuşturulamadığı;
- Kamu vazifelilerinin mali ve toplumsal haklarının hangi cins (kamu vazifelilerinin geneline/hizmet kollarına yönelik) toplu kontrat kapsamında düzenleneceği konusunda duraksamalar yaşandığı;
- Kararlarda maddelere karşıt yahut yürürlükten kaldırılmış konulara da yer verildiği;
- EGM meselade görüldüğü üzere toplu kontrat sisteminin; hizmet kollarında sendika kurabilen ötürüsıyla toplu kontratlarda taraf olan/sözleşme imzalama yetkisi kamu nazaranvlilerinin lehine, bu çeşit imkanları olmayan kamu nazaranvlilerinin aleyhine işlediği;
İşte o kazanımlar:
Genel idare kapsamındaki kamu yönetimleri: Genel/özel bütçeli yönetimleri, düzenleyici ve denetleyici kurumları, toplumsal güvenlik kurumları ve mahalli yönetimleri içermektedir.
[ii]Kamu yönetimlerinde istihdam edilen takımlı kamu işçisi sayısı 2.960.924, kontratlı sayısı ise 520.037’dir. Kamu yönetimlerinden emekli (4/1-c’li) olan sigortalı sayısı 2.299.982’ dir. Başka yandan 2022 sayılı Kanun uyarınca aylık alanları sayısı 1.187.978; engellilere konutta bakıma takviye için yapılan toplumsal yardımlardan yararlananların sayısı ise 535.805’dir. (2021 Merkezi İdare Bütçe öne sürülen sebebi)
ALINTIDIR