İklim krizini onlar tetikliyor… Endüstriyel tarıma karşı tahlil ne
Geçen yazımda endüstriyel tarımın iklim krizindeki hissesi konusunu irdelemiştim. Bu yazımda evvela endüstriyel tarım işletmeler ile aile işgücü temelli küçük ve orta ölçekli köylü işletmelerinin karşılaştırmasını yapacağım. çabucak sonrasında özelikle Türkiye ölçeğinde endüstriyel tarıma karşı seçeneklerden; aile işgücü temelli küçük ve orta ölçekli köylü işletmelerinin desteklenmesi ve örgütlenmesi, ziraî ar-ge ve eğitimin düzenlenmesi, toprak edinme hakkı ya da toprak ıslahatı bahislerine değineceğim.
ENDÜSTRİYEL TARIM VE KÖYLÜ İŞLETMELERİ NE KADAR ÜRETİYOR
Endüstriyel besin zinciri, dünyada işlenen tarım topraklarının yüzde 75’nden, ziraî suyun yüzde 80’inden çoksını ve fosil yakıtların yüzde 90’ını kullanıyor. birebir vakitte besinlerin lakin yüzde 30’undan azını üretiyor.
Köylü işletmeleri ise, işlenen tarım yerlerinin yüzde 25’inden azını kullanımına karşılık dünya nüfusunun yüzde 70’ini besliyor. Köylü işletmelerinin suyu ve fosil yakıtlarının hayli azını tüketmesi yanında dünyayı endüstriyel tarım işletmelerine nazaran epeyce daha yüksek seviyede besleme gücüne sahip oldukları görülüyor.
Bütün bu gerçeklere rağmen kapitalizm, tarımda da yapısal özelliği niçiniyle etraf ülkelerinde de; köylülüğü mülksüzleştirme sürecine sokarak işletmelerin dev kapitalist işletmelere dönüştürülmesi doğrultusunda teşebbüslere sürat verdi. Bu yolla kırsal nüfusun azaltılması da gündeme geldi. Lakin uygulanmakta olan siyasetler, başta Afrika’nın birfazlaca ülkesinde açlıktan vefatları yaratan yıkımlara niye oldu.
Kapitalizm, Türkiye üzere ülkelerde de köylülüğü tasfiye ediyor ve besin krizini ortaya çıkarmış bulunuyor. Ülkemizde 2020 prestijiyle 34 milyon dönüm tarım alanının üretimden, bir diğer anlatımla Trakya, Kırklareli, Edirne ve Tekirdağ kadar toplam tarım alanının yitirildiği ve 650 bin çiftçinin sistemden çıktığı, 10 milyon dönüm alanının tarıma döndüremeyecek noktaya geldiği ve de çiftçi borcunun 130 küsur milyar TL’ye yükseldiği bildiriliyor.
TÜRKİYE ÖLÇEĞİNDE ENDÜSTRİYEL TARIMA SEÇENEKLER NE
Aile işgücü temelli küçük ve orta ölçekli köylü işletmelerinin desteklenmesi ve örgütlenmesi
Dev işletmelerde yapılan endüstriyel tarımda ortaya çıkan aksiliklere karşı en uygun model, çoklukla aile işgücü temelli küçük ve orta ölçekli çiftçi/köylü modelidir. Bu işletmelerde toplam etmen verimliliğin, büyük işletmelerden daha yüksek olduğu bilinmekte.
Türkiye’de de aile işgücü temelinde küçük ve orta ölçekli işletmeler, ziraî işletmelerin hala büyük bir çoğunluğunu oluşturuyorlar. Bu kapsamda ziraî nüfusu istihdam ettikleri için toplumsal yanı olan bu işletmelerin, katma bedelin kendilerinde kalabilmesi için kooperatiflerde örgütlenmek mecburiliği var . Köylü işletmelerinde, muhakkak bir ölçüde var olan ölçek sorunu ise kamu yatırım işletmelerinin ve desteklemelerin onlara yönlendirilmesi ve kooperatif örgütlenme ile aşılabilmekte. Örneğin kamu sulama hizmetleri, ziraî desteklemeler, kooperatif makine parkları, süt toplama hizmetleri, girdilerin ucuza temin edilmesi ve çıktıların kıymetlendirilmesi üzere.
Ziraî Kooperatifler, üretim için girdi ve orta malları sağlama ile mamüllerin işlenmesi ve pazarlaması yanında kolektif üretim yapan kooperatifler biçiminde de olabilir. Ziraî kooperatifler aracılığıyla çiftçilerin endüstrici olmaları sağlanmalı. Katma bedel bu türlü çiftçi eline geçebilir. Çiftçilerin ziraî hedefli kooperatifler altında örgütlenmeleri durumunda, pazara çıktıklarında örgütlenmiş aracı ve endüstrici karşısında pazarlık ve rekabet güçleri talihleri vardır. Başka yandan Kooperatiflerin, tüketici örgütleriyle işbirliği ortasında kendi pazarlama ünitelerini kurmaları da amaçlanmalıdır.
ZİRAÎ AR-GE VE EĞİTİMİN DÜZENLENMESİ
Ziraî Ar-Ge aktiflikleri ve eğitim, çoklukla endüstriyel tarım ve büyük ziraî işletmelerin ihtiyaçlarına bakılırsa şekillendirilmiştir. Bu durum, bilhassa Türkiye üzere etraf ülkelerinde de girdiler temelinde dışa bağımlılığı besleyen kıymetli bir etmen olmuştur. Öbür yandan Ar-Ge planlanmasında, üretici örgütlerinin ve meslek odalarının katkısı da yoktur. Bütün bu aksilikler dikkate alınarak, küçük ve orta ölçekli işletmeler için düşük endüstriyel girdiye dayalı agroekolojik tarım, organik tarım ve permakültür tarımın ihtiyaçlarına uygun Ar-Ge aktiflikleri ve eğitim hizmetleri düzenlenmelidir.
TOPRAK EDİNME HAKKI YA DA TOPRAK ISLAHATI
Kapitalizmin dünya kuşatmasına karşı temel ve öncelikli tahlil; köylülerin toprak edinme hakkının, bir diğer deyişle çiftçilik yapmak isteyen topraksız ya da az topraklı çiftçilerin toprak ıslahatı aracılığı ile gereğince topraklandırılmasıdır. Toprak ıslahatı kesinlikle radikal olmayabilir. Gelişmekte olan ülkelerde kırsal kesimde toplumcu muhalefetin önlenmesi için de kullanılabilir. Bu niçinle toprak reformundan elde edilen sonuç, toplumsal sınıfların güçlerine ve sınıf uğraşının gelişme seyrine göre değişir.
Türkiye’de de, bilhassa Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi başta olmak üzere çiftçilik yapmak isteyen topraksız ya da az topraklı çiftçilerin toprak ıslahatı aracılığı ile gereğince topraklandırılması zaruridir. Örneğin, Diyarbakır’da toprakların yüzde 41’inden çoksı, ailelerin yüzde 3’ünün kontrolünde ve Şanlıurfa’da da 10 milyon dekara yakın arazinin yüzde 30’una yakını ailelerin yüzde 1.5’ine ilişkin olduğu görülüyor(*). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde toprak ıslahatının yapılması, mevsimlik emekçi dramını önleyecek ve de bir ölçüde ayrılıkçı terör hareketinin insan kaynağını da kesecektir.
(*) Kıymetli bir not: Bölgede mümkün bir toprak ıslahatına karşı, ağa kontroldeki tarım alanlarının bir kısmı dev ziraî işetmelere ve /ya da aile ortasında mülkiyet bölüşümüne dönüştürülmeye başlanmış. Bir öteki dönüşüm ise ağaların kooperatif kurmasıyla gözlemleniyor. Ağa, kooperatif lideri olmuş. bu biçimdelikle dünyanın hiç bir bölgesinde gözlemlenmeyen bir kooperatifleşme modeli ortaya çıkmış. Şimdilerde bölgenin fakir köylüleri, “Aga-Koop” ismi verilen kooperatifin kağıt üstünde eşit(!)ortakları.
Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı
ALINTIDIR
Geçen yazımda endüstriyel tarımın iklim krizindeki hissesi konusunu irdelemiştim. Bu yazımda evvela endüstriyel tarım işletmeler ile aile işgücü temelli küçük ve orta ölçekli köylü işletmelerinin karşılaştırmasını yapacağım. çabucak sonrasında özelikle Türkiye ölçeğinde endüstriyel tarıma karşı seçeneklerden; aile işgücü temelli küçük ve orta ölçekli köylü işletmelerinin desteklenmesi ve örgütlenmesi, ziraî ar-ge ve eğitimin düzenlenmesi, toprak edinme hakkı ya da toprak ıslahatı bahislerine değineceğim.
ENDÜSTRİYEL TARIM VE KÖYLÜ İŞLETMELERİ NE KADAR ÜRETİYOR
Endüstriyel besin zinciri, dünyada işlenen tarım topraklarının yüzde 75’nden, ziraî suyun yüzde 80’inden çoksını ve fosil yakıtların yüzde 90’ını kullanıyor. birebir vakitte besinlerin lakin yüzde 30’undan azını üretiyor.
Köylü işletmeleri ise, işlenen tarım yerlerinin yüzde 25’inden azını kullanımına karşılık dünya nüfusunun yüzde 70’ini besliyor. Köylü işletmelerinin suyu ve fosil yakıtlarının hayli azını tüketmesi yanında dünyayı endüstriyel tarım işletmelerine nazaran epeyce daha yüksek seviyede besleme gücüne sahip oldukları görülüyor.
Bütün bu gerçeklere rağmen kapitalizm, tarımda da yapısal özelliği niçiniyle etraf ülkelerinde de; köylülüğü mülksüzleştirme sürecine sokarak işletmelerin dev kapitalist işletmelere dönüştürülmesi doğrultusunda teşebbüslere sürat verdi. Bu yolla kırsal nüfusun azaltılması da gündeme geldi. Lakin uygulanmakta olan siyasetler, başta Afrika’nın birfazlaca ülkesinde açlıktan vefatları yaratan yıkımlara niye oldu.
Kapitalizm, Türkiye üzere ülkelerde de köylülüğü tasfiye ediyor ve besin krizini ortaya çıkarmış bulunuyor. Ülkemizde 2020 prestijiyle 34 milyon dönüm tarım alanının üretimden, bir diğer anlatımla Trakya, Kırklareli, Edirne ve Tekirdağ kadar toplam tarım alanının yitirildiği ve 650 bin çiftçinin sistemden çıktığı, 10 milyon dönüm alanının tarıma döndüremeyecek noktaya geldiği ve de çiftçi borcunun 130 küsur milyar TL’ye yükseldiği bildiriliyor.
TÜRKİYE ÖLÇEĞİNDE ENDÜSTRİYEL TARIMA SEÇENEKLER NE
Aile işgücü temelli küçük ve orta ölçekli köylü işletmelerinin desteklenmesi ve örgütlenmesi
Dev işletmelerde yapılan endüstriyel tarımda ortaya çıkan aksiliklere karşı en uygun model, çoklukla aile işgücü temelli küçük ve orta ölçekli çiftçi/köylü modelidir. Bu işletmelerde toplam etmen verimliliğin, büyük işletmelerden daha yüksek olduğu bilinmekte.
Türkiye’de de aile işgücü temelinde küçük ve orta ölçekli işletmeler, ziraî işletmelerin hala büyük bir çoğunluğunu oluşturuyorlar. Bu kapsamda ziraî nüfusu istihdam ettikleri için toplumsal yanı olan bu işletmelerin, katma bedelin kendilerinde kalabilmesi için kooperatiflerde örgütlenmek mecburiliği var . Köylü işletmelerinde, muhakkak bir ölçüde var olan ölçek sorunu ise kamu yatırım işletmelerinin ve desteklemelerin onlara yönlendirilmesi ve kooperatif örgütlenme ile aşılabilmekte. Örneğin kamu sulama hizmetleri, ziraî desteklemeler, kooperatif makine parkları, süt toplama hizmetleri, girdilerin ucuza temin edilmesi ve çıktıların kıymetlendirilmesi üzere.
Ziraî Kooperatifler, üretim için girdi ve orta malları sağlama ile mamüllerin işlenmesi ve pazarlaması yanında kolektif üretim yapan kooperatifler biçiminde de olabilir. Ziraî kooperatifler aracılığıyla çiftçilerin endüstrici olmaları sağlanmalı. Katma bedel bu türlü çiftçi eline geçebilir. Çiftçilerin ziraî hedefli kooperatifler altında örgütlenmeleri durumunda, pazara çıktıklarında örgütlenmiş aracı ve endüstrici karşısında pazarlık ve rekabet güçleri talihleri vardır. Başka yandan Kooperatiflerin, tüketici örgütleriyle işbirliği ortasında kendi pazarlama ünitelerini kurmaları da amaçlanmalıdır.
ZİRAÎ AR-GE VE EĞİTİMİN DÜZENLENMESİ
Ziraî Ar-Ge aktiflikleri ve eğitim, çoklukla endüstriyel tarım ve büyük ziraî işletmelerin ihtiyaçlarına bakılırsa şekillendirilmiştir. Bu durum, bilhassa Türkiye üzere etraf ülkelerinde de girdiler temelinde dışa bağımlılığı besleyen kıymetli bir etmen olmuştur. Öbür yandan Ar-Ge planlanmasında, üretici örgütlerinin ve meslek odalarının katkısı da yoktur. Bütün bu aksilikler dikkate alınarak, küçük ve orta ölçekli işletmeler için düşük endüstriyel girdiye dayalı agroekolojik tarım, organik tarım ve permakültür tarımın ihtiyaçlarına uygun Ar-Ge aktiflikleri ve eğitim hizmetleri düzenlenmelidir.
TOPRAK EDİNME HAKKI YA DA TOPRAK ISLAHATI
Kapitalizmin dünya kuşatmasına karşı temel ve öncelikli tahlil; köylülerin toprak edinme hakkının, bir diğer deyişle çiftçilik yapmak isteyen topraksız ya da az topraklı çiftçilerin toprak ıslahatı aracılığı ile gereğince topraklandırılmasıdır. Toprak ıslahatı kesinlikle radikal olmayabilir. Gelişmekte olan ülkelerde kırsal kesimde toplumcu muhalefetin önlenmesi için de kullanılabilir. Bu niçinle toprak reformundan elde edilen sonuç, toplumsal sınıfların güçlerine ve sınıf uğraşının gelişme seyrine göre değişir.
Türkiye’de de, bilhassa Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi başta olmak üzere çiftçilik yapmak isteyen topraksız ya da az topraklı çiftçilerin toprak ıslahatı aracılığı ile gereğince topraklandırılması zaruridir. Örneğin, Diyarbakır’da toprakların yüzde 41’inden çoksı, ailelerin yüzde 3’ünün kontrolünde ve Şanlıurfa’da da 10 milyon dekara yakın arazinin yüzde 30’una yakını ailelerin yüzde 1.5’ine ilişkin olduğu görülüyor(*). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde toprak ıslahatının yapılması, mevsimlik emekçi dramını önleyecek ve de bir ölçüde ayrılıkçı terör hareketinin insan kaynağını da kesecektir.
(*) Kıymetli bir not: Bölgede mümkün bir toprak ıslahatına karşı, ağa kontroldeki tarım alanlarının bir kısmı dev ziraî işetmelere ve /ya da aile ortasında mülkiyet bölüşümüne dönüştürülmeye başlanmış. Bir öteki dönüşüm ise ağaların kooperatif kurmasıyla gözlemleniyor. Ağa, kooperatif lideri olmuş. bu biçimdelikle dünyanın hiç bir bölgesinde gözlemlenmeyen bir kooperatifleşme modeli ortaya çıkmış. Şimdilerde bölgenin fakir köylüleri, “Aga-Koop” ismi verilen kooperatifin kağıt üstünde eşit(!)ortakları.
Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı
ALINTIDIR