Reaksiyonun asıl sebebi bu olmasın
Sezen Aksu tartışması Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın şu kelamını hatırlattı: “Kültür-sanat alanında yeteri kadar uzaklık kat edemediğimizden dolayı daima hayıflanırım.”
Cumhurbaşkanı hayıflanmakta haklı, çünkü tarih, iktidarların fakat kültür-sanatla kalıcı olunduğunu gösteren sayısız örnekle dolu. Yeni tertip kurma tezindeki her iktidar bu gerçeğe bakılırsa hareket eder ve kendi sanatıyla estetiğini topluma yerleştirmeye çalışır.
CUMHURİYETİN VİZYONU
Cumhuriyet de Osmanlı’dan kopuşu bu usulle sağladı. Yüzlerce klasiğin Türkçeye çevrilmesi, halkevleri projesi, opera, bale, tiyatro ve hatta Köy Enstitüleri ile Cumhuriyetin yeni anlayışı toplumun geniş kısımlarına ulaştı. Kurtuluş Savaşı’nı anlatan sayısız roman ve piyes yazıldı; operalar, marşlar, oratoryolar bestelendi; köylerde bile tiyatrolar sahnelendi, konserler verildi.
TÜRK BEŞLERİ’NDEN KANİ KARACA’YA
Atatürk’ün eğitim için yurt dışına gönderdiği Ahmet Adnan Saygun, Ulvi Cemal Erkin, Cemal Reşit Rey, Hasan Ferit Alnar ve Necil Kazım Akses’in öncülük ettiği kuşak, Türk halk müziklerini bir daha yorumladı. Türk Süiti, Kanun Konçertosu, Köçekçeler, Keloğlan Balesi, Sultan Cem Operası bu biçimde doğdu.
Büyük mevlithan Kani Karacada dini müziği bir daha yorumluyor, New York’ta yüzlerce kişi tarafınca ayakta alkışlanıyor, sonraki gün Amerikan gazeteleri“Yüzyılın en büyük sesi” manşetlerini atıyordu.
ÖZGÜRLÜK ARAYIŞI
Son senelerda TRT’nin arşiv kayıtlarının yeni programlarından daha fazla izlenmesi bile Türkiye’nin kültür-sanat iklimi açısından kıymetli bir gösterge. Yalnızca eski müzikleri çalan radyoların büyük ilgi görmesi, cümbüş yerlerinin daima 70’ler, 80’ler ve 90’lar programları düzenlemesi retro çılgınlığı ile açıklanamayacak kadar derin bir sosyoloji barındırıyor. Z jenerasyonu özgürlük müziklerini anne babalarının gençliğinde arıyor.
SİNEMANIN METAFİZİĞİ
60’ların özgürlük ortamında yükselişe geçen Türk sineması cinselliği, sınıf çatışmalarını, feodaliteyi, yozlaşmayı, aileyi, aşkı, hatta Kürt problemini ve 12 Eylül’ü bile yürekle işleyen sinemalarla doluydu.
2021’de gösterime giren Türk sinemaları ise kaba güldürüye, sığ aşk masallarına ve cin öykülerine sarılmış metafizik bir alem vadediyor.
ÇEYREK YÜZYILIN BAKİYESİ
AKP 25 yıldır belediyelerde, 20 yıldır da merkezi iktidarda ideolojisine uygun sanat ve estetiği yerleştirmeye çalışıyor. Konjonktüre uygun bildirilerle soslanmış tarih sinemaları Cüneyt Arkın efsanesinin yanına bile yanaşamıyor.
Sınır, ebru, tezhip ve dini musiki kurslarına milyonlarca lira harcanıyor ve her yıl yüzlerce mezun veriliyor. Ancak biri bile ne Türk Beşleri’nin ne Kani Karaca’nın ne de Sezen Aksu’nun yarattığı tesirin binde birini yaratabiliyor. Reaksiyonun asıl sebebi sakın bu olmasın!
Özer Çetinkaya
ALINTIDIR
Sezen Aksu tartışması Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın şu kelamını hatırlattı: “Kültür-sanat alanında yeteri kadar uzaklık kat edemediğimizden dolayı daima hayıflanırım.”
Cumhurbaşkanı hayıflanmakta haklı, çünkü tarih, iktidarların fakat kültür-sanatla kalıcı olunduğunu gösteren sayısız örnekle dolu. Yeni tertip kurma tezindeki her iktidar bu gerçeğe bakılırsa hareket eder ve kendi sanatıyla estetiğini topluma yerleştirmeye çalışır.
CUMHURİYETİN VİZYONU
Cumhuriyet de Osmanlı’dan kopuşu bu usulle sağladı. Yüzlerce klasiğin Türkçeye çevrilmesi, halkevleri projesi, opera, bale, tiyatro ve hatta Köy Enstitüleri ile Cumhuriyetin yeni anlayışı toplumun geniş kısımlarına ulaştı. Kurtuluş Savaşı’nı anlatan sayısız roman ve piyes yazıldı; operalar, marşlar, oratoryolar bestelendi; köylerde bile tiyatrolar sahnelendi, konserler verildi.
TÜRK BEŞLERİ’NDEN KANİ KARACA’YA
Atatürk’ün eğitim için yurt dışına gönderdiği Ahmet Adnan Saygun, Ulvi Cemal Erkin, Cemal Reşit Rey, Hasan Ferit Alnar ve Necil Kazım Akses’in öncülük ettiği kuşak, Türk halk müziklerini bir daha yorumladı. Türk Süiti, Kanun Konçertosu, Köçekçeler, Keloğlan Balesi, Sultan Cem Operası bu biçimde doğdu.
Büyük mevlithan Kani Karacada dini müziği bir daha yorumluyor, New York’ta yüzlerce kişi tarafınca ayakta alkışlanıyor, sonraki gün Amerikan gazeteleri“Yüzyılın en büyük sesi” manşetlerini atıyordu.
ÖZGÜRLÜK ARAYIŞI
Son senelerda TRT’nin arşiv kayıtlarının yeni programlarından daha fazla izlenmesi bile Türkiye’nin kültür-sanat iklimi açısından kıymetli bir gösterge. Yalnızca eski müzikleri çalan radyoların büyük ilgi görmesi, cümbüş yerlerinin daima 70’ler, 80’ler ve 90’lar programları düzenlemesi retro çılgınlığı ile açıklanamayacak kadar derin bir sosyoloji barındırıyor. Z jenerasyonu özgürlük müziklerini anne babalarının gençliğinde arıyor.
SİNEMANIN METAFİZİĞİ
60’ların özgürlük ortamında yükselişe geçen Türk sineması cinselliği, sınıf çatışmalarını, feodaliteyi, yozlaşmayı, aileyi, aşkı, hatta Kürt problemini ve 12 Eylül’ü bile yürekle işleyen sinemalarla doluydu.
2021’de gösterime giren Türk sinemaları ise kaba güldürüye, sığ aşk masallarına ve cin öykülerine sarılmış metafizik bir alem vadediyor.
ÇEYREK YÜZYILIN BAKİYESİ
AKP 25 yıldır belediyelerde, 20 yıldır da merkezi iktidarda ideolojisine uygun sanat ve estetiği yerleştirmeye çalışıyor. Konjonktüre uygun bildirilerle soslanmış tarih sinemaları Cüneyt Arkın efsanesinin yanına bile yanaşamıyor.
Sınır, ebru, tezhip ve dini musiki kurslarına milyonlarca lira harcanıyor ve her yıl yüzlerce mezun veriliyor. Ancak biri bile ne Türk Beşleri’nin ne Kani Karaca’nın ne de Sezen Aksu’nun yarattığı tesirin binde birini yaratabiliyor. Reaksiyonun asıl sebebi sakın bu olmasın!
Özer Çetinkaya
ALINTIDIR